برنده بزرگ این دور از جوایز، فلم بریتانیایی «سخنرانی پادشاه» بود که چهار جایزه از جمله اسکار «بهترین فلم» سال به آن تعلق گرفت.

امسال در اسکار همه چیز تقریباً مطابق پیشبینیهای منتقدین سینمایی اتفاق افتاد. «سخنرانی پادشاه» که قبلاً جوایز گلدن گلوب و بفتا را گرفته بود، در اسکار هم مهمترین جوایز را از آن خود کرد. اسکار امسال هیچ کسی را متعجب نکرد و با یک نگاه اجمالی به فهرست برندگان نهایی، متوجه میشویم که امسال یک از سنتیترین دور جوایز سینمایی اسکار طی سالهای اخیر بوده است.

مثل چند سال گذشته، امسال نیز ده فلم نامزد جایزه «بهترین فلم» شده بودند. از این ده فلم، «سخنرانی پادشاه»، «سرآغاز»، «شبکه اجتماعی»، «قوی سیاه»، و «بیباک» پنج فلمی بودند که بیشتر بخت برنده شدن را داشتند. ولی همه میدانستند که رقیبهای اصلی در این مسابقه نفسگیر فلمهای «سخنرانی پادشاه» و «شبکه اجتماعی» هستند، که اولی برنده نهایی شناخته شد. این فلم که در 12 رشته نامزد شده بود، توانست جوایز بهترین بازیگر مرد (کالین فرث)، بهترین کارگردانی (تام هوپر)، بهترین فلمنامه تالیفی (دوید سیدلر) و بهترین فلم سال را از آن خود کند.

فلم «سخنرانی پادشاه» ساخته تام هوپر، کارگردان انگلیسی، از فلمهای اسکار پسندی است که برنده شدنش قابل پیشبینی بود. این فلم داستان واقعی جورج ششم، پادشاه سابق انگلیس و پدر ملکه فعلی را بازگو میکند که دچار مشکل لکنت زبان بود. او که در یکی از سختترین دوران تاریخ انگلیس، رهبری کشورش را در جنگ جهانی دوم به عهده داشت، باید با سخنرانیهای عمومیاش روحیه جمعی مردم را تقویت میکرد و آنها را به مقاومت علیه نازیها وامیداشت. لکنت زبان او اما، به شکل شدیدی به روحیه شخصی او ضربه زده بود و گاه در جریان سخنرانی باعث سرافکندگی خود و دولتمردان انگلیس میشد. تا این که یک داکتر استرالیایی سعی میکند به پادشاه کمک کند تا به مشکل لکنت زبانش فایق بیاید.

طی تاریخ جوایز اسکار ثابت شده است که فلمهایی که درباره مشکلات روانی و فیزیکی انسانها ساخته میشوند بیشتر از دیگر آثار سینمایی نظر داوران اسکار را به خود جلب میکنند. از همین رو بود که بسیاریها به این عقیده بودند که «سخنرانی پادشاه» به سادگی میتواند جایزه بهترین فلم را بگیرد و کالین فرث، بازیگر انگلیسی که به شکل درخشانی نقش جورج ششم را بازی کرده است، بالاترین بخت را برای انتخاب شدن به عنوان بهترین بازیگر مرد دارا است.

«سخنرانی پادشاه» از سوی دیگر یک فلم سنتی و کلاسیک است که از نگاه ساختار و روایت از قواعد کلاسیک قصه گویی سینمایی پیروی میکند. در عوض «شبکه اجتماعی» هرچند از نگاه ساختار سنتی است ولی موضوع آن درباره عصر دیجیتال است که معلوم نیست برای داوران سالخورده اسکار چقدر قابل درک است. فلم «قوی سیاه» که دیگر رقیب جدی «سخنرانی پادشاه» بود، هرچند موضوعش کلاسیک بود ولی روایت و ساختار فلم با کارگردانی دارن آرنوفسکی بیشتر متمایل به سینمای هنری و تجربه گرایانه نزدیک بود تا سینمای کلاسیک هالیوود. ساختار کلاسیک نیز در برنده شدن «سخنرانی پادشاه» نقش مهمی ایفا کرد.

دیگر فلمها

فلم «شبکه اجتماعی» ساخته کارگردان چیره دست امریکایی به بازگویی داستان فیسبوک میپردازد؛ وبسایتی که پدیده عصر انترنت است و به نحوی در زندگی 500 میلیون انسان نقش بزرگی ایفا میکند. این فلم فقط جایزه بهترین فلمنامه اقتباسی را دریافت کرد و دو جایزه دیگر در بخشهای موسیقی و تدوین. «سرآغاز»، دیگر فلم پر سروصدای سال نیز چهار جایزه در بخشهای تکنیکی نصیباش شد که جوایز فرعی شمرده میشوند. فلم «بیباک» ساخته برادران کوئن، بازسازی یک وسترن قدیمی است که به نظر میرسد زیاد به دل داوران اسکار نچسبیده است، چون این فلم هیچ جایزهیی دریافت نکرد.

