مهاجران افغان، پس از اخراج از ایران، در گذرگاه مرزی اسلام قلعه بین افغانستان و ایران به تاریخ ۴ جولای ۲۰۲۵ منتظر پیش رفتن کارهای اداری و ورود به کشورشان هستند. ایران اخیرا بازداشت و اخراج مهاجران را تشدید کرده است.

بسیاری از بازگشت کنندگان می گویند که بازداشت شده و با اعمال خشونت و زور اخراج گردیده اند.

بسیاری از اخراج شدگان و عودت کنندگان گفته اند که ماموران انتظامی ایران با آنان بدرفتاری کرده و آنان را لت و کوب و توهین نموده اند.

برعکس دفعات قبل که بیشتر مردان بدون خانواده اخراج می شدند، این بار بسیاری از خانواده ها به همراه زنان و کودکان و افراد کهنسال دیده می شوند که به کشورشان برمی گردند و یا اخراج می شوند.

مقامات در ایران، پس از حملات اسرائیل و امریکا به این کشور، محدودیت های شدیدی را بر مهاجران افغان وضع کرده و زندگی را بر آنان دشوار ساخته اند. بسیاری از افغان ها خودشان تصمیم گرفته اند ایران را ترک کرده و به افغانستان باز گردند.

به گفته آژانس مهاجرت سازمان ملل، ۹۹ درصد از بازگشت‌ کنندگان فاقد مدارک قانونی و ۷۰ درصد به اجبار بازگردانده شده‌ اند و افزایش شدیدی در اخراج خانواده‌ ها مشاهده می‌ شود.

عرفات جمال، رئیس کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در افغانستان در توصیف وضع مرز اسلام قلعه گفت: «آنها با اتوبوس می‌ آیند و گاهی اوقات پنج اتوبوس به همراه خانواده‌ ها و دیگران همزمان می‌ رسند و مردم از اتوبوس پیاده می‌ شوند. آنها صرفاً گیج، سردرگم، خسته و گرسنه هستند.»

عرفات جمال نسبت به وضع کودکان، زنان و افراد کهنسال و همچنان بیماران نیازمند در میان این مهاجران ابراز نگرانی کرد: ««این وضعیت به دلیل جنگ در ایران تشدید شده است، اما باید بگویم که بخشی از یک روند اساسی بوده که ما در بازگشت از ایران شاهد آن بوده‌ ایم، که برخی از آنها داوطلبانه هستند، اما بخش بزرگی از آنها نیز اخراج شده‌ اند.»

سازمان ملل متحد می گوید: «افغانستان که از قبل با فروپاشی اقتصادی و بحران مزمن انسانی دست و پنجه نرم می‌ کند، برای جذب چنین بازگشت‌ های بزرگی آماده نیست.»

به گفته سازمان ملل، طرح نیازها و واکنش‌ های بشردوستانه در سال ۲۰۲۵ به ۲.۴۲ میلیارد دالر بودجه نیاز داشته که تا به امروز تنها ۲۲.۲ درصد آن تأمین شده است.

بسیاری از کشورهای کمک کننده به افغانستان و برنامه های بشردوستانه، پس از بازگشت طالبان به قدرت کمک های خود را به این کشور قطع کرده و یا به شدت کاهش داده اند. بازگشت طالبان، ترس از تعقیب و شکنجه توسط آنان و همچنان فقر و بیکاری باعث مهاجرت صدها هزار تن از شهروندان افغانستان شد.

ایمی پوپ، مدیر کل سازمان بین‌ المللی مهاجرت، گفت: «میزان بازگشت‌ ها عمیقاً نگران‌ کننده است و نیازمند واکنش بین‌ المللی قوی‌ تر و فوری‌ تری است. افغانستان نمی‌ تواند به تنهایی از پس این مشکل برآید.»

در شبکه های اجتماعی تصاویری دیده می شود که مردم از هرات با موترها و وسایل نقلیه شان برای انتقال مهاجران به مرز اسلام قلعه می روند. بسیاری نیز برای آنان غذا و آب تهیه کرده وبه مرز می برند. اما به گفته مردمی که به آنجا رفته اند، این کمک های مردمی بسنده نیستند.

در همین حال، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در کنار شرکای خود در تلاش است تا به نیازهای فوری افراد تازه وارد، از جمله غذا، آب، سرپناه و حفاظت اولیه رسیدگی کند. با این حال، برنامه‌ های آن نیز به دلیل محدودیت بودجه تحت فشار شدید قرار دارد.

این آژانس مجبور شد کمک‌ های نقدی خود به خانواده‌ های بازگشته در مرز را از ۲۰۰۰ دالر برای هر خانواده به ۱۵۶ دلار به شدت کاهش دهد. آقای جمال افزود: «ما قادر به کمک کافی به زنان نیستیم و همچنین به جوامع محلی آسیب می‌ رسانیم.»

بسیاری از بازگشت کنندگان و اخراج شدگان به محض رسیدن به افغانستان گفته اند که فقط در چند روز به این نتیجه رسیده اند که دوباره باید راه مهاجرت را پیش بگیرند، اما اینکه به کجا، مشخص نیست. براساس گزارش سال ۱۳۹۵ که از سوی مرکز آمار ایران نشر شده، ۱ میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر که ۱٫۹۸ درصد جمعیت کل ایران می‌ شود را اتباع افغانستانی تشکیل می‌ دهد. این تعداد امروزه تا شش میلیون نفر نیز گمانه زنی می شود.