دشتی در میان کوه های شرق افغانستان پر از صدها هزار نفر شده است. برخی ها در چادر و برخی دیگر در فضای باز زندگی می کنند؛ در میان انبوهی از وسایل نقلیه ای که توانستند از پاکستان به زور اسباب و اثاثیه ببرند. اردوگاه بزرگی که در گذرگاه مرزی تورخم با افغانستان ایجاد شده، واضح ترین نمونه جستجوی طولانی و دردناک افغان‌ ها برای یافتن خانه‌ ای با ثبات است.

یک زن مهاجر افغان از طریق مرز پاکستان با افغانستان در تورخم، به افغانستان باز می گردد. بسیاری از پناهجویان افغان اندکی قبل از پایان مهلت حکومت پاکستان برای کسانی که اسناد قانونی اقامت ندارند، وارد مرز تورخم شدند تا به کشور خود بازگردند. داستان های دردناکی از نحوه اخراج مهاجران افغان بیان می شود.

در کمپ خانواده های آواره داخلی در حومه کابل، رحمت پسر ۱۵ ساله در هوای سرد زمستان بر روی ویلچر نشسته است. در افغانستان، اقتصاد ویران شده از جنگ که تنها با کمک های مالی بین المللی پا برجا بود، اکنون در آستانه سقوط است. اخراج توده ای مهاجران افغان از ایران و پاکستان فشار را بر آوارگان داخلی این کشور نیز افزایش داده است.

خانواده‌ ای که مجبور به ترک خانه‌ شان در پاکستان شدند، با سوزاندن زباله‌ ها در اردوگاهی در حومه کابل خودشان را گرم می کنند. بسیاری از مهاجران برگشت کننده در کمپ های سراسر افغانستان زندگی می کنند و قادر به تهیه غذا یا هیزم کافی برای گرما در زمستان نیستند. بسیاری از این انسان ها آوارگان داخلی هستند.

علاوه بر جنگ و فقر در افغانستان، صدها هزار انسان نیز به خاطر تغییرات اقلیمی و عمدتا خشکسالی مجبور به ترک روستاهای شان شده و در نزدیکی کلان شهرهای افغانستان در اردوگاه های آوارگان داخلی مسکن گزیده اند. وضع حقوق بشری این انسان ها به شدت وخیم است.

مهاجر افغان در بیابان در کنار اردوگاهی در نزدیکی مرز پاکستان و افغانستان استراحت می کند. اخراج مهاجران افغان از پاکستان از ماه نوامبر ۲۰۲۳ آغاز شد. بسیاری از بازگشت کنندگان در افغانستان سرپناهی برای زندگی ندارند. برخی حتی هزینه رفتن تا ولایت مربوطه شان را هم ندارند.

در اردوگاهی که در نزدیکی مرز تورخم در افغانستان ایجاد شده، بسیاری ها در خیمه ها زندگی می کنند و بسیاری نیز هیچ سقفی بالای سرشان ندارند. خانواده ها شب و روزشان را در سرما در شرایطی می گذرانند که سقف شان آسمان و فرش شان زمین است.

بخش بزرگی از مهاجران اخراج شده و عودت کننده از پاکستان و ایران را زنان و کودکان تشکیل می دهند. سازمان جهانی صحت هشدار می دهد که میلیون ها کودک در افغانستان از سوءتغذیه رنج می برند.

فاطمه، دختری ۱۴ ساله از یک خانواده آواره داخلی در افغانستان در نزدیکی کابل، پایتخت این کشور مجبور شده است تن به ازدواج بدهد. سازمان های بین المللی دفاع از حقوق کودکان هشدار داده اند که این وضع می تواند بحرانی اجتماعی و انسانی را در افغانستان رقم بزند. افزایش کودک همسری یکی از مواردی است که در اردوگاه های آوارگان افغان افزایش یافته است.

