زندگی یهودیان در آلمان پس از هولوکاست
۱۳۹۹ اسفند ۱, جمعه
اجتماعات یهودی‌ها در آلمان بیش از ۲۰۰ هزار عضو دارند و تنها اجتماع یهودی رو به توسعه در اروپا است. با توجه به این که در جنگ جهانی دوم تقریباً همه یهودی‌های آلمان قتل عام شدند، این یک پیشرفت بزرگ است.
پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ میلادی، حتی تصور این هم نمی رفت که یهودیان تمایلی به ادامه زندگی در آلمان داشته باشند و مجتمع های از دست رفته خود را دوباره ایجاد کنند، آنهم در کشوری که حین جنگ جهانی دوم درست شش میلیون یهودی را قتل عام نمود.
در پایان جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین حدود ۱۵ هزار زن و مرد یهودی را آزاد نمودند. اکثریت این یهودی ها در مخفیگاه ها و یا هم از اردوگاه های کار اجباری نازی‌ها جان به سلامت برده بودند. اکثر یهودی هایی که در آلمان باقی ماندند، همسر و یا والدین نداشتند.
کارل مارکس، خبرنگار آلمانی یهودی که همنام فیلسوف معروف کارل مارکس می‌باشد، حین جنگ جهانی دوم در تبعید زندگی می کرد، اما از اولین یهودی هایی بود که پس از جنگ دوباره به آلمان برگشت. او به یاد می آورد که چگونه در سال ۱۹۴۶ زمانی که از مرز حوزه تحت تسلط بریتانیایی ها عبور کرده و به آلمان برگشت، از خود پرسیده بود که «چگونه می توانم پس از این همه اتفاقات، به عنوان یک یهود در آلمان زندگی کنم؟»
«هرگز در کشور آلوده به خون آلمان اسکان نمی گزینیم»
تصمیم مارکس و شماری از یهودیان ایدیالیست برای برگشت و ادامه زندگی در آلمان، در داخل و خارج از مجتمع های یهودیان به شدت زیر سوال قرار گرفت. در اجلاس جهانی یهودیان در سال ۱۹۴۸ برای نخستین بار قطعنامه ای صادر گردید که در آن به صراحت از تصمیم مردم یهود تذکر رفته بود: «هرگز در خاک کشور آلوده به خون آلمان اسکان نمی گزینیم».
انتونیو کاودرس، یک تن از مؤرخین دانشگاه کیل بریتانیا دلیل اسکان یهیودیان در آلمان با وجود این تصمیم جامعه بین‌المللی یهودیان را براساس عوامل مختلفی عنوان کرده و می گوید: «شماری از این یهودیان به کمک آلمانی های دیگر نجات یافته بودند و آنان از همسان خواندن همه آلمانی های امتناع ورزیده و همه را مقصر نمی دانستند. اما شماری هم به دلیل کبر سن قادر نبودند مهاجرت کنند.»
بازسازی یهودیت آلمان با وجود مقاومت ها
بازسازی مجتمع های یهودی در آلمان درست پس از پایان جنگ جهانی دوم آغاز شد. تا سال ۱۹۴۸ بیش از ۱۰۰ اتحادیه و مجتمع یهودی در سرتاسر آلمان ایجاد گردیدند و این مجتمع ها از دو گروه کاملاً متفاوت تشکیل شده بودند. یک گروه یهودی های آلمانی بودند که اکثر شان پیش از جنگ به شدت در جامعه انطباق یافته بودند و با اطرافیان آلمانی خود پیوند داشتند. گروه دومی، هزاران تن از یهودیانی از کشورهای اروپای شرقی بودند که مخالف خواست خود شان مجبور به اسکان در آلمان شده بودند. این افراد به دلیل ندانستن زبان آلمانی و یا ضعف شدید در فهمیدن این زبان با دشواری های عدیده مواجه بوده و به سختی قادر به کسب درآمدی برای امرار معاش بودند.
بیش از ۹۰ درصد مهاجران یهودی که به آلمان آمده بودند، در فاصله سه تا چهار سال این کشور را ترک کرده و اکثریت شان به ایالات متحده مهاجرت نمودند و شماری هم به کشور تازه تشکیل شده اسرائیل رفتند. فقط حدود ۱۵۰۰۰ یهودی در آلمان باقی ماندند.
اکثریت یهودیان اروپای شرقی که در آلمان باقی ماندند، شهروندی این کشور را دریافت نمودند. این افراد تازه در آلمان به زندگی شروع کرده بودند و به همین دلیل بیشتر به مجتمع های یهودی تکیه کرده و مسایل مذهبی، فرهنگی و نیازمندی های اجتماعی خود را از همین طریق مرفوع می نمودند. به گفته کاودرس، این افراد در دهه های ۵۰ و ۶۰ کمتر با شهروندان دیگر آلمان ارتباط داشتند.
تشکیل شورای یهودیان
در ماه جولای ۱۹۵۰ شماری از مجتمع های یهودی در آلمان به هم پیوسته و شورای یهودیان را بنیان گذاشتند.
استقامت جامعه یهودیان آلمان، این مجتمع ها را عملاً به سمت همکاری با نهادهای یهودی در جهان سوق داد و به این ترتیب شورای یهودیان نیز رسماً به عضویت کنگره جهانی یهودیان شامل شد.
