نمک بخش جدایی‌ناپذیر بسیاری غذاها در افغانستان است، از نان خشک گرفته تا انواع مختلف غذاها. برخی افغان‌ها حتی بعضی میوه‌ها مانند تربوز را با نمک صرف می‌کنند.

اما این ماده معدنی که مزه غذاها براساس آن محک زده می‌شود و بدن انسان به مقدار مناسب آن نیاز دارد، اگر بیش از اندازه باشد ضررهایی هم دارد. به حدی که اخیراَ فیروز الدین فیروز، وزیر صحت عامه افغانستان از آن تحت عنوان «زهر سفید» یاد کرد. او گفت: «متاسفانه ما هر روز این زهر سفید را به مقدار زیاد استفاده می‌کنیم، در حالی که می‌توانیم آن را کاهش دهیم.»

بر اساس استندردهای سازمان صحی جهان، کمترین حد تعیین‌شده برای مصرف روزانه نمک، ۲ گرام و حد بالای آن ۵ گرام است. اما وزارت صحت عامه افغانستان می‌گوید میزان متوسط مصرف روزانه نمک در افغانستان به ۱۲ گرام می‌رسد. 

داکتر قدرت الله مبارک، متخصص سوء تغذی در کابل توصیه می‌کند که بهتر است روزانه مردم سه تا شش گرام نمک استفاده کنند.

سازمان جهانی صحت مصرف بیش از ۵ گرم نمک را موجب افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی می‌داند. این سازمان می‌گوید شواهد نشان می‌دهد که کاهش مقدار سودیم به صورت قابل ملاحظه فشار خون را در بزرگ‌سالان کاهش می‌دهد.

داکتر قدرت الله مبارک به دویچه وله گفت: «ابتلا به بیماری‌های قلبی برای کسانی که زیاد نمک استفاده می‌کنند، بیشتر از کسانی است که نمک کمتر مصرف می‌کنند.»

مصرف زیاد نمک یکی از دلایل فشار خون بالا نیز خوانده می‌شود. به گفته دانشمندان مصرف بیش از حد نمک نه تنها باعث افزایش فشار خون، خطر سکته مغزی و چاقی می‌شود، بلکه خطر ابتلا به زوال عقل را نیز بالا می‌برد.

نمک در افغانستان بیشتر در هنگام پخت و مصرف غذا استفاده می شود. داکتر قدرت می‌گوید که بهتر است استفاده از نمک در حین پخت و پز غذا نیز به میزان مناسب باشد. او به عنوان راهی برای کاهش مصرف نمک می‌گوید «بهتر است نمکدانی در سر دسترخوان نیاوریم.»

البته منظور از نمک تنها نمکی نیست که در آشپزی یا هنگام صرف غذا استفاده می‌شود. بسیاری مواد غذایی به شمول شیر، تخم مرغ و گوشت حاوی نمک اند. خصوصاَ در غذاهای پروسس شده و آماده مقدار نمک بسیار بالاست. علاوه بر این باید احتیاط کرد که برخی غذاهای دیگر بسیار زیاد نمک دارند، اما به دلیل داشتن مواد دیگر مانند شکر، نمکی معلوم نمی‌شوند.

به این دلیل، داکتر قدرت می‌گوید: «استفاده دوامدار از فست فود باعث افزایش وزن می‌شود، بهتر است از خوردن غذاهای فست فود تا حد ممکن جلوگیری شود.»

غذای کمنمک‌، بیمزه نیست

غذای کم‌نمک برای بسیاری‌ها بی‌مزه است، چونکه با نمک زیاد عادت کرده اند. سازمان صحی جهان در توصیه‌های خود نوشته است که این مساله مربوط به عادت است و هرگاه کسی برای مدتی غذای کم‌نمک را تجربه کند از آن لذت می‌برد.

داکتر قدرت الله مبارک آگاهی دهی را در کاهش مصرف نمک در افغانستان موثر می‌خواند. او می‌گوید که وزارت صحت عامه افغانستان باید در رابطه به مضرات و خطرات مصرف بیش از اندازه نمک آگاهی دهد و مردم هم حداقل با نیاوردن نمکدان بر سر دسترخوان از ریختن بیشتر نمک در غذا جلوگیری کنند.

پ ع/ ع ف