در بازار زنانه در هرات که یک شهر تاریخی در غرب افغانستان است، راضیه کالاهای سنتی افغانی می فروشد. به خصوص لباس های محلی رنگارنگ در میان مشتریان زن محبوب اند، اما با در نظر داشت بحران اقتصادی حتی بازار فروش این نوع لباس ها نیز دیگر چندان خوب نیست. با وجود آنهم راضیه از تجارت کوچک خود خشنود است که با آن می تواند اندکی در تامین خرج خانواده کمک کند. این بانوی ۳۶ ساله به این باور است که او بدون این درآمد هرگز نمی تواند مصارف خانواده اش را تامین کند.

چند هفته پیش بازار زنان هرات بازگشایی شد. گرچه طالبان بعد از تسلط دوباره بر افغانستان در آگست سال ۲۰۲۱ زنان را همواره از حضور در اجتماع دورنگه داشته اند. در این میان رفتن زنان و دختران به مکتب و دانشگاه ممنوع است. بسیاری از زنان به دلیل سیاست طالبان مجبور شده اند که کار خود را حتی در وزارتخانه‌ها ترک کنند. بعضی ها نیز در نتیجه بحران اقتصادی شدید بعد از خروج نیروهای بین المللی از این کشور کارشان را از دست داده اند. از آن زمان تا فرصت های کاری برای زنان شدیداً محدود شده است.

مرتبط: ملل متحد: طالبان استثناهای بیشتر در ممنوعیت کار زنان قایل شوند

بر اساس یک نظر سنجی بانک جهانی، کار زنان در سکتور خصوصی حدود پنج ماه بعد از سلطه طالبان بر افغانستان ۷۵ درصد کاهش یافته بود. طبق یک تحقیق دیگر در ماه نومبر سال ۲۰۲۲ در این مدت زمانی حدود نیمی از زنان که قبلا در بدل کار معاش دریافت می کردند، کارشان را از دست داده اند. به اساس این تحقیق، این به خصوص زنانی را که در شهرهای بزرگ بهتر آموزش دیده و تحصیلکرده بودند متاثر کرده است.

در بخش صنایع دستی و تجارت برعکس هنوز هم زنانی دیده می شوند. احتمالا شاید به این دلیل که بسیاری از تولیدات آنها می تواند در خانه، مستقل و مجزا از مردان تولید شود.

ممتاز یوسف زی، رئیس شبکه زنان افغان برای انکشاف و تجارت تایید کرد که «ما هنوز فعال هستیم.» اما به دلیل محدودیت های مداوم، زنان مطمئن نیستند. یوسفری گفته است: «ما از این نگرانیم که اگر مجبور به توقف کارها شویم، چه اتفاقی خواهد افتاد.» در خارج تقاضای زیادی برای تولیدات از داخل کشورشان وجود دارد. اما کار همواره دشوارتر شده است چرا که زنان دیگر اجازه ندارند بدون همراه مرد سفر کنند.

در گزارش بانک جهانی در ماه نومبر آمده است که زنان به استثنای معلمان که دو سوم آنها توانسته اند شغل خود را حفظ کنند، اکنون «عمدتا» در خانه کار می کنند. زنان در تمام گروه های سنی به دلیل مشکلات شدید اقتصادی حالا چندین برابر بیشتر کار می کنند یا در جستجوی کارند.

 زنانی که پیش از این وقت خود را صرف کارهای خانه یا یادگیری و مطالعه می کردند حالا در مزارع کار می کنند یا در خانه به خیاطی و بافندگی و دوخت لباس روی آورده اند.

 یکی از پرفروش ترین اقلام تجارتی افغانستان که بیشتر توسط زنان تولید می شود، قالین است. محبوبه زمانی در بخش انجینیری تحصیل کرده و یک کارگاه قالین را در شمال افغانستان در ولایت بلخ مدیریت می کند. بنا براین در مجموع ۳۰۰ زن توانسته اند در چندین محل در این ولایت در این کارگاه ها کار بیابند. مکان های کار زنان در مناطق مختلف نباید از هم زیاد دور باشد چرا که او نمی تواند بدون یک همراه مرد در مسافت طولانی مسافرت کند.

زمانی می گوید: «مشکلات زیادی وجود دارد اما باید با آن کنار بیاییم.» او به وضعیت اقتصادی وخیم بسیاری از خانواده ها در افغانستان اشاره می کند و می گوید: «زنان چاره یی جز کار کردن ندارند.»

کریمه کتایون نیز نمی خواهد که شغل اش را با وجود تمامی موانع از دست بدهد. او از سه سال به این سو لباس های رنگارنگ افغانی را به سبک سنتی طراحی می کند و در اینترنت به خصوص در خارج از افغانستان به فروش می گذارد. چرا که کالاهای گرانقیمت را در افغانستان کمتر کسی می تواند خریداری کند. این بانوی ۲۷ ساله گفته است: «در سابق من می توانستم برای عکس برداری حتی به دیگر ولایت ها سفر کنم تا با تصاویر زیبا تولیداتم را تبلیغ کنم.» فعلا دیگر سفر برای او ممکن نیست. طالبان حتی رانندگی را برای زنان منع کرده اند و در سفرهای طولانی زنان باید یک همراه مرد داشته باشند.

مرتبط: وکلای مدافع؛ از روی آوردن به کارگری تا زندگی در خفا

کتایون با کمک دو خیاط لباس ها را در آپارتمان خود در کابل تهیه می کند. کتایون که بدون خانواده اش در کابل پایتخت افغانستان زندگی می کند، می گوید: «اگر طالبان تصمیم بگیرند که زنان بدون مرد دیگر نمی توانند از خانه بیرون شوند، من کارم را از دست می دهم.» در هر صورت او نمی تواند کار خود را تنها به چهار دیواری خانه محدود کند. او گفت: «تنها امروز من چند ساعت در شهر بودم تا مواد اولیه را تهیه کنم.»

زنان تجارت پیشه متوجه شده اند که زنان بیشتری به دنبال کار می گردند. سهیلا حافظی که یک فابریکه کوچک مواد غذایی در شهر هرات دارد، می گوید که شمار زیادی از زنان آماده اند که روزانه در بدل مبلغ ناچیز کار کنند: «متاسفانه در حال حاضر بازاریابی خوبی برای جذب بیشتر زنان وجود ندارد.»

بسیاری از خانواده ها در حال حاضر به ندرت می توانند مواد غذایی تهیه کنند. علاوه بر این زنان اجازه ندارند دیگر در بسیاری از بازارها تولیدات خود را به فروش برسانند.

(dpa)pa/af