با آنهم، روحیه یهودستیزی در آلمان به عنوان یک معضل اجتماعی کاملاً از بین نرفت. براساس یک پژوهش که به دستور اردوی ایالات متحده در سال ۱۹۴۶ انجام یافته بود، ۱۸ درصد آلمانی ها در آن زمان «یهودستیز رادیکال»، ۲۱ درصد «یهودستیز» و ۲۲ درصد دیگر «نژادگرای معتدل» بودند.
براساس یک تحقیق دیگر از سال ۱۹۴۷، بیش از یک سوم آلمانی ها ترجیح می داده اند که قطعاً یهودیان در آلمان نباشند.
اسرائیل به عنوان تضمین حیات
سال ۱۹۶۵، یکی از سال های مهم در بهبود مناسبات اسرائیل و جمهوری فدرال آلمان بود و دو کشور مناسبات دیپلوماتیک را شروع کردند. در این سال مجتمع های یهودی آلمان حمایت از تعاملات انسانی هر دو کشور را یکی از وظایف خود عنوان کردند. کاودرس در مورد روشنی افگنده گفت: «به دلیل هولوکاست یا نسل کشی یهودیان حین جنگ جهانی دوم، برای یهودی های آلمان، بیش از هر یهودی دیگر، اسرائیل در اولویت قرار گرفته و اهمیت خاصی داشت. این فکر ٰزندگی با بکس و جامه دان بستهٰ همیشه وجود داشت، به این مفهوم که هرگاه بازهم وضعیت خراب شود، از اینجا می رویم.»
سهمیه بندی مهاجران تغییراتی را باعث شد
در کنار یهودیانی که از نسل کشی نجات یافته بودند، همچنان یهودیان دیگری از کشورهای اتحاد جماهیر شوری سابق مانند پولند، چکوسلواکیا، و همچنین اسرائیل و ایران به آلمان مهاجرت کردند. کنیسه هایی اعمار گردید و مکاتب یهودیان آغاز به فعالیت کردند. انکشافات در جامعه همچنان تنوع مذهبی را باعث گردید و مجتمع های جدید تشکیل گردیدند. اما با آنهم اعضای کنیسه ها و مجتمع های دینی یهودیان به بیش از ۳۰ هزار عضو فراتر نرفت.
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق یک نقش مهمی در تعداد یهودی ها در آلمان داشت. حدود ۲۲۰ هزار یهودی از اتحاد جماهیر شوروی سابق در چوکات سهمیه بندی مهاجران به آلمان آمدند. در حال حاضر یهودیانی که از اتحاد جماهیر شوروی سابق به آلمان آمده اند، اکثریت قاطع شهروندان یهودی آلمان را تشکیل می دهند و براساس گمانه زنی ها میزان آنها در جمع یهودیان آلمان به بیش از ۹۰ درصد می رسد.
اما به گفته کاودرس «آنچه جالب است، این که آنان قطعاً به مباحثی که در میان یهودیان آلمانی مطرح بوده، تمایلی نشان نمی دادند؛ یهودی هایی که آلمان برایشان همیشه یک کشور مغلق و دشوار بوده است.» کاودرس افزود: «برخلاف، آنان (یهودی هایی از شوروی سابق) بیشتر عملگرا بوده و کمتر نقش قربانی بودن یهودیان را گرفته اند، در مقایسه با آنهایی که بعد از هولوکاست زندگی یهودی‌ها در آلمان را احیا کردند.»
نسل جدید
اکنون به نظر می رسد که یهودیان اسرائیل و کشورهای دیگر به شمول ایالات متحده، کانادا، ارجنتاین و بریتانیا با انگیزه های مشابه یا عملگرایی به آلمان آمده و اینجا مسکن گزین می شوند.
براساس گمانه زنی ها میان ۱۵ تا ۲۰ هزار جوان تحصیل یافته، سکولار و چپگرای اسرائیلی در دو دهه اخیر به آلمان آمده اند. اکثر این افراد اقارب قربانیان هولوکاست اند؛ شماری از آنان به وسیله والدین و یا پدر و مادربزرگ خود شهروندی کشورهای اتحادیه اروپا را کسب کرده اند، آنچه که امکانات زندگی آنان در آلمان را تسهیل بخشیده است.
اما یهودستیزی هنوز هم در این کشور محو نشده است. درست در آستانه مراسمی به مناسبت ۱۷۰۰ سالگی زندگی یهودیان در آلمان، براساس یک گزارش پولیس، روحیه یهودستیزی در آلمان به طور برق آسایی تشدید یافته است. بنابراین گزارش ۲۲۷۵ رویداد ضد یهودیان در سال ۲۰۲۰ در آلمان توسط پولیس این کشور ثبت شده است.
اینکه هنوز هم یهودیانی که اجداد شان از هولوکاست جان به سلامت برده اند برای زندگی به آلمان می آیند، به گفته انتونی کاودرس، بیانگر یک تحول تاریخی است.
او می گوید: «این واقعیت که اکنون اسرائیلی ها بی خیال به آلمان آمده و در برلین زندگی می کنند، نشان دهنده آن است که جامعه آلمان و اسرائیل تا چه حد تنوع گرا شده اند. از این نظر می توان گفت که زمان پس از جنگ پایان یافته است.»
شانی روزانِس/ نادیه فضل