روسیه در حذف طالبان از لیست تروریسم چه هدفی دارد؟
۱۴۰۳ خرداد ۱۷, پنجشنبه
ولادیمیر پوتین روز چهارشنبه در حاشیه نشست اقتصادی سنت پترزبورگ در نشستی با نمایندگان رسانه‌های خارجی گفت: «من همواره گفته ام که نیاز داریم با واقعیت کنار بیاییم. طالبان در افغانستان بر سر قدرت اند ... ما باید با حکومت طالبان مناسبات برقرار کنیم.»
برنامه حذف از لیست گروه‌های تروریستی و دعوت به نشست اقتصادی
یک هیئت طالبان به دعوت روسیه در نشست اقتصادی سنت پترزبورگ اشتراک کرده است که در ششم جون شروع شد و تا هشتم جون ادامه دارد. نخستین اشتراک هیئت طالبان در نشست اقتصادی سنت پترزبورگ در سال ۲۰۲۲ در داخل و خارج روسیه توجهات را به خود جلب کرد. اگر اندکی پیش وزارت‌های عدلیه وخارجه روسیه به رئیس جمهور پیشنهاد نمی‌کردند که طالبان را از لیست سازمان‌های تروریستی حذف کند، شاید حضور طالبان در این نشست چندان جلب توجه نمی‌کرد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، مستقیماً در مورد بیرون کردن طالبان از این لیست اظهار نظر نکرده است، اما گفته که ضرور است «روابط» با طالبان و «حکومت کنونی» در افغانستان توسعه یابد.
این به چه معنی است؟ هنس-یاکوب شیندلر، از سازمان بین‌المللی «پروژه مبارزه با افراط‌گرایی»، می‌گوید که هرچند با روندهای تصمیم‌گیری داخلی در وزارت خارجه روسیه آشنا نیست، اما تصور می‌شود روسیه در قبال پیشنهاد حذف طالبان از لیست سازمان‌های تروریستی، «انتظارات متقابل» دارد.
او توضیح می‌دهد که انتظار متقابل از طالبان خالی از مشکل نیست: «طالبان همیشه با میل آماده اند امتیازها را از قبل بپذیرند، اما بعداً حصول امتیازهای مقابل از آن‌ها بسیار پیچیده می‌شود.»
به صفحه اینستاگرام دویچه وله بپیوندید
توماس روتیگ، کارشناس آلمانی امور افغانستان، در این اقدام کرملین نوعی تاکتیک اقدام‌های کوچک برای یک اقدام بزرگ‌تر را می‌بیند، یعنی «گام‌های بسیار کوچک در مسیر به رسمیت شناختن رسمی، چیزی که بسیار مورد پسند طالبان است.»
تحفه‌ای برای طالبان؟
کارشناسان فکر می‌کنند که بعد از حذف طالبان از لیست سازمان‌های تروریستی، گام بعدی روسیه می‌تواند به رسمیت شناختن اداره طالبان به عنوان حکومت مشروع در افغانستان باشد.
تماس‌های غیررسمی میان روسیه و طالبان از سال ۲۰۱۵ به بعد مشاهده شده است. افزون بر آن، این ظن وجود دارد که روسیه در گذشته به طالبان اسلحه فرستاده است.
روابط رسمی دیپلماتیک میان دو جانب در ماه مارچ ۲۰۲۲ شروع شد، یعنی شش ماه بعد از این که طالبان در ماه اگست ۲۰۲۱ قدرت را تصرف کردند، بدون آنکه با مقاومت بزرگی مواجه شوند.
طالبان در دوره قبلی از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۱ بر افغانستان حاکم بودند. به قدرت رسیدن دوباره آن‌ها، به معنای برگشت تفسیر طالبانی از شریعت و محدود کردن بسیاری از حقوق بنیادی، به‌خصوص حقوق زنان و دختران بوده است.
تا حالا هیچ کشوری طالبان را به عنوان حکومت مشروع به رسمیت نشاخته است و در روسیه این گروه از سال ۲۰۰۳ به این سو در لیست سازمان‌های ممنوعه قرار دارد. قزاقستان، کشور همسایه روسیه، به عنوان نخستین کشور، در سوم جون اعلام کرد که طالبان را از لیست سازمان‌های تروریستی حذف کرده است.
آیا ممکن است کرملین در نشست اقتصادی سنت پترزبورگ اعلام کند که طالبان را از لیست تروریسم حذف کرده است؟ کارشناسان این امر را ممکن می‌دانند.
هنس-یاکوب شیندلر به این نظر است که کرملین در یک مخمصه قرار دارد. به این مفهوم که از یک طرف اعلام این تصمیم بدون این که در عوض آن چیزی به دست آورد، یک «بازی ناشیانه» نگریسته می‌شود و «از طرف دیگر، طبعاً که نمی‌توان هیچ قرارداد بزرگی را با گروهی امضا کرد که رسماً تاهنوز در لیست تروریسم بین‌المللی قرار دارد.»
