چِتین گولتکین، محلی را که برادرش کشته شد خوب می‌شناسد. با گام‌های آشنا به سمت محل می رود و توضیح می دهد که چگونه مهاجم از موترش پایین شد و به سمت یک انسان که در موتر دیگری بود شلیک نمود و بعد، فقط در فاصله چند قدمی خود را به یک غرفه یا کیوسک رساند و گوکهان گولتکین را با چهار فرد دیگر کشت. اکنون یک سال پس از این رویداد خونین، غرفه محل این رویداد خالی و مسدود است و در شیشه هایش در ورق های کوچک نام های قربانیان نوشته و چسپانده شده اند. چتین گولتکین از عقب شیشه محلی را نشان می دهد که جسد برادرش افتاده بود: «آنجا، نزدیک دو ساکت برق برادرم افتاده بود.»‌ چتین که مردی ملایم طبع معلوم می شود، این جمله را به سختی به زبان می آورد.

حمله یک مرد ۴۳ ساله راستگرای آلمانی به تاریخ ۱۹ فبروری سال گذشته آلمان را تکان داد. حمله ای که سنگین ترین رویداد نژادگرایانه پس از جنگ دوم جهانی در آلمان بود. مهاجم راستگرایی که برادر چتین و افراد دیگر را کشت، در همین روز به چندین محل شهرک هاناو در ایالت هِسن آلمان حمله کرد و سرانجام مادر و سپس خود را نیز کشت.

این رویداد به طور وسیعی در سرتاسر آلمان تقبیح گردید و فرانک والتر اشتاینمایر رئیس جمهور آلمان و انگلا مرکل صدراعظم این کشور شخصاً در مراسم یادبود از قربانیان در این شهر اشتراک کردند.

اکنون یک سال بعد، سوال هایی زیادی مطرح اند: آیا در آلمان از چندین دهه به اینسو تهدیدات راستگرایانه دست کم گرفته شده اند؟ آیا اکنون بعد از این رویداد به قدر کافی اقداماتی در برابر نژادگرایی و افراطی های راستگرا صورت گرفته اند؟

تحلیل، بررسی و روشنگری

اگر از خانواده های ۹ قربانی این حادثه سوال گردد که آیا در این باب به قدر کافی توضیحاتی ارائه گردیده و این مسأله بررسی شده است، جواب آنان صریحاً «نه!» می باشد.

این خانواده ها و اقارب قربانیان با حامیان دیگر خود مشترکاً کارزار «ابتکار عمل ۱۹ فبروری»‌ را راه اندازی کرده و از آغاز این کارزار تا حال با انسجام کامل خواهان روشنگری در این زمینه اند. آنها در نزدیکی محل این رویداد نیز دفتری با مساحت ۱۴۰ متر مربع را باز کرده اند. این محل خیلی بیشتر از حد یک دفتر می باشد؛ زیرا این دفتر همچنان محل یادبود از قربانیان است. در دیوار و شیشه های این دفتر، تصاویر و نقاشی صورت قربانیان آویزان است. این دفتر جای مناسبی برای غور و کار بر سر هر دو موضوع تحلیل و بررسی و نیز روشنگری در این زمینه می باشد. چتین گولتکین که تقریباً همه روزه به این دفتر می آید، گفت: «‌این اتاق مثل این است که به دیدار برادرم آمده باشم. این اتاق نشیمن اوست. و اگر خانواده فرهاد اینجا می آید، اتاق نشیمن اوست.» فرهاد یکی دیگر از کشته شدگان این حادثه بود.

پس از یک سال، هنوز هم به سوال های زیادی پاسخ داده نشده است، آنچه که خانواده های قربانیان را رنج و عذاب می دهد، به ویژه این که چرا در شب این رویداد تلفون عاجل چنانکه لازم می رفت، کار نداده است؟ چرا مهاجم توانسته است که به طور قانونی سلاح داشته باشد؟ چرا ادارات دولتی از او اطلاعی نداشته اند و آنهم در حالی که او خود چندین ماه قبل از این حمله یک نامه جنون آمیز با متنی پر از توهمات و افسانه های توطئه گرایانه به سارنوالی فرستاده بود؟

پاسخ همه این سوال ها داده نخواهد شد، و یکی از دلایل آن هم این است که فرد مهاجم خودکشی کرد و احتمالاً محکمه ای راه اندازی نمی شود تا پاسخ به برخی سوال ها داده شود. با آنکه بررسی های سارنوالی فدرال آلمان هنوز هم جریان دارند، اما تا اکنون سرنخی از یک فرد دیگر را که از موضوع با خبر بوده باشد در دست ندارند. هلموت فونفزِن، مأمور ویژه قربانیان از جانب ایالت هِسن گفت: «طبعا تحمل این مورد که عامل چنین یک رویداد مطابق قانون به جزای خود نمی رسد و اینجا و آنجا سوالی هم بی پاسخ می ماند، خیلی خیلی دشوار است.» 

سلسله ای از حملات

شماری از این سوال های رنج آور تنها به شهرک کوچک هاناو در ایالت هِسن محدود نمی ماند. زیرا حمله شهر هاناو یکی از سلسله رویدادهای راستگرایانه در این ایالت و سرتاسر آلمان است.

