زنان همیشه به زیبایی و برازندگی می‌اندیشند. خوب پوشیدن و توجه به لباس، جزئی از فرهنگ و عادات آن‌ها حساب می‌شود.

فضای فروشگاه‌های شهرهای افغانستان دیگر شکل و شمایل گذشته را ندارد و خالی به نظر می‌رسد. صورت مانکن‌ها پوشانیده شده و در بیشتر فروشگاه‌ها اصلاً دیده نمی‌شوند.

مسعود، دکاندار در مبارک سنتر در شهر کابل که بیش از پنج سال است لباس‌فروشی دارد، می‌گوید که پس از سقوط جمهوریت، واردات لباس از کشورهای همسایه کم شده و مانند گذشته مشتری ندارند: «من باید هر ماه کرایه‌ دکان را بپردازم. با وجود اینکه در قیمت لباس‌ها هیچ تغییری وارد نشده، اما بنا بر مشکلات اقتصادی، مردم دیگر قادر به خرید آن نیستند.»

او یکی از عوامل کم شدن شمار مشتریان را در کنار وضعیت خراب اقتصادی مردم، محدودیت‌های وضع شده طالبان بر رفت و آمد زنان عنوان می‌کند.

علاوه بر لباس‌های وارداتی در فروشگاه‌ها، بخش عمده لباس‌های زنانه، محصول کار خیاطان افغان بود که با وضع شدن قوانین جدید از سوی اداره طالبان خیاط‌‌های مرد نمی‌توانند لباس زنانه بدوزند. همزمان خیاط‌های زن نیز اجازه داشتن کارگاه و بیرون رفتن از خانه را ندارند.

فواد، یک تن از خیاط‌‌های شهرنو کابل که بیش از ۱۰ سال مصروف زنانه‌دوزی بود، دیگر لباس زنانه نمی‌دوزد و اکنون مصروف دوختن لباس‌های مردانه است: «قبلاً روزانه حدود هفت تا هشت مشتری خانم می‌داشتم و انواع مختلف لباس‌های زنانه را می‌دوختم. کار‌و‌‌بار خوب پیش می‌رفت و تمام مصارف زندگی‌ام تأمین می‌شد.»  فواد می‌افزاید: «من تصمیم گرفتم تا برای تأمین مصارف زندگی‌ام، پس از این لباس‌های مردانه بدوزم.»

مدینه، یکی از مشتریان سابق این کارگاه خیاطی می‌گوید که دیگر نمی‌داند که برای دوختن لباس‌هایش به کجا برود: «در بازار برای خود لباس خوب و با قیمت مناسب نیافتم. تکه گرفتم تا به ذوق خود لباس جور کنم. اما، خیاطی که همیشه لباس‌هایم را می‌دوخت، این بار از آماده ساختن لباس برایم خودداری کرد و اکنون نمی‌دانم که به کجا بروم و چه کنم.»

کارگاه‌هایی که دیگر نیستند

مدینه حالا برای اینکه بتواند برای خود لباس بدوزد، باید دنبال یک خیاط زن باشد. او سراغ شماری از دوستانش می‌رود که زمانی در کارگاه آموزش خیاطی که توسط شرکت زنان تجارت پیشه ایجاد شده بود، شاگرد بودند.

راحل که سه ماه در این کارگاه مصروف آموزش خیاطی بوده است، می‌گوید: «با جست‌و‌جو و پشت‌کار به این کارگاه خیاطی راه پیدا کردم. خیلی مفید بود و بسیار چیزها آموختم... از دوخت لباس تا دست‌دوزی‌... فعالیت این کارگاه قرار بود تا سه ماه دیگر نیز ادامه یابد، ولی بدبختانه بعد از بسته شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی به روی دختران، فعالیت این کارگاه آموزشی نیز متوقف شد.»

مریم یکی دیگر از کارآموزان این کارگاه می‌گوید: «طی سه ماه آموزش خیاطی، با تمام وسایل خیاطی آشنایی حاصل نمودم و شیوه‌دوختن لباس طفلانه را آموختم.»

او که روزانه از ساعت ۸ تا ۱۲ روز در نمایند‌گی این کارگاه در قلعه‌ی نجارهای کابل مصروف یادگیری خیاطی زنانه بود، می‌گوید: «بعد از آمدن طالبان، همه دختران خانه‌نشین شدند و ما هم جزء آنها بودیم که از نظر روحی و روانی صدمه‌ بسیار دیدیم.»

او اضافه می‌کند: «حق رفتن به مکتب و دانشگاه را نداشتیم و مصروفیت در این کارگاه خیلی خوشایند بود؛ چون هم حرفه خیاطی را آموختیم و هم ماهانه ۱۲ هزار افغانی معاش داشتیم. از فضای داخل صنف هم خیلی خرسند بودیم و زنان و دختران یکجا به کار می‌پرداختیم و از هم می‌آموختیم.»

آنان از اداره طالبان می‌خواهند که دوباره زمینه‌کار و آموزش را برای شان مساعد سازد تا بیش‌تر بیاموزند.

فریحه بارکزی، مسئول شرکت زنان صنعت پیشه و استاد در کارگاه خیاطی که از سال ۲۰۱۵ به بعد با کسب جواز از سوی وزارت  تجارت و عدلیه فعالیت می‌کرد، می‌گوید که شاگردان این کارگاه که تعدادشان به بیش از ۵۰۰ تن  می‌رسید، شامل معلولین، معیوبین و بیجاشد‌گان داخلی بودند.

این زنان و دختران در بخش‌های خیاطی زنانه، صنایع دستی (گل‌دوزی، مهره دوزی، دست‌دوزی، سوزن‌دوزی) و آرایشگاه کار می‌کردند. این آرایشگاه از سوی نهادهای بین‌المللی نیز کمک دریافت می‌کرد و چهار نمایندگی داشت: قصبه، قلعه‌ی نجارها، دشت برچی و کوتل خیرخانه.

بانوان در این کارگاه در کنار آموزش، لباس مورد نیاز بخشی از نهادهای خدمات عامه از جمله لباس مخصوص بیماران و کارمندان صحی در شفاخانه‌ها را نیز تولید می‌کردند.

بارکزی افزود که پس از تحولات دو سال اخیر تعداد شاگردان کاهش یافت و با بسته شدن مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها، فعالیت این مراکز نیز به امر طالبان متوقف شد.

خانم بارکزی که حالا کارگاه خیاطی را به زیرزمین خانه خود انتقال داده و به گونه‌غیررسمی فعالیت‌های بسیار اندک دارد، می‌گوید که تمام تمویل کننده‌های پیشین شرکت خود را از دست داده و از نهادهای حامی زنان خواستار کمک است.