وقتی که یک رییس جمهور جدید به کار آغاز می کند، تمام دنیا متوجه او است و سعی می کند با تحلیل نخستین اقداماتش، در مورد جهت گیری سیاسی او در آینده، گمانه زنی کند.شی جین پینگ، رییس جمهور جدید چین نیز از این قاعده مستثنی نیست. جک لیو، وزیر مالیه امریکا نخستین مهمان خارجی شی جین پینگ بود. به هر حال، چین بخش عمده ای از مازاد عظیم تجارت خارجی اش را در خرید قرضه های دولتی امریکا سرمایه گذاری می کند و چرخه حکومت این کشور را در گردش نگه می دارد.

الگو، دشمن، شریک

رییس حکومت و حزب کمونیست چین، مسکو را به عنوان هدف نخستین سفرش انتخاب کرد. تاریخ روابط دو کشور همسایه در قرن گذشته چندان باثبات نبوده است. از نظر چینی ها، روسیه یا به عبارت بهتر اتحاد جماهیر شوروی، نخست الگو، بعد دشمن و بالاخره به شریک تبدیل شد. تا سال های 1950 روسیه هزاران کارشناس برای کمک به کشور برادر به چین می فرستاد.

اختلاف نظرهای ایدیولوژیکی شکاف عمیقی بین این دو کشور ایجاد کردند که در پایان سال های 1960 به وخامت گرایید. در این میان هر دو طرف شراکت هدفمندانه با یکدیگر دارند، بدون این که احساسات و ایدیولوژی در آن نقش داشته باشد.

گونتَر شوبِرت، کارشناس امور چین از شهر توبینگن آلمان در مصاحبه ای با دویچه وله گفت که این شراکت به خصوص علیه غرب جهت گیری می کند. او مطابق با آن، سفر شی جین پینگ به مسکو را به عنوان نماد و یک پیام ارزیابی می کند: «چین می خواهد به این ترتیب بگوید که می تواند به جهت دیگری غیر از غرب روی بیاورد».

پیام به غرب

ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه این گفته را نزدیک به یک سال پیش با لحنی متفاوت بیان کرد. او پیش از سفرش به چین در ماه جون سال 2012 در مقاله ای برای روزنامه چینی خلق نوشت: «مهمترین مساله این است که همه سیاستمداران عاقل و کارشناسان در اقتصاد و روابط بین الملل متوجه شوند که تصمیم های جهانی را امروز نمی توان بدون آگاهی روسیه و چین گرفت. چنین اقدام هایی بدون رعایت منافع آن ها ممکن نیست».

این رویکرد در شورای امنیت نیز واضح می گردد. آن جا چین در زمان رای گیری اغلب از روسیه پیروی می کند، وقتی که مسایل با منافع اش ارتباط چندانی ندارد. در مقابل چین از روسیه انتظار حمایت در مورد مسایلی را دارد که با آسیای شرقی در ارتباط هستند.

گو خیوو، از دانشگاه بُن آلمان می گوید که به این دلیل رای گیری استراتژیک هر دو همسایه در صدر دستور جلسه گفتگوهای شی جین پینگ در مسکو می باشد. در کنار آن، دو طرف در مورد روابط تجاری شان و عمیق تر کردن همکاری نظامی گفتگو خواهند کرد.

انرژی در برابر محصولات صنعتی

دامنه تجارت میان چین و روسیه در دو سال گذشته بیش از 40 درصد افزایش یافته است. حجم آن در سال 2011 به بیش از 83.5 میلیارد دالر رسید. چین در سال 2010 جای آلمان را به عنوان مهمترین شریک تجاری روسیه گرفت.

اما روسیه از ساختار این تجارت راضی نیست. صادرات این کشور به چین تقریبا فقط به مواد خام محدود می شود: انرژی، چوب و مواد خام معدنی. اما از چین به روسیه محصولات مدرن صنعتی سرازیر می شود.

گو، دانشمند علوم سیاسی می گوید که از طریق فروش فن آوری اتومی روسیه به چین، می تواند تغییراتی در این ساختار ایجاد گردد: «چین انرژی اتومی را به حیث ستون مهم تامین انرژی در نظر گرفته است. اما چین در حال حاضر به خصوص برای ساخت نیروگاه های بزرگ به فن آوری خارجی نیازمند است و این جا روسیه برای کمک از توانایی های زیادی برخوردار است».

در مورد همکاری در بخش نظامی، مقام های نظامی بلندپایه دو طرف در فواصل منظم با یکدیگر دیدار می کنند. اردوهای دو کشور مانورهای نظامی مشترک انجام می دهند. در اپریل سال 2012 آن ها برای نخستین بار یک مانور بحری مشترک انجام دادند.

ساختار جمعیتی، یک بمب ساعتی در شرق دور

روسیه به خاطر تحولات در ساختار جمعیتی در شرق دور نیز نگران است. در طرف روسی مرز، شمار افرادی که از مناطق دوردست سیبریا به اروپا مهاجرت می کنند، پیوسته افزایش می یابد. بیشتر آن ها از تحصیلات بالایی برخوردار هستند. صرف بیش از پنج میلیون تن در پنج منطقه روسی زندگی می کنند که با چین هم مرز می باشد. در مقابل در سوی دیگر مرز بیش از 100 میلیون چینی زندگی می کنند که نفوذ و تاثیرگذاری آن ها بر اقتصاد سیبریا در حال رشد است.

گو، دانشمند علوم سیاسی دانشگاه بُن آلمان می گوید: «چگونگی اوضاع این منطقه به نظر من، به طور فزاینده ای با حضور چین تعیین خواهد شد. چون تامین انرژی، ترکاری، غله و لوازم مصرفی به طور فزاینده ای به انتقال این مواد از چین بستگی دارد». روسیه سعی می کند در مقابل این روند، کارهایی انجام دهد. پوتین اعلام کرده که به شرق توجه بیشتری خواهد کرد.

یک مساله دیگر نیز روسیه را نگران می کند. این کشور می ترسد که چین به مقام ابرقدرت برسد، در حالی که خودش این منزلت را از دست داده است. شی جین پینگ، در اوایل جنوری، تجزیه شوروی را یک مثال هشدار دهنده برای حزب کمونیستی چین خوانده بود.