آیا روسیه پس از پیروزی شورشیان اسلام‌گرا در سوریه و فرار رئیس ‌جمهور بشار اسد، پایگاه‌های نظامی‌اش را در سوریه از دست خواهد داد؟ این سوال هنوز بی‌‌پاسخ مانده است و به نظر نمی‌‌رسد که تصمیم سریع گرفته شود.

صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!

دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهور ولادیمیر پوتین، روز دوشنبه گفت که "زود است در این‌باره صحبت کنیم". رسانه‌های روسی گزارش دادند شورشیان تحت رهبری گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر شام که به قدرت رسیده اند، امنیت پایگاه‌های نظامی روسیه را تضمین کرده‌اند، اما هیچ تأییدی در این زمینه از منابع دیگر وجود ندارد.

روسیه دو پایگاه در سوریه دارد: پایگاه نیروی دریایی در طرطوس در ساحل مدیترانه، که از دوران اتحاد جماهر شوروی سابق باقی ‌مانده است، و پایگاه هوایی حمیمیم که از سال ۲۰۱۵ به بعد در اختیار روسیه است.

گاستاو گرسل، کارشناس سابق مرکز تحقیقی شورای روابط خارجی اروپا می‌گوید: «تا کنون فعالیت‌های طیاره‌های حمل و نقل در حمیمیم مشاهده شده است، اما به اندازه‌‌ای نیست که بتوان از تخلیه کامل سخن گفت.» به گفته او، کشتی‌های روسی در بحیره مدیترانه در حال "مانور" هستند، اما نه زیاد دور از طرطوس. گرسل در ادامه می‌گوید: «من فکر می‌کنم در پشت پرده، روسیه در حال مذاکره است تا این پایگاه‌ها را در سوریه حفظ کند.» او در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید: «اگر آن‌ها (روس ها) قصد داشتند پایگاه‌ها را رها کنند، واقعاً باید شاهد تخلیه می‌بودیم.»

کارشناسان: پایگاه دریایی در طرطوس مهم‌تر است

مارکوس رایسنر، تاریخ‌نگار نظامی اتریشی، معتقد است که پایگاه دریایی در طرطوس برای روسیه «استراتژیک‌تر» است زیرا از آنجا می‌توان نیروها را به مدیترانه گسیل کرد. رایسنر تصریح می‌کند که پایگاه هوایی در حمیمیم برای مسکو برای حمایت از رژیم بشار اسد در برابر شورشیان ضروری بود، «اما حالا دیگر این نیازمندی از بین رفته است.»

مارک گالیوتی، کارشناس امور سیاسی از بریتانیا و نویسنده کتاب «جنگ‌‌های پوتین»، معتقد است که هر دو پایگاه برای «فعالیت‌های روسیه در مدیترانه و افریقا» بسیار مهم هستند. او می‌گوید که "جالب است که روس‌ها تا چه حد سریع تلاش کردند تا توافقی با هیئت تحریر شام به دست آورند".

پیش از این، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، این گروه را یک گروه «تروریستی» توصیف کرده بود؛ اما در هفته‌های اخیر به «شورشی» نامیدن این گروه شروع کرده است. گالیوتی معتقد است که حتی پیش از سرنگونی رژیم بشار اسد، لحن مسکو نسبت به اسلام‌گرایان در سوریه بسیار ملایم‌تر شده بود.

مسکو چه چیزی به شورشیان می‌تواند پیشنهاد دهد؟

گالیوتی می‌گوید که "روسیه احتمالاً امیدوار است با گروه هیئت تحریر شام به توافقی دست یابد." اما مسکو چه چیزی را می‌تواند پیشنهاد دهد؟ او معتقد است که شورشیان اگرچه توسط ترکیه حمایت می‌شوند، اما "نمی‌خواهند یک نیروی وابسته به ترکیه باشند و به متحدان دیگر نیاز دارند". این سیاست‌شناس بریتانیایی می‌گوید که بنابراین روسیه وارد بازی می‌شود.

