نرخ تبادله افغانی در برابر دالر تا یک هفته پیش ۷۰ افغانی بود. ولی در روزهای اخیر پول افغانی به شدت ارزش اش را از دست داد و حالا یک دالر با بیشتر از ۷۳ افغانی تبادله می‌شود.

سقوط نرخ افغانی در برابر دالر و سایر اسعار خارجی پیامدهای مشخصی دارد: سعود نرخ اجناس در بازار و پایین آمدن توان خرید مردم. با این وصف بانک مرکزی افغانستان رسماً در برابر این وضعیت واکنش نشان نداده است.

یگانه راهکاری که بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول افغانی دارد، لیلام دالر در بازار است تا با ازدیاد دالر، از سقوط ارزش افغانی جلوگیری شود، ولی در یک هفته اخیر این راهکار نیز جواب نداده و نرخ تبادله افغانی همچنان در حال سقوط است.

سیاست اشتباه پولی؟

اتحادیه صرفان سرای شهزاده که بزرگترین مارکیت تبادله پول در افغانستان می‌گوید که سیاست نادرست بانک مرکزی سبب شده تا ارزش افغانی سقوط کند. امین جان خوستی، عضو هیات رهبری اتحادیه صرافان به دویچه وله گفت: «اصلاً مشکل از این جا پیدا شد که "دافغانستان بانک" در هفته سه بار مقدار زیاد دالر را به بازار عرضه می‌کرد، ولی حالا دوبار در هفته و مقدار کم دالر عرضه می‌کند. مشکل از همین جان پیدا شد.»

آقای خوستی می‌گوید نبود بیلانس تجارت نیز دلیل اصلی کاهش ازرش افغانی است، زیرا به گفته او افغان‌ها در یک سال ۵۰ میلیون افغانی از صادرات به دست می‌آورند در حالی که در برابر آن هشت میلیارد دالر را از کشورهای دیگر اموال تجارتی وارد می‌کنند و این عدم توازن سبب بی‌ثباتی در نرخ افغانی شده است.

تحلیلگران مسایل اقتصادی می‌گویند دلیل اصلی بی‌ثباتی افغانی در برابر دالر مصرفی بودن افغانستان است. براساس آمارها حدود ۹۰ درصد اجناس مورد نیاز بازارهای افغانستان از کشورهای دیگر به خصوص کشورهای همسایه وارد می‌شود.

وابسته بودن به بازارهای دیگر و ناتوانی در افزایش تولیدات داخلی به گفته تحلیلگران سبب شده است تا پول افغانستان ارزشش را در برابر اسعار دیگر از دست دهد. بانک مرکزی گفته است که با وجود کاهش نرخ افغانی، وضعیت کنونی طبیعی است و هیچ تورمی وجود ندارد. ولی آقای خوستی گفت که نرخ افغانی زمانی طبیعی بود که یک دالر با ۵۲ افغانی تبادله می‌شد.

سیف الدین سیحون، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل می‌گوید: «بیشترین ضرر سقوط ارزش پول افغانی‌ را کارگران عادی و خانواده‌های فقیر می‌بیند. بنابر این تا زمانی که حکومت سیاست‌های درست پولی را اتخاذ نکند، این وضعیت ادامه خواهد یافت».

توازن در صادرات و واردات و افزایش تولیدات داخلی راه‌حل‌هایی است که به باور آقای سیحون می‌تواند در ثبات پول افغانی کمک کند.

شهروندان عادی افغانستان از این وضعیت ناراض اند. احمد شاه یک دوکاندار گفت: «هر قدر که دالر بلند برود، در واقع مردم ضرر می‌کنند. چون تاجران اموال را به دالر می‌خرند و هر قدر که دالر بلند برود مردم با مشکل روبر می‌شوند.»

درامد اندک در برابر قیمت بلند

مردم افغانستان تنها با یک مشکل روبرو نیستند. در حالی که با افزایش ناامنی‌ها و کاهش کمک‌های بین‌المللی، وضعیت اقتصادی بدتر شده و درآمد سرانه مردم کاهش یافته است، مردم به خصوص اقشار کم درآمد، کارمندان عادی و فقیران مجبورند با پول اندکی که به دست می‌آورند اموال را با نرخ بلند از بازار بخرند.

احمد شاه گفت: «خیلی‌ها را خودم شاهد هستند که صبح تا شام کار می‌کنند و دو تا سه صد افغانی بدست می‌آورند، در حالی که این مقدار پول تنها برای خرید نان خشک و بعضی مواد بسیار اولیه کفایت می‌کند؛ بنابراین مردم با مشکلات زیاد روبرو اند.»

عبدالصبور یک کارگر در شهر کابل می‌گوید با عایدی کمی که دارد مجبور است اجناس را با نرخ بلند خریداری کند. او گفت در حالی نرخ روزمزد کارگری هیچ تغییری نکرده، ولی نرخ اجناس در بازار بلند رفته است: «روز به روز نرخ‌ها بلند می‌رود و مردم با مشکلات جدی روبرو می‌شوند. همه می‌گویند بازار آزاد است، ولی مردم توان ندارند که با معاش کم اجناس را با قیمت بلند بخرند.»

 افزایش نرخ دالر در برابر پول افغانی، بهانه‌ای برای تمام دوکانداران و کسبه کاران است تا اجناس را با نرخ بلند بفروشند. عبدالصبور می‌گوید حتی قیمت محصولات داخلی که در داخل افغانستان تولید می‌شوند نیز بلند می‌رود و دوکانداران از این وضعیت به نفع خود استفاده می‌کنند: «وقتی برای شان بگویی چرا جنس را قیمت می‌فروشی؟ می‌گویند دالر بالا رفته است؛ در حالی که دالر هیچ ربطی به جنس داخلی ندارد.»

تاکید اصلی تحلیگران عرصه اقتصاد این است که برای بهبود وضعیت کنونی حکومت باید زمینه سرمایه گذاری و افزایش صادرات را فراهم کند. امری که به این زودی‌ها ممکن نیست.

ح.همراز، کابل