شمیلا ۱۵ ساله، از یک خانواده آواره داخلی، در روز عروسی اش لباس عروسی خود را در حیاط خانه گلی تنظیم می کند و می گوید: «من چاره ای ندارم. اگر قبول نکنم، خانواده ام رنج می برد.» پدرش به دلیل فقر و بدهی مجبور شد او را در نوجوانی به عقد پسری در آورد. پدرش گفت: «شاید مجبور بودم، دخترم را به پیرمردی بدهم. حالا با پولی که از خانواده پسر گرفته ام می توانم بدهی ام را بپردازم و پسرم را درمان کنم.»

یک کودک آواره داخلی در نزدیکی یک اردوگاه آوارگان در حومه شهر کابل تکدی گری می کند. سازمان های حامی کودکان گفته اند که شرایط آوارگان داخلی و مهاجران اخراج شده باعث می شود کودکان در معرض کار اجباری و شاقه، بهره کشی غیرقانونی و سوء استفاده قرار گیرند.

پناهجویان در اردوگاه آوارگان در نزدیکی مرز تورخم با پاکستان منتظر دریافت کمک هستند. سازمان های بین المللی امدادرسان بارها از کمبود بودجه برای امدادرسانی به نیازمندان در افغانستان خبر داده اند. از زمانی که طالبان دوباره به قدرت رسیده اند، فقط بخشی از نیازمندان افغان حمایت های اندکی دریافت می کنند.

کودکان در مدرسه ای دینی در یک اردوگاه آوارگان در نزدیکی شهر هرات، تعلیم می بینند. طالبان از سوی جامعه جهانی تحریم شده اند و فشار اقتصادی این تحریم ها را مردم تحمل می کنند. این گروه از زمانی که در آگست ۲۰۲۱ دوباره قدرت را تصرف کرده تفسیر سختگیرانه خود از شریعت اسلامی را به عنوان قانون اجتماعی تطبیق می کند.

شماری از دختران در اردوگاه آوارگان داخلی در نزدیکی مرز تورخم در یک مدرسه دینی درس می خوانند. طالبان دوباره دختران و زنان را از حق تحصیل در مکاتب بالاتر از صنف ششم و دانشگاه ها منع کرده اند. این امر باعث خشم جامعه جهانی و مردم افغانستان شده است. طالبان گفته اند که زنان و دختران بدون درنظرداشت سن و سال می توانند در مدارس دینی درس بخوانند.

جنگجوی طالبان در حالی که پناهجویان افغان برای ثبت نام در اردوگاهی در نزدیکی مرز پاکستان در تورخم، صف کشیده اند، نگهبانی می‌ دهد. بر علاوه پاکستان، ایران نیز مهاجران افغان را به صورت توده ای بازداشت کرده و اخراج می کند. به گفته مقامات در ایران، تنها در یک ماه بیش از ۶۰ هزار مهاجر بدون مدرک افغان از این کشور به وطن شان اخراج شده اند.

گروهی از مردان جوان در خانه ای متروکه در شهر زرنج در نزدیکی مرز ایران منتظر عبور غیرقانونی به این کشور هستند. با وصف اینکه اخراج از ایران و پاکستان جریان دارد، اما هنوز هم بسیاری ها از افغانستان تحت حاکمیت طالبان فرار می کنند. مخصوصا فشار اقتصادی باعث شده که مهاجرت مردان جوان به امید یافتن کار به ایران افزایش یابد.

مردان جوان در خانه ویرانه ای در نزدیکی مرز با ایران در نیمروز منتظر هستند تا با استفاده از تاریکی شب از مرز عبور کنند. هر ماه هزاران نفر از این مسیر مرزی عبور می کنند تا در ایران کاری پیدا کرده و خانواده شان را در افغانستان از نظر مالی کمک کنند.

مهاجران افغان باید از یک دیوار مرزی بالا رفته و داخل خاک ایران شوند. اخراج توده ای مهاجران افغان از پاکستان اخیرا باعث شده که میزان مهاجرت نامنظم مردان جوان به ایران به صورت چشمگیری افزایش یابد. هرازگاهی مرزبانان ایرانی بر مهاجران شلیک می کنند و شماری از آنان در این مسیر جان می بازند.

