عربستان سعودی با بازداشت سه زن فعال حقوق بشر به شمول سمر بدوی نشان داد که سرکوب زنان در این کشور پایان نیافته است. این بازداشت ها ظاهراَ به دلیل این که سر و صدا ایجاد نکنند، در مراحل مختلف انجام یافته اند.
اعلانات بازرگانی
فقط چند روز قبل سمر بدوی، نسیمه الساده و امل الحربی از جمله زنان نامدار در عرصه حقوق زنان و حقوق بشر در عربستان سعودی بازداشت گردیدند. تا اکنون روشن نیست که دلیل بازداشت این زنان چه می باشد، زیرا سلطنت عربستان سعودی به خبرنگاران امکان سوال و جواب را نمی دهد.
علی الدُبیسی، رئیس " سازمان اروپایی سعودی برای حقوق بشر" که مقر آن در برلین است، گفت که قبل از این نیز احتمال بازداشت این زنان متصور بود. او افزود: "از چندین هفته شمار زیاد زنان شناخته شده سعودی در عرصه حقوق بشر بازداشت گردیدند. در همان زمان، شمار زیادی به این تصور بودند که سمر بدوی و زنان فعال دیگر نیز بازداشت خواهند شد. اکنون درست همین مسأله اتفاق افتاده است."
الدُبیسی در گفتگویی با دویچه وله اشاره کرد که بازداشت های زنان فعال از پایان ماه می در مراحل مختلف آغاز شد، اما در عقب اینکه در ابتداء زنان نه چندان معروفی را بازداشت کردند، سیستمی وجود دارد. او توضیح داد: "حکومت سعودی در این رابطه قدم به قدم پیش می رود و از این طریق می خواهد از واکنش های شدید بین المللی و نیز واکنش مجامع عامه داخلی جلوگیری کرده باشد."
به گفته او سمر بدوی در عربستان سعودی زن خیلی نامدار است: "زمانی که او در سال ۲۰۱۶ بازداشت شد، رسانه ها به سرعت در برابر واکنش نشان دادند و به همین دلیل نیز او پس از چند ساعت آزاد شد."
تاکتیک جدید: ابتدا اقدامات کوچک
به گفته الدبیسی اکنون حکومت عربستان سعودی از تاکتیک جدید استفاده می کند: یعنی در فاصله های مختلف اول گروه های کوچک و یا هم افراد به طور فردی زندانی می شوند. بنا بر گمانه زنی های الدبیسی چنین نوع روشی خیلی دقیق سنجیده شده است. حکومت با استفاده از این روش امیدوار است تا مسایل کمرنگ گردند. محاسبه آنان ظاهراً این است که رسانه ها با چنین بازداشت هایی یا عادت می کنند و یا هم عادت کرده اند. او افزود: "حتی در داخل عربستان سعودی نیز این بازداشت ها تقریباً عادی شده اند." آنچه هنوز در این ارتباط روشن نیست، این سوال است که شاید بازداشت چندین فعال حقوق زنان مرتبط به اصلاحاتی باشد که توجه عموم را جلب کرده اند. به این معنی که حکومت از این حرکت می کند که تأثیرات اصلاحات اخیر در میان زنان، حتی سبب شده است تا بازداشت های چنین زنانی، نادیده گرفته شود.
سه فعال حقوق زنان با سه سرنوشت جداگانه
از جمله سه زنی که اکنون بازداشت شده اند، یکی سمر بدوی است، خواهر رائف بدوی وبلاگ نویس سعودی که سال ۲۰۱۲ بازداشت گردید. بدوی به دلیل نوشته های انتقادی علیه رهبران مذهبی وهابیت در وبلاگش بازداشت شد و به اتهام "اهانت به اسلام" به ده سال زندان و هزار دُره محکوم گردید.
تاریخچه مختصر دسترسی زنان عربستان سعودی به ابتداییترین حقوق شان
عربستان سعودی اعلام کرده است که زنان میتوانند بدون اجازه یک قیم مرد رانندگی کنند. رسیدن زنان عربستان سعودی تا این مرحله بسیار طول کشیده است. نگاهی به موارد مهم دستیافتن زنان سعودی به حقوق شان.
عکس: picture-alliance/AP Photo/H. Jamali
۱۹۵۵: نخستین مکتب دخترانه/ ۱۹۷۰: نخستین دانشگاه زنانه
تا سال ۱۹۵۵ دختران در عربستان سعودی اجازه مکتب رفتن نداشتند. نخستین مکتب دخترانه به نام «دارالحنان» در همین سال شروع به فعالیت کرد. «کالج تعلیمی ریاض» که نخستین موسسه تحصیلی برای زنان است، در سال ۱۹۷۰ گشایش یافت.
عکس: Getty Images/AFP/F. Nureldine
۲۰۰۱: صدور تذکره برای زنان
در شروع قرن ۲۱، زنان عربستان سعودی برای نخستین بار موفق شدند که کارت هویت یا تذکره بگیرند. این در حالی است که کارت هویت تنها سند تثبیت هویت در قضایای مثل میراث یا ملکیت است. البته زنان در صورت داشتن اجازه یک قیم مرد صاحب تذکره میشدند که البته تذکره مستقیم به خود زنان نه، بلکه به قیم مرد آنها داده میشد. در سال ۲۰۰۶ بود که زنان توانستند بدون اجازه قیم مرد تذکره بگیرند.
