امروز، سیزدهم فبروری، از روز جهانی رادیو تجلیل می‌شود، اما رادیوها در افغانستان با مشکلات چندجانبه مواجه اند و دست کم ۱۰۰ فرستنده رادیویی در یک و نیم سال اخیر مسدود شده اند.

مسئولان رادیوهای محلی در افغانستان می‌گویند که مشکلات اقتصادی، عدم دسترسی به اطلاعات، منع پخش موسیقی، محدودیت برای دختران و زنان، بلند بودن قیمت برق و قطع شدن برق فعالیت رادیوهای باقی مانده را با دشواری مواجه ساخته است.

سخی سرور میاخیل، مدیر مسئول و صاحب امتیاز رادیو غرغشت که حدود یک دهه می‌شود در ولایت خوست فعالیت دارد، می‌گوید که به خاطر مشکلات اقتصادی، ساعات نشرات روزانه را از ۱۸ ساعت به ۹ ساعت کاهش داده است.

میاخیل گفت: «کاهش اعلانات و درآمد کم، عدم حضور کارمندان زن، ممنوعیت نشر موسیقی و کنسرت‌ها از سوی طالبان، از مشکلات مهم و اساسی رادیوها در ولایت خوست می‌باشد.»

بیشتر بخوانید:طالبان یک رادیوی محلی را در قندهار به خاطر «پخش موسیقی» مسدود و سه کارمند آن را بازداشت کردند

پیش از سقوط افغانستان به دست طالبان، صدها فرستنده رادیویی در افغانستان فعالیت داشتند که هزینه خود را از تبلیغات تجارتی و کمک‌های بین‌المللی فراهم می‌کردند و بخش عمده نشرات را نیز برنامه‌های تفریحی و موسیقی تشکیل می‌داد.

بعد از تصرف قدرت توسط طالبان، هرچند طالبان این رسانه‌ها را مستقیماً مسدود نکرده اند، اما نشرات آن‌ها شدیداً محدود شده و اجازه ندارند موسیقی و برنامه‌های مخالف دیدگاه‌های طالبان را نشر کنند.

میاخیل گفت که فعلاً برنامه‌های رادیویی را با اخبار، برنامه‌های ورزشی، امور جوانان و میز مدور پر می‌کنند. او گفت که محدودیت‌های وضع شده سبب کاهش شنونده‌های رادیوهای محلی شده است: «جوانان موسیقی و آهنگ را دوست دارند و ممنوعیت آن سبب کاهش شنونده‌ها شده است.»

با توجه به عدم دسترسی مردم به برق خصوصاً در مناطق روستایی و همچنین سطح پایین سواد خواندن و نوشتن، رادیو از رسانه‌های پرمخاطب در افغانستان است، اما در یک و نیم سال اخیر تعداد زیادی از این رادیوهای محلی مسدود شده اند.

مرتبط:افغانستان: ۲۶۰ رویداد نقض آزادی بیان در سال ۲۰۲۲ ثبت شد

به گونه مثال، در ولایت بامیان چهار رادیوی خصوصی و یک رادیوی دولتی فعال بودند، اما نشرات دو رادیو متوقف شده است و دو رادیوی خصوصی و یک رادیوی دولتی روزانه ۳ الی ۹ ساعت نشرات دارند.

علی عرفان، مدیر مسئول و صاحب امتیاز رادیوی بامیان می‌گوید که این رادیو در سال ۲۰۰۳ تاسیس شد و جایگاه خوبی در میان مردم کسب کرده بود، اما به دلیل مشکلات اقتصادی کارمندان‌اش را به سه دختر و سه پسر کاهش داده است.

عرفان گفت: «به خاطر مشکلات اقتصادی و بی‌برقی، اوقات نشرات رادیو بامیان از ۱۲ ساعت به ۹ کاهش یافته است.»

بررسی اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان در ۳۴ ولایت نشان می‌دهد که نشرات ۴۸ درصد رسانه‌های تصویری، صوتی و چاپی متوقف شده است.

منصور لطفی، سخنگوی اتحادیه ملی ژورنالیستان افغانستان به دویچه وله گفت که از ۳۰۰ رادیوی فعال در دوران جمهوریت، فعلاً در حدود ۲۰۰ رادیو نشرات دارند. لطفی گفت: «به خاطر مشکلات اقتصادی، محدودیت‌ها و عدم حمایت حقوقی، نشرات بیش از ۱۰۰ رادیو متوقف شده است.»

مشکلات اقتصادی تنها عامل بسته شدن این تعداد رادیو نیست. در طی نزدیک به یک و نیم سال گذشته، خبرنگاران و مسئولین رسانه‌ها به تکرار از سوی طالبان بازداشت، لت و کوب و شکنجه شده اند. سانسور هم به حدی است که رسانه‌های داخلی برنامه‌های انتقادی از طالبان را نشر نمی‌توانند.

این در حالی است که مسئولان وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان همواره هرگونه فشار بر خبرنگاران و رسانه‌ها را رد می‌کنند و می‌گویند که فعالیت خبرنگاران در چهارچوب «ارزش‌های ملی و منافع ملی» مشکلی ندارد.

عبدالمتین قانع، سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به دویچه وله گفت: «جرایم مالیاتی رسانه‌ها معاف شده است و باقی مالیاتی طی سه سال به صورت قسط وار پراخت می‌گردد. تلاش‌ها جریان دارد که برق رسانه‌ها از حالت تجارتی به خدماتی تبدیل شود.»

قانع دلیل متوقف شدن نشرات بیش از ۱۰۰ رادیو را مشکلات اقتصادی و تعلق داشتن این رسانه‌ها به افراد سیاسی و حزبی می‌داند و می‌گوید که در حال حاضر بیش از ۳۶۷ رسانه به شمول ۲۰۰ رادیو در افغانستان فعال می‌باشند.

بیشتر بخوانید:روز جهانی رادیو و توقف فعالیت ده ها رسانه رادیویی در افغانستان

اولین رادیو حدود یک قرن پیش در در زمان امان الله خان در افغانستان به نشرات آغاز کرد.

گفتنی است که مجمع عمومی ملل متحد در سال ۲۰۱۲ میلادی سیزدهم فبروری را روز جهانی رادیو اعلام کرد. امسال از این روز توسط سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) تحت عنوان «رادیو و صلح» تجلیل می‌شود.