در ماه جون ۲۰۱۹ یک فرد راستگرا والتر لوبکه، یک تن از سیاستمداران ایالت هِسن را که حامی پناهجویان بود به قتل رساند. این مهاجم ماه جنوری امسال به حبس ابد محکوم شد. در ماه اکتوبر ۲۰۱۹ یک راستگرای افراطی تلاش کرد که به یک کنیسه در شهر هاله در ایالت زاکسن حمله کند، اما وقتی مؤفق به ورود به این کنیسه نشد دو تن دیگر را در نزدیکی همان کنیسه به قتل رساند. این مهاجم نیز به حبس ابد محکوم شد. درست چهار ماه بعد از حمله این راستگرا در هاله، رویداد خونین هاناو همه را تکان داد. 

  

به گفته اندریاس سیک، رئیس انستیتوت تحقیقات میان رشته‌ای منازعه و خشونت در دانشگاه شهر بلیفلد آلمان، این رویدادها در آلمان تغییراتی آورده اند:‌ «فضایی خلق شد که اکنون ما را در آلمان به تفکر در قبال چالش های نژادگرایانه و اشکال دیگر خصومت آمیز علیه انسان ها مشغول نموده است و اینکه ما این موارد را باید جدی بگیریم.»‌

یکی از اقدامات در این زمینه هم بسته ۸۹ فقره ای است که توسط حکومت فدرال آلمان برای مبارزه علیه راستگرایان افراطی و نژادگرایی به تصویب رسیده است.

این بسته متشکل است از تشدید قوانین، تقویت دستگاه و ادارات امنیتی و پول بیشتر برای حمایت از سازمان ها و جامعه مدنی و همچنان برای تعمیل اقدامات پیشگیرانه. انِته ویدمن ـ ماوتس، مأمور ویژه حکومت فدرال آلمان در مسایل مهاجرت و ادغام به دویچه وله گفت: «این موضوع با توظیف یک کمیسیون کابینه آلمان در مبارزه علیه نژادگرایی و افراطیت راستگرایان، در بلندترین سطح مسایل سیاسی جا گرفته است.»‌

تشدید افراطیت راستگرایانه

با وصف آن، به گفته روانشناس اجتماعی اندریاس سیک، آلمان از چندین دهه به اینسو معضل راستگرایی را دست کم گرفته است: «راستگرایی افراطی قدرت گرفته و شبکه های خود را ایجاد کرده است.»‌

براساس منابع کارشناسان، در پاسخ به درخواست توضحیات جناح چپ آلمان در پارلمان این کشور از حکومت فدرال آلمان، رقم راستگرایان افراطی آماده به اعمال خشونت آمیز در آلمان به تقریباً ۱۵۰۰ تن می رسد. شماری از این افراد کاملاً قانونی مسلح اند. ادارات امنیتی آلمان تا پایان ماه دسمبر ۲۰۲۰ حدود ۱۲۰۰ راستگرای افراطی و افراد مظنون به راستگرایی را ثبت و شناسایی کرده اند که به شکل قانونی سلاح دارند، رقمی که ۳۵ درصد افزایش را در مقایسه به پایان سال ۲۰۱۹ نشان می دهد.  

آنچه این وضعیت را مغلق تر ساخته است، این است که عاملانی شکل گرفته اند که به طور انفرادی عمل می کنند. مثل هر دو مهاجم در شهرهای هاله و هاناو. این افراد به طور منفردانه از طریق اینترنت به افراطگرایی رو می آورند و از جهان افسانه های توطئه رنگ می گیرند. تا اکنون مقامات و ادارات امنیتی به امکانات فنی دسترسی ندارند تا چنین افرادی را از قبل در شبکه های اینترنتی شناسایی بتوانند. 

به گفته سیک کلاً راستگرایان افراطی در آلمان دست کم گرفته شده است. او افزود:‌ «‌ما برای بررسی شکل گیری این ایدیولوژی ها خیلی وقت کمی مصرف می کنیم. بیش از همه بر تقویت شهرها و ادارات امنیتی تأکید می شود و مسئولان امنیتی متهم می شوند که اقدامات کافی انجام نداده اند. شاید این درست باشد و اما چنین موردی سبب می شود که افراطگرایی را به عنوان چالش اجتماعی نادیده بگیریم و آن را صرف یک چالش امنیتی تلقی کنیم.»

این در حالی است که الگوهای فکری و خصومت آمیز علیه انسان ها که این افراد از آن ها الهام می گیرند، در متن اجتماع اند. اما این مسأله هنوز در آلمان آنچنان که لازم است مطرح نشده است. برخلاف ناروی، جایی که در سال ۲۰۱۱  اندرس برایویک بر جمعیتی حمله کرده و ۷۷ تن را کشت. سیک گفت: «در ناروی هنوز هم این مسأله به عنوان یک معضل اجتماعی مورد بحث قرار می گیرد، موضوعی که در اجتماع رخ داده است.»

به گفته سیک، اندرس برایویک به عنوان فردی از جمع ما محسوب می شود، چنین دیدگاهی خیلی برای یک جامعه سخت تمام می شود؛ هرگاه ما بگوییم «‌مهاجم هاناو یکی از ماست. این رویداد عملی است که ما به عنوان جامعه در قبال آن مسئول هستیم.»‌

چتین گولتکین همراه با غم و خلایی که مهاجم هاناو به زندگی اش وارد کرده است، به حیات خود ادامه می دهد. اما او هنوز هم یک سال بعد از این رویداد با آسیب های ناشی از آن درگیر است. گولتکین دیگر نمی تواند کار کند. نمی تواند آرام بخوابد، روزانه دو قوطی سگرت مصرف می کند. چتین با غم عمیقی گفت: « گوکهان ستون خانواده ما بود» ا‌و افزود:‌ »از زمانی که ستون خانواده ما فروریخته است، ما فقط در لرزش به سر می بریم.»

لیزا هِنزل/ نادیه فضل