عکس: Getty Images/J. Pix
۲۰۰۵: پایان ازدواج اجباری، دست کم در روی کاغذ
عربستان سعودی به صورت رسمی ازدواج اجباری را در سال ۲۰۰۵ ممنوع کرد. اما رسم قدیمی، یعنی عقد نکاح میان داماد و پدر عروس همچنین ادامه دارد. به این ترتیب، در عمل ممکن است بسیاری ازدواجها به رضایت زنان صورت نگیرد.
عکس: Getty Images/A.Hilabi
۲۰۰۹: نخستین مقام زن در حکومت
در سال ۲۰۰۹ شاه عبدالله نخستین زن را در منصب بلندرتبه حکومت کشورش منصوب کرد. نوره الفائز معاون امور زنان در وزارت تعلیم و تربیه مقرر شد.
عکس: Foreign and Commonwealth Office
۲۰۱۲: نخستین ورزشکاران زن در المپیک
در سال ۲۰۱۲ عربستان سعودی برای نخستین بار اجازه داد که ورزشکاران زن برای تیم ملی این کشور در مسابقات المپیک اشتراک کنند. یکی از این ورزشکاران سارا عطار بود که در المپیک لندن در حالی که چادر به سر داشت، در مسابقات دوش ۸۰۰ متره اشتراک کرد. پیش از این مسابقات گمانهزنیهایی وجود داشت که تیم عربستان سعودی به دلیل تبعیض جنسیتی ممکن است از رقابتها حذف شود.
عکس: picture alliance/dpa/J.-G.Mabanglo
۲۰۱۳: زنان میتوانند بایسکل و موترسایکل سوار شوند
رهبران عربستان سعودی برای نخستین بار در سال ۲۰۱۳ به زنان اجازه دادند که بایسکل و موترسایکل سوار شوند. اما این اجازه هم شرایطی داشت: زنان تنها در محلات تفریحی، با پوشیدن حجاب کامل اسلامی و در حضور یک عضو مرد خانواده میتوانند بایسکل سواری و موترسایکل سواری کنند.
عکس: Getty Images/AFP
۲۰۱۳: نخستین زنان در شوری
در فبروری ۲۰۱۳ براساس تصمیم شاه عبدالله، ۳۰ زن برای عضویت در شورای مشورتی این کشور حلف وفاداری یاد کردند. بعد از آن تصمیم، آنها به زودی توانستند برای چنین پُستهایی خود را نامزد کنند.
عکس: REUTERS/Saudi TV/Handout
۲۰۱۵: زنان میتوانند انتخاب کنند و انتخاب شوند
در انتخابات شهرداری سال ۲۰۱۵ عربستان سعودی، به زنان حق داده شد که رای بدهند و خود را برای این مقام نامزد کنند. زیلاند نو نخستین کشوری بود که در سال ۱۸۹۳ به زنان حق رای داد. در آلمان زنان در سال ۱۹۱۹ داری حق رای شدند. در نتیجه انتخابات ۲۰۱۵ عربستان سعودی، ۲۰ زن توانستند انتخاب شوند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/A. Batrawy
۲۰۱۷: نخستین رئیس زن دفتر بورس سهام
در فبروری ۲۰۱۷ برای نخستین بار یک زن به عنوان رئیس دفتر بورس سهام در عربستان سعودی مقرر شد. سارا السهیمی این وظیفه را به دوش گرفت.
عکس: pictur- alliance/abaca/Balkis Press
۲۰۱۸: زنان میتوانند رانندگی کنند
به تاریخ ۲۶ سپتمبر ۲۰۱۷ عربستان سعودی اعلام کرد که براساس یک فرمان شاهدی، زنان اجازه رانندگی مییابند. آنها از اول جنوری ۲۰۱۸ برای کسب لایسنس رانندگی نیاز به یک قیم مرد ندارند و همچنین نیاز نیست یک عضو مرد خانواده هنگام رانندگی حتماَ در کنار شان باشد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/H. Jamali
10 عکس1 | 10
سمر بدوی خواهر او، قبل از همه علیه پدر خود اقامه دعوا نمود، زیرا ازدواج مطابق به میل او را نپذیرفته بود. با توجه به قوانین عربستان، در مسایلی مثل ازدواج اصل قیمومیت یا سرپرستی مردان رعایت می گردد. سمر نیز در اپریل سال ۲۰۱۰ بازداشت گردید، اما بعداً آزاد شد.
سمر در ادامه سال ۲۰۱۱ علیه وزارت داخله عربستان که مسئول انتخابات این کشور نیز می باشد، اقامه دعوا نمود، زیرا از اشتراک او در انتخابات محلی جلوگیری صورت گرفته بود. همچنان در سال ۲۰۱۱ در اعتراضات زنان علیه منع موتررانی در سعودی نیز اشتراک داشت. سال ۲۰۱۶ بار دیگر بازداشت گردید، اما دوباره پس از چند ساعت آزاد شد.
همچنان نسیمه الساده فعال حقوق زنان نیز سال هاست که برای لغو قانون قیمومیت مردان و منع رانندگی زنان مبارزه می کند. منع رانندگی زنان از آغاز تابستان همین امسال لغو گردید.
امل الحربی نیز یک تن از فعالان دیگر حقوق زنان و همسر فوزان الحربی است. فوزان الحربی از هفت سال به اینسو به اتهام همکاری به سازمان حقوق بشری موسوم به "انجمن حقوق مدنی و سیاسی عربستان سعودی" در زندان می باشد. اما سازمان دیدبان حقوق بشر با ابراز نگرانی درمورد بازداشت همسر او نوشته است، روشن نیست که چرا عربستان سعودی اکنون همسر او را نیز بازداشت کرده است.