در این گورستان در شهر رنج مرکز ولایت نیمروز، به گفته مردم محلی شمار زیادی از جوانانی دفن می شوند که در جریان تلاش برای عبور از مرز کشته شده و یا به هر دلیل دیگری جان می بازند. یکی از راه ها این است که مهاجران ابتدا باید از طریق مرز به پاکستان وارد شده و بعد به خاک ایران وارد شوند.

پیش از انقضای ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی مقام‌های پاکستان، ده‌ها هزار مهاجر افغان تلاش کردند با بازگشت داوطلبانه از بازداشت توسط پولیس این کشور خودداری کنند و روز گذشته هزاران تن خود را به گذرگاه مرزی تورخم رساندند.

وزارت داخله پاکستان گفته است که در مجموع پیش از پایان مهلت اول نوامبر، ۱۴۰ هزار و ۳۲۲ مهاجر بدون مدرک افغان این کشور را ترک کردند.

مقام‌های حکومت پاکستان روز چهارشنبه اعلام کردند که در دو هفته گذشته تنها از گذرگاه مرزی تورخم ۱۰۴ هزار مهاجر بدون مدرک افغان داوطلبانه به کشور خود بازگشتند. این مهاجران عمدتاَ در لاری‌ها عازم افغانستان شدند.

مقام‌های پاکستان روز چهارشنبه اعلام کردند که با ختم مهلت اول نوامبر برای بازگشت داوطلبانه، بازداشت و اخراج مهاجران بدون مدرک را شروع کرده اند.

حکومت پاکستان درخواست‌های ملل متحد و سازمان‌های حقوق بشری برای خودداری از اخراج اجباری دسته‌جمعی این مهاجران را رد کرده است. طالبان نیز از پاکستان خواسته اند وقت بیشتری بدهد تا این مهاجران خود را برای برگشت آماده بسازند.

شماری از مهاجران افغان در پاکستان دست به اعتراض زدند. آنها می‌گویند به دلیل تهدیدهایی که در افغانستان وجود دارد نمی‌توانند به این کشور برگردند. معترضان از جمله شعارهایی را حمل می‌کردند که بر روی آنها نوشته شده «نمی‌خواهم بمیرم» و یا «برگشت را متوقف کنید».

امروز چهارشنبه نیز ده‌ها هزار افغان در صف‌های طولانی در گذرگاه‌های مرزی انتظار می‌کشند تا وارد افغانستان شوند.

پاکستان از ده‌ها به این سو میزبان شمار زیادی از مهاجران افغان است که شمار زیادی از آنها اسناد اقامت قانونی دریافت کرده اند. علاوه بر این بر اساس آمار حکومت پاکستان در این کشور حدود ۱.۷ میلیون مهاجر غیر قانونی افغان نیز به سر می‌برند. این مهاجران مجبور به بازگشت به کشوری می‌شوند که از بحران اقتصادی و گرسنگی رنج می‌برد:

اداره طالبان با نشر اعلامیه‌ای از پاکستان و دیگر کشورهایی که در چند دهه اخیر از میلیون‌ها مهاجر افغان میزبانی کرده اند سپاسگزاری کرده اما از آن‌ها خواسته است «افغان‌ها را با اعلام کوتاه‌مدت اخراج نکنند، بلکه به آن‌ها وقت بدهند تا آمادگی بگیرند.» پاکستان تا حالا چنین درخواست‌هایی را رد کرده است.

براساس معلومات کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، حداقل ۶۰۰ هزار افغان پس از برگشت طالبان به قدرت در اگست ۲۰۲۱، به پاکستان فرار کرده اند. چنانچه در این تصویر دیده می شود شماری از مهاجران افغان در یک مرکز در لندی کوتل حضور یافته اند تا به افغانستان برگردند.

تحلیلگران می‌گویند افزایش ستیزه جویی، بحران اقتصادی و تیرگی روابط بین طالبان افغانستان و پاکستان عواملی است که در عقب این اخراج دسته جمعی مهاجران قرار دارد.