دآرتاگنان هابینتوالی پنج ساله بود که کشتار در شهر بوتاره در جنوب رواندا آغاز شد. او آن زمان را به یاد می آورد: «من مردمی را می دیدم که خانه ها را آتش می زدند و مردم را می کشتند. مشکل است که آن صحنه ها را آدم فراموش کند». این دانشجو آنچه را که آن زمان با چشم سر دیده بود، نمی تواند از ذهن خود دور کند. رواندا در میان ماه های اپریل و جولای سال 1994 برای سه ماه تمام شاهد نسل کشی بود.

حکومت آن زمان دست به نابودی اقلیت توتسی زد و با به کار بردن واژه "سوسک" قوم هوتو را به کشتار آنها تحریک کرد. این کشتار در پیش روی چشمان بی تحرک جامعه بین المللی صورت گرفت. سازمان ملل متحد تخمین زده است که در این کشتار حدود 800 هزار انسان جان باختند.

همه رواندایی اند

رواندایی ها در یک دهه گذشته راه پرمشقت مصالحه را پیموده اند. یکی از اقدام های حکومت برای مصالحه، عدم ذکر قومیت در کارت شناسایی یا تذکره است. به این ترتیب، همه باشندگان کشور "رواندایی" هستند. براساس برنامه مصالحه، پیشبرد مجدد همکاری منظم اجتماعی موسوم به "اوم اوگاندا" باید احساس جمعی را نیز تقویت کند. از همه رواندایی ها ماه یک بار تقاضا می شود که یک خانه برای نیازمندان بسازند، یک جاده اعمار کنند و جایی را جاروب بزنند.

بررسی قضایی نسل کشی در رواندا یکی از موانع بزرگ بود. در سال 1994 بلافاصله محکمه بین المللی جزایی در دفترش در شهر آروشا در کشور همسایه تانزانیا موفق شد که مسئولان اصلی نسل کشی را پیگیری کند. در مجموع 65 تن به محکمه بین المللی جزایی معرفی شدند و 38 تن از متهمان به حبس درازمدت محکوم شدند.

محکمه سنتی رواندایی موسوم به "گاچاچا" در سال 2001 در سطح ملی از سر گرفته شد. در این محکمه در میان سال های 2005 تا 2012 حدود دو میلیون تن در سراسر کشور مورد استماع قرار گرفتند و حدود نیمی از آنها به جزای حبس یا کارهای غیرانتفاعی محکوم شدند. سازمان های حقوق بشری بین المللی اما از اشتباهات در روند قضایی انتقاد کرده اند. جان دماسین گاسانابو، عضو سازمان ملی مبارزه با نسل کشی می گوید: «محکمه گاچاچا به این خاطر ایجاد شده بود که مردم حقیقت را بازگو کنند. اما همچنان باید به مردم زمان و فرصت داده می شد تا با یک دیگر صحبت کنند». او می افزاید: «نمی شود به سادگی از همسایه خواست که مصالحه کند، بلکه ما می باید این پروسه را شروع کنیم».

مصالحه در یک قریه

در قریه سیمبی در نزدیکی مرز بروندی نزدیک به پنج هزار تن قربانی نسل کشی شدند. امروز جماعت این قریه در فضای صلح آمیز زندگی می کنند. سازمان غیردولتی "ای ام آی" از این مصالحه حمایت کرده است.

جان پیره کارینزی کسی است که در نسل کشی دست داشت و چندین سال را به دلیل ارتکاب جرم در زندان سپری کرده است. او بعد از آزادی در سال 2005 برای جماعت سیمبی کار می کند. او حالا با شرمساری به فعالیت های گذشته اش می نگرد و می گوید: «من در نسل کشی سهم گرفته بودم زیرا حکومت آن زمان ما را به این کار تحریک می کرد». همچنان جان باپتیستی کانوبایره، فرد 70 ساله ای که از نسل کشی جان سالم بدر برده بود، نیز در این قریه زندگی می کند. او از نخستین کسانی است که در صنف های درسی این سازمان غیردولتی سهم گرفته اند. او می گوید که بسیار زجر کشیده است: «اما به مرور زمان به این تصمیم رسیدم که زندگی ادامه دارد. ما به همدیگر نزدیک شدیم تا برای پیشرفت و سازش کار کنیم».

باشندگان جماعت سیمبی از چند سال به این طرف در یک شرکت تعاونی زراعتی کار می کنند. اعضای این شرکت تعاونی می خواهند که تولیدات زراعتی را افزایش دهند که برای این همدست سابق نسل کشی نشانه ای از توسعه است.

پیشرفت اقتصادی برای مصالحه

حکومت مرکزی رواندا برای مصالحه پایدار در تلاش دست یافتن به پیشرفت اقتصادی است. دانیلا بکمن، رئیس بانک توسعه یی "کی اف دبلیو" در کیگالی می گوید که در برنامه کاهش فقر از طریق اقداماتی مانند تامین بیمه صحی برای همه، بهسازی هدفمند فرصت های تحصیلی و حمایت از اقتصاد خصوصی قبلاً نشانه های موفقیت دیده می شود. به گفته او، رواندا در ظرف پنج سال نرخ فقر را از 45 درصد به 12 درصد کاهش داده است. بکمن می افزاید: «این پیشرفت در مقیاس افریقایی بی اندازه خوب است». او می گوید که البته این پیشرفت به این مفهوم نیست که چالش هایی وجود ندارد، بلکه این کشور هنوز هم حدود نصف بودجه اش را از کمک های خارجی تامین می کند.

تقاضای فضای باز سیاسی

فرانک حبینزه، رئیس حزب دموکراتیک سبز رواندا که یکی از محدود منتقدان سیاست داخلی است، انتقاد می کند که شکاف درآمدها در این کشور شرق افریقا خیلی بزرگ است. او می گوید: «ما باور داریم که برابری اجتماعی ممکن است. اما چنین چیزی نیازمند فضای بیشتر سیاسی و نهادینه شدن دموکراسی است تا سرمایه گذاران خارجی اعتماد پیدا کنند و پول شان را در رواندا سرمایه گذاری کنند».

این حزب تازه تاسیس سبزها می خواهد که در انتخابات ریاست جمهوری 2017 یک نامزد معرفی کند تا بدیلی برای پاول کاگامه به مردم پیشکش کند. زیرا بعد از ختم نسل کشی، "جبهه میهن پرست رواندا" مربوط به کاگامه رهبر شورشیان سابق، به تنهایی بر این کشور حکومت می کند. این جبهه در انتخابات پارلمانی سال 2013 نیز سه چهارم کل آراء را به دست آورد.

اعتماد به آینده

کیگالی، پایتخت رواندا، 1.2 میلیون باشنده دارد. این شهر نمادی از پیشرفت در این کشور دانسته می شود. در مرکز این شهر بلند منزل های صنعتی یکی پشت دیگر ساخته شده اند. فیدله ندایسیبا، شاروال کیگالی مطمین است که "اگر توسعه این شهر به این شکل ادامه یابد، در ده سال آینده به یک شهر مدرن و شکوفا تبدیل می شود».

هرچند مردم رواندا در خارج از مرکز باید مدت های طولانی انتظار یک زندگی مدرن را بکشند، اما آنها حوصله مندانه به آینده نگاه می کنند. دآرتاگنان هابینتوالی که ضربه های روحی نسل کشی تا حالا او را می رنجاند، 25 سال دارد. او تحصیلات اش را تقریبا به پایان رسانده است و می خواهد نویسنده شود. او امیدوار رسیدن زمانی است که "همه چیز خوب شود".