سپسیس یا گندخونی، که اصطلاح علمی عربی آن إنتان است، نوعی نارسایی در عملکرد اندام‌هاست که از واکنش شدید سیستم ایمنی بدن به عفونت ناشی می‌شود. این واکنش دفاعی چنان شدید است که می‌تواند به بخشی از خود اندام نیز آسیب بزند.

این نوع نارسایی با این که به گندخونی یا عفونت خون معروف است، اما در واقع بیشتر واکنش بیش از حد بدن است که می‌تواند اندام‌هایی را از کار بیندازد و دستگاه گردش خون را مختل کند.

به اساس آخرین تحقیقات علمی ۲۰ درصد تمام مرگ و میرها در سراسر جهان به سپسیس برمی‌گردد.

در سال ۲۰۱۷ در جهان حدود ۴۹ میلیون مورد سپسیس وجود داشت که ۱۱ میلیون مورد آن به مرگ منجر شد. در سال ۲۰۱۵ حدود ۷۵ هزار نفر در آلمان بر اثر ابتلا به سپسیس درگذشتند، که از شمار قربانیان سرطان بیشتر بود. در سال ۲۰۱۵ در شفاخانه‌های آلمان حدود ۱۵ درصد افراد بر اثر سپسیس جان سپردند.

با وجود گستردگی سپسیس در آلمان، آگاهی درباره چندوچون این نارسایی اندک است. به همین خاطر است که بنیاد رابرت کوخ توصیه می‌کند افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، افراد خوردسال و سالخورده باید در برابر ویروس انفلوانزا و بیماری‌های ریوی خود را واکسین کنند.

سپسیس یا گندخونی می‌تواند بر اثر فعال شدن ویروس، باکتری، سمارق و پارازیت یا انگل پیش بیاید. بیشترین موارد سپسیس با عفونت ریه، عفونی‌شدن زخم، به ویژه در مجاری ادرار یا معده شروع می‌شود. افزون بر ویروس‌های فصلی مانند انفلوانزا، ویروس‌های به شدت ساری مانند کرونا، ایبولا و تب زرد می‌توانند عامل بیماری باشند.

علاوه بر علایم همیشگی عفونت، سپسیس می‌تواند با نشانه‌های دیگری همراه باشد، برای نمونه: پایین افتادن فشار خون همزمان با بالا رفتن تپش قلب، تب، تنفس سریع و سنگین همراه با احساس شدید ناخوشی و پریشانی ناگهانی. با مشاهده این نشانه‌ها مراجعه به داکتر الزامی است.

شیوه‌های درمان سپسیس

با این که نارسایی سپسیس یا گندخونی در هر شفاخانه ای پیش می‌آید، اما خیلی دیر شناسایی می‌شود.

با تشخیص سپسیس باید بی‌درنگ از بیمار آزمایش خون گرفته شود و او آنتی‌بیوتیک مصرف کند. قبل از هر چیز باید گردش خون و دستگاه تنفس او را عادی کرد. معمولا بیماران سپسیس را به حالت اغمای مصنوعی فرو می‌برند.

درمان سپسیس با زحمت و هزینه زیاد همراه است. در شفاخانه‌های ایالات متحده سالانه ۲۴ میلیارد دالر برای درمان سپسیس هزینه می‌شود.

علاوه بر مخارج سنگین، هنگامی که سپسیس با ویروس کرونا یا محرک‌های دیگر همراه شود، به مراقبت ویژه و اعمال تدابیری برای فعال‌سازی دستگاه تنفسی نیاز است.

عواقب درازمدت

حدود نیمی از مبتلایان به سپسیس یا گندخونی پس از درمان زندگی عادی را از سر می‌گیرند؛ اما نیمی دیگر حدود سه ماه پس از نجات از سپسیس به عوارض عفونی دیگری مبتلا می‌شوند که در نارسایی دفع ادرار یا مشکلات قلبی و خونی بروز می‌کند.

افزون بر این بسیاری از بیماران سپسیس پس از "بهبودی" به برخی از عوارض روحی و روانی مانند افسردگی و احساس درماندگی مبتلا می‌شوند.

بنا به این ملاحظات اهمیت زیادی دارد که سپسیس یا گندخونی پیشگیری شود یا هرچه زودتر تشخیص داده شود. به هر اندازه که سپسیس یا گند خونی زودتر تشخیص گردد، به همان پیمانه درمان آن موفقانه ترو آسان‌تر است.

الکساندر فرویند/ ص. ا.