تجارت بیشتر میان کابل و کرملین
شیندلر نزدیکی روسیه با طالبان را یک گام سیاسی با خطرهای قابل پیش‌بینی برای مسکو می‌بیند. او توضیح می‌دهد: «تا زمانی که طالبان در لیست تحریم‌های شورای امنیت قرار دارند، این زیاد اهمیت ندارد که این گروه از لیست سازمان‌های تروریستی در روسیه حذف می‌شود یا نه.» چونکه تحریم‌های شورای امنیت برای روسیه «از نظر حقوقی الزام‌آور» است.
براساس معلوماتی که دویچه وله از منابع قابل دسترس دریافت کرده است، روسیه برای این که تحریم‌های سازمان ملل بر طالبان را نقض نکند، آن نمایندگان طالبان را به سنت پترزبورگ دعوت کرده است که در لیست تحریم‌ها شامل نیستند.
از دید کارشاسان، حذف طالبان از لیست سازمان‌های تروریستی توسط کرملین، در عمل تغییرات بزرگی ایجاد نخواهد کرد، اما این امر باعث خواهد شد که روابط آینده میان دو طرف تقویت یابد.
شیندلر به نقل از منابع روسی می‌گوید که تنها در سال گذشته درآمد تجاری میان میان دو کشور تا پنج برابر افزایش یافته و از میزان یک میلیارد دالر امریکایی فراتر رفته است: «درآمد یک میلیارد دالر امریکایی برای اقتصاد افغانستان بسیار زیاد است، اما برای اقتصاد روسیه نسبتاً بی‌اهمیت می‌باشد.»
توماس روتیگ می‌گوید که نزدیکی با طالبان بازتاب‌دهنده استراتژی سیاست خارجی روسیه و همچنین چین است، زیر آن‌ها می‌خواهند طالبان را بعد از خروج ائتلاف غرب از افغانستان، در جامعه دولت‌های ضد غرب شامل کنند. به گفته او، مسکو و پیکنگ تلاش می‌کنند خلای به جا مانده غرب را پر کنند.
از دید هنس-یاکوب شیندلر، این رویکرد روسیه دلایل اقتصادی نیز دارد، چون تصور می‌شود «در خاک افغانستان مقادیر زیادی از مواد خام استراتژیک نهفته است که در صورت تامین صلح و اعمار زیرساخت‌های مناسب، می‌توان در درازمدت این مواد را استخراج کرد.»
توماس روتیگ می‌افزاید که افغانستان از نظر سیاست خارجی برای روسیه یک اولویت نیست، اما مسکو علاقمندی دارد که یک نقطه اتصال حمل و نقل زیرساختی ایجاد شود.
طالبان به عنوان متحدی علیه تروریسم؟
حمله تروریستی بر سالون کنسرت کروکوس در ۲۲ مارچ ۲۰۲۴ که شاخه خراسان داعش مسئولیت آن را به عهده گرفت نیز در این تحولات نقش بازی می‌کند. از دید شیندلر، رهبری روسیه باید درک کرده باشد که از ناحیه داعش خراسان در افغانستان بار دیگر خطر تروریستی برای دیگر کشورها بروز خواهد کرد.
به گفته روتیگ، مسکو «علایق طبیعی» دارد که تماس‌های نزدیک‌تر با رژیم کنونی در کابل را تقویت نماید.
صفحه یوتیوب دویچه وله دری را تماشا کنید
اما این دو کارشناس در مورد این که طالبان تا چه اندازه می‌توانند در رفع تهدیدات تروریستی به روسیه کمک کنند، دیدگاه متفاوتی دارند. روتیگ تأکید می‌کند که طالبان تمام تلاش‌های خود را در مبارزه با «دولت اسلامی» یا داعش به خرج می دهند.
اما شیندلر به این باور است که مسکو مانند بسیاری‌ها در غرب اسیر این «تصور اشتباه» است که گویا طالبان «ولایت خراسان دولت اسلامی» را رد می‌کنند، در حالی که چنین نیست. او می‌گوید اول اینکه بسیاری از اعضای داعش خراسان، جنگجویان سابق طالبان اند. و دوماَ بسیاری از طالبان از نظر ایدیولوژیکی به شاخه خراسان داعش نزدیک اند. او می‌گوید افزایش فشار بر داعش می‌تواند منجر به پیوستن شمار بیشتری از اعضای طالبان به آن شود. شیندلر چنین نتیجه‌گیری می‌کند: رژیم طالبان برای بقای خود، در جنگ علیه داعش خراسان باید «بسیار ظریفانه توازن» ایجاد کند.