گالیوتی می‌افزاید که روس‌ها بسیار واقع‌گرا و عمل‌گرا هستند و این می‌تواند فرصتی برای هیئت تحریر شام فراهم کند تا وابستگی خود به انقره را کاهش دهند. او همچنین یادآوری می‌کند که روسیه در سوریه تنها از نظر نظامی حضور ندارد، بلکه روابط اقتصادی نزدیکی نیز دارد.

تردید به همکاری شورشیان سوریه با روسیه

برخی کارشناسان مانند بورجو اوزجلک، کارشناس امور خاورمیانه در اندیشکده بریتانیایی خدمات متحد شاهی (RUSI) معتقد است که شورشیان سوریه به سرعت به خواسته‌‌های مسکو پاسخ نخواهند داد. او می‌گوید: «بسیار بعید است که هیئت تحریر شام به سرعت به عنوان متحد پوتین شناخته شود یا برای حضور طولانی‌مدت نظامی روسیه در سواحل سوریه چراغ سبز نشان دهد.» به ویژه با توجه به اینکه بشار اسد در روسیه پناهندگی دریافت کرده است.

اوزجلک پیش‌بینی می‌کند که انتظار می‌رود مذاکرات طولانی‌مدت میان بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی مانند روسیه و ایران که در تلاشند سیاست‌های خارجی خود در قبال سوریه را مطابقت دهند، صورت بگیرد.

نیروهای روسیه در صورت ترک سوریه، کجا خواهند رفت؟

اگر روسیه مجبور به ترک سوریه شود، آن‌هم به تدریج، به کجا خواهد رفت؟ گالیوتی می‌گوید که "آن‌ها گزینه‌های خوبی ندارند". به گفته او، سوریه تحت حکومت بشار اسد به شدت به مسکو وابسته بود و هیچ کشور دیگری در منطقه چنین نیست.

از گزینه‌هایی که معمولاً مطرح می‌شود، لیبیا است که روسیه روابطی با جنرال خلیفه حفتر دارد. در جنگ داخلی لیبیا، مزدوران روسی گروه «واگنر» نیز در کنار حفتر می‌جنگیدند.

در رسانه‌های غربی درباره قصد روسیه برای ایجاد یک پایگاه دریایی در لیبیا گزارش‌هایی منتشر شده است و احتمال می‌رود این پایگاه در «توبروک» باشد.

با این حال، گالیوتی معتقد است که این گزینه نمی‌تواند به سرعت عملی شود زیرا در لیبیا زیرساخت‌های آماده وجود ندارند.

وضعیت مشابهی در سودان وجود دارد که روسیه سال‌هاست در حال مذاکره با حکومت آن برای تأسیس یک پایگاه دریایی در بحیره سرخ است. گالیوتی اضافه می‌کند: "[روس‌ها] هر جا که بروند چه لیبیا، مالی و یا هم سودان، شرایط مشابه سوریه را نخواهند داشت".

تأثیر محدود بر جنگ اوکرایین

در این میان، سوال دیگری مطرح می‌شود که اگر روسیه نظامیان خود را از سوریه بیرون بکشد، چه تأثیری بر جنگ روسیه علیه اوکرایین خواهد داشت؟ گالیوتی معتقد است که "اگر صادق باشیم، تأثیرات آن قابل چشم‌پوشی است". به گفته او، تعداد نیروهایی که روسیه می‌تواند از سوریه به جبهه اوکرایین منتقل کند، ناچیز است.

مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!

گاستاو گرسل نیز دیدگاه مشابهی دارد. او می‌گوید: «برای اوکرایین، خبرهای خوب از سوریه بسیار کم است". به گفته او، روسیه نه توانایی و نه تمایل به گشودن جبهه دوم در حین جنگ با اوکرایین دارد. گرسل بر این باور است که "از تضعیف ایران توسط اسرائیل نیز اوکرایین نمی‌تواند سودی قابل لمس بردارد". به گفته او، تنها نتیجه ملموس این تحول برای کییف این خواهد بود که "برخی از افراد در غرب جسورتر شوند و ضعف پوتین ممکن است ترامپ را تحت تأثیر قرار دهد". اما آیا چنین چیزی واقعاً اتفاق خواهد افتاد؟ این سوال هنوز بی‌‌پاسخ است.