روز جهانی آزادی مطبوعات؛ خبرنگاران در افغانستان چه می‌گویند؟
۱۴۰۳ اردیبهشت ۱۴, جمعه
مقامات طالبان هرچند بر حمایت از فعالیت رسانه‌ها سخن می‌گویند اما نهادهای مدافع رسانه‌های آزاد و همچنین خبرنگاران می‌گویند در حال حاضر تنها رسانه‌ها و خبرنگارانی می‌توانند در افغانستان فعالیت کنند که مطابق به دستورالعمل‌های محدود کننده گروه حاکم عمل کنند.
نهادهای مدافع رسانه‌های آزاد می‌گویند طالبان در نزدیک به سه سال حاکمیت در افغانستان ۱۷ دستورالعمل محدودکننده فعالیت رسانه‌ای را صادر کرده اند.
دشواری‌های دسترسی به معلومات
برخی رسانه‌های افغانستان که از خارج فعالیت می‌کنند و جواز کاری شان از سوی طالبان لغو یا تعلیق شده است، با دشواری‌های زیادی در دسترسی به معلومات مواجه اند. این رسانه‌ها غالباً به خبرنگاران آزاد متکی هستند، اما خبرنگاران آزاد نمی‌توانند آزادانه فعالیت کنند. برخی از آن‌ها در کنار فعالیت‌های جانبی دیگر خبرنگاری می‌کنند و شماری دیگر هم مخفیانه فعالیت می‌کنند.
مهر آشنا (نام مستعار) خبرنگاری است که حدود دو سال به صورت پنهانی برای دو رسانه آزاد که در بیرون از افغانستان فعالیت دارند، در افغانستان کار کرده است.
او می‌گوید فعالیت خبرنگاری در افغانستان برای رسانه‌های بیرونی مانند این است که کسی «خونش را به کف دستش بگیرد.»
بیشتر بخوانید: ابراز نگرانی مرکز خبرنگاران افغانستان از نقض گسترده آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران
آشنا به دویچه وله گفت برعلاوه محدودیت‌های که طالبان وضع کرده اند، منابع به دلیل تهدیدی که از سوی طالبان وجود دارد «به آسانی حاضر به ارائه معلومات و مصاحبه با خبرنگاران رسانه‌های آزاد نیستند و بسیار به سختی حاضر می‌شوند با این رسانه‌ها گفتگو کنند.» این خبرنگار گفت که تمامی مصاحبه هایش را در «فضای بسته» مانند خانه انجام داده است؛ زیرا انجام مصاحبه در فضای باز خطر بازداشت شدن را در پی دارد.
این خبرنگار در مورد دشواری بدست آوردن معلومات گفت: «وقتی شما با یک منبع قابل اعتبار هم صحبت می‌کنید، می‌ترسید و منبع هم از خبرنگار می‌ترسد. ترس از این است که مبادا یکی از دو طرف معلومات را به طالبان انتقال دهد.»
او گفت: «فضا طوری است که نه منبع می‌تواند آزادانه سخن بگوید و نه خبرنگار می تواند سوال‌هایی را که نیاز است مطرح کند.»
خبرنگارانی که به صورت پنهانی در داخل افغانستان برای رسانه‌های آزاد فعالیت می‌کنند، تولیدات شان بدون ذکر نام و هویت خبرنگار نشر می‌شود و این برای خبرنگاران آزاردهنده است.
او گفت خبرنگارانی که در زیر حاکمیت طالبان در داخل افغانستان کار می‌کنند، «هر لحظه ممکن است ردیابی و بازداشت شوند.»
انتقال و جابجایی وسایل رسانه چالش دیگر است. خبرنگاران می‌گویند افراد طالبان به شدت با وسایل خبرنگاری مانند کمره و پایه کمره (ترای پات) حساس اند و با دیدن آن ها خبرنگاران را مورد پرسش قرار می‌دهند و می‌توانند بازداشت کنند.