ناتالی پورتمن، بازیگری که نقش یک رقاص باله را در «قوی سیاه» بازی میکند، اسکار بهترین بازیگر زن را گرفت که به نظر میرسد کاملاً عادلانه بود. نقش پیچیده و روانکاوانه پورتمن در این فلم طبیعی است که توجه هر بیینده را جلب میکند. این اولین اسکار پورتمن است که یک شنبه شب با وجود حامله بودن، بر روی فرش سرخ اسکار حاضر شد.

در بخش بهترین فلم مستند، امسال فلمی جایزه اصلی را گرفت که به مهترین چالش امریکا میپردازد: بحران اقتصادی. فلم «توطیه / Inside Job» ساخته چارلز فرگسون و آدری مارس به بحران اقتصادی امریکا میپردازد و به شکل افشاگرانهیی دست مدیران بانکهای بزرگ را در ایجاد این بحران دخیل میداند. این فلم افشا میکند که بسیاری از بانکها قبل از فروپاشی بازار سرمایه در اواخر 2008 از وقوع این بحران باخبر بودند.

افغانستان در اسکار

هر کشور غیرامریکایی میتواند بهترین فلم سالش را به عنوان نامزد بخش «بهترین فلم خارجی زبان» به اکادمی اسکار بفرستد. از میان تمام فلمها، پنج فلم به عنوان نامزد از سوی اسکار معرفی میشوند و در نهایت در شب توزیع جوایز، یکی از آنها برنده خواهد شد. حتا نامزد شدن در میان پنج فلم نهایی افتخار کلانی است برای سینمای کشورهای خارجی که متاسفانه هنوز افغانستان به آن نرسیده است. هر چند افغانستان در دوران پس از سقوط طالبان، در سالهایی که فلمهای خوبتری تولید کرده است، برای رقابتهای اسکار فرستاده است.

به احتمال غالب، نخستین فلم افغانی که برای رقابتهای بهترین فلم خارجی زبان از سوی افغانستان به آکادمی اسکار فرستاده شد، «رقاص آتش» (2002) ساخته جاوید واصل، کارگردان افغان مقیم امریکا بود. این فلم را آقای واصل در امریکا ساخت و خودش همان سال به قتل رسید، ولی فلم او به آکادمی اسکار راه یافت. در سالهای بعد «اسامه» (صدیق برمک، 2003)، «خاکستر و خاک» (عتیق رحیمی، 2004) نماینده سینمای افغانستان در اسکار بودند و امسال یک فلم و دو فلمساز افغان در این رقابتها حضور داشتند.

امسال جایزه بهترین فلم خارجی زبان را یک فلم دنمارکی بنام «در دنیایی بهتر» ساخته ی سوسنه بیر به خانه برد. این فلم در رقابت سختی با فلم «زیبا» از کشور مکسیکو قرار داشت که در آن خاویر باردم بازیگر مشهور اسپانیایی نقش آفرینی کرده است. فلم «در دنیایی بهتر» درباره یک داکتر دنمارکی است که میان خانه اش در دنمارک و یک کمپ مهاجرین در سودان در آفریقا در رفت و آمد است، او و خانواده اش از دو دنیای متفاوت کار و زندگی شان به دریافت های تازه ی انسانی نایل می شوند.

فلم «لاله سیاه» به کارگردانی سونیا ناصری کول از سوی دولت افغانستان برای رقابتهای اسکار نامزد شده بود، و «نسیمه – خاطرات یک دختر مهاجر» (2010) ساخته صحرا کریمی، فلمساز افغان، به نمایندگی از کشور اسلواکیا در بخش دانشجویی جوایز اسکار حضور داشت. هیچ یک از این دو فلم به به فهرست پنج نامزد نهایی دست نیافت. جوایز اسکار که از 1929 تا حالا هر سال از سوی «اکادمی هنر و علوم سینمایی» امریکا برگزار میشود، دارای سه هزار داور دایمی است که فلمهای برنده را بر اساس رای گیری انتخاب میکنند. با آن که دهها فستیوال سینمایی دیگر در دنیا وجود دارد، جوایز اسکار همچنان به عنوان مهمترین جوایز سینمایی دنیا شناخته میشود. اسکار از بسیاری جهات معادل سینمایی جایزه نوبل در ادبیات است.

نویسنده: علی کریمی

ویراستار: عارف فرهمند