«تهدید و ارعاب برای پیروی از سیاست نشراتی طالبان»
هرچند ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان به دویچه وله گفت که رسانه‌های افغانستان به شرط رعایت «ارزش‌های اسلامی و منافع ملی» می‌توانند آزادانه فعالیت و نشرات داشته باشند، اما چشم‌دیدهای خبرنگاران و تبصره تحلیلگران بیانگر این است که اداره طالبان هیچ گونه نشرات خلاف سیاست‌های خود را اجازه نمی‌دهند.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
حمید تابش (نام مستعار) خبرنگاری است که شش سال در دوره جمهوریت شش ماه در حاکمیت طالبان فعالیت‌های خبرنگاری انجام داده است. او می‌گوید به دلیل فشارها و تهدیدهای طالبان مجبور به ترک فعالیت‌های خبرنگاری شده و به شغل آزاد رو آورده است.
تابش به دویچه وله گفت وقتی خبرنگار برای گرفتن معلومات به مقامات طالبان مراجعه می‌کنند، «آنان فکر می‌کنند که با دشمن روبرو هستند و این دشمن می‌خواهد ضعف‌ها و کاستی‌های آنان را نشر کند.»
بیشتر بخوانید: حذف تدریجی خبرنگاران زن از رسانه‌های افغانستان
او گفت به جز یکی دو سخنگوی طالبان که آن هم به صورت گزینشی به رسانه‌ها معلومات می‌دهند، همه مقامات و ادارات طالبان با رسانه و خبرنگار مشکل دارند: «وقتی یک خبرنگار برای مصاحبه در یک اداره طالبان می‌رود، بارها در مورد داشتن کارت خبرنگاری و رسانه‌ای که با آن کار می‌کنند، مورد پرسش قرار می‌گیرد. این پرسش‌ها برای تطبیق قانون نیست، بلکه زهر چشم گرفتن است. متاسفانه ما بارها این موارد را شاهد بوده ایم.»
این خبرنگار گفت به عنوان مثال در مورد مداخله طالبان در کارهای روزمره گفت: «ما را مجبور می‌کردند که به جای طالبان، امارت اسلامی و به جای ملا هبت الله، ملا هبت الله آخند زاده حفظه الله» بگوییم.
بیشتر بخوانید: سازمان حامی خبرنگاران: رسانه‌ها در افغانستان تحت سانسور و فشار فزاینده طالبان قرار دارند
او گفت در شش ماهی که مدیر مسئول یکی از نشریه‌ها در کابل بوده، شش بار توسط وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان احضار شده است: «وقتی بار سوم به وزارت اطلاعات و فرهنگ احضار شدم، طالبان به من گفتند اگر این بار نشرات تان را مطابق آنچه ما می‌گوییم تنظیم نکنید، دفعه بعد استخبارات می‌آید و با زبان دیگری با شما سخن می‌گوید. رسانه تان را مسدود می‌کند و دست و پای تان را بسته کرده و می‌برد.»
براساس اظهارات تابش، صاحب امتیاز این نشریه می خواست پالیسی نشراتی نشریه را براساس خواست طالبان تغییر دهد به این دلیل «من حاضر به ادامه کار با چنین رسانه نشدم و استعفا دادم.»
سانسور و خودسانسوری در رسانه‌های داخل افغانستان
یک خبرنگار که در افغانستان فعالیت می‌کند گفت: «در صورتی که یک گزارش خلاف میل طالبان باشد، فردای نشر گزارش وزارت اطلاعات و فرهنگ مسئول رسانه را جلب می‌کند و برایش می‌گوید که نشر چنین مواردی جواز ندارد.»
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
این خبرنگار گفت حتی گزارش دادن از فقر و مشکلاتی که زنان و کودکان به دلیل فقر با آن مواجهند، برای طالبان قابل قبول نیست.
حامد عبیدی، مسئول سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان که در بیرون فعالیت می‌کند، به دویچه وله گفت: «در صورتی که یک خبرنگار گزارش انتقادی تهیه کند، از سوی مقامات گروه حاکم مورد پرسش قرار می‌گیرد.»
او گفت نظارت شدید از فعالیت‌های رسانه‌ها در افغانستان تحت حاکمیت طالبان وجود دارد، به همین دلیل خبرنگاران مجبورند به خودسانسوری تن بدهند.
آقای عبیدی می گوید: «باور نظام حاکم این است اطلاعات واقعی نباید به بیرون از افغانستان ارسال شود، به همین دلیل فشار زیادی بر رسانه‌ها و خبرنگاران وضع کرده اند تا اطلاعات را به بیرون از افغانستان ارسال نکنند.»