روسیه ارسال قطعات سیستم موشکی "اس-۴۰۰" به ترکیه را با وجود مخالفت های واشنگتن آغاز کرد. امریکا ترس دارد در صورتی که ترکیه از سیستم راکتی "اس-۴۰۰" و نسل پنجم جت‌های جنگی امریکایی "اف-۳۵" به صورت همزمان استفاده کند، مسکو خواهد توانست اطلاعات محرمانه ای را در مورد این جدیدترین هواپیمای نظامی ایالات متحده به دست آورد. 

سیستم "اس-۴۰۰" که ناتو آن را " SA-21 Growler " می نامد، یک سیستم موشکی ضد طیاره می باشد که محدوده ۴۰۰ کیلومتری را تحت پوشش قرار داده و قادر است هدفش را تا ارتفاع ۲۷ کیلومتری در آسمان منهدم کند. این سیستم در سال ۲۰۰۷ معرفی گردید.

این سیستم سیار است و شامل دستگاه کنترول و چندین دستگاه موشک‌انداز می باشد که هرکدام آن دارای ۱۲ راکت انداز می باشد. روسیه این سیستم را یکی از ابزارهای اصلی دفاع هوایی اش می داند. اردوی روسیه این سیستم را در کریمیا، لینینگراد و سوریه نیز مستقر کرده است.

این سیستم توسط شرکت حکومتی تولید تسلیحات "الماز انتی" ساخته شده است؛ شرکتی که پس از اقدامات نظامی روسیه در اوکرایین و الحاق نمودن کریمیا به خاکش، با تحریم های اتحادیه اروپا و امریکا مواجه شد.

سیستم "اس-۴۰۰" طوری طراحی شده که می تواند جت های جنگنده، موشک های کروز، راکت های بالستیک و هواپیماهای بی سرنشین را منهدم کند. رسانه های روسیه ادعا می کنند که "اس-۴۰۰" بر رقبای فرانسوی و امریکایی اش برتری دارد.

ریچارد کونولی، کارشناس نظامی در دانشگاه بیرمنگهام به بخش روسی دویچه وله گفت: «روسیه و قبل از آن اتحاد جماهیر شوروی سابقه همواره در تکنالوژی موشکی پیشتاز بوده اند». وی اضافه کرد: «دلیلش هم این بوده که امریکا و غرب همواره هواپیماهای بهتری می سازند».

سیستم موشکی "اس-۴۰۰" قابل تغییر است و با انواع مختلف راکت ها قابل استفاده می باشد. کونولی به دویچه وله گفت این سیستم در کنار میدان جنگ، یک مزیت دیگر هم دارد که مقرون به صرفه تر است: «اس-۴۰۰ دست کم دو برابر ارزان تر از سیستم دفاع موشکی پاتریوت ۲ امریکا می باشد».

پیامی به امریکا

گزارش ها می رساند که ترکیه دو و نیم میلیارد دالر را برای خرید این سیستم به روسیه پرداخته است. به هر حال، در این خریداری احتمالاَ ملاحظات سیاسی در انقره نیز نقش داشته اند؛ مثلا اینکه حکومت ترکیه به خاطر این علاقمند شده که "اس-۴۰۰" برای مقابله با جنگ افزارهای امریکایی طراحی شده است. کونولی اشاره کرد که در کودتای نظامی سال ۲۰۱۶ در ترکیه، هواپیمای رئیس جمهور اردوغان توسط جت "اف-۱۶" شورشیان که ساخت امریکاست، دنبال شد.

الکساندر گولس، کارشناس نظامی در روسیه به این باور است که خرید سیستم دفاع موشکی "اس-۴۰۰" از روسیه توسط ترکیه، یک "تصمیم کاملا سیاسی" بود. گولس باور دارد که این یک "پیام به امریکا و دیگر متحدانش در مورد رویکرد مستقل دفاعی ترکیه بود".

ترکیه پس از چین دومین کشور در جهان است که سیستم دفاع موشکی "اس-۴۰۰" روسیه را خریداری کرده است. علاقمندی به فروش این سیستم به چین پس از آن تاحدی کاهش یافت که در اواخر سال ۲۰۱۷، یک کشتی حامل محموله تحویلی موشک ها به چین با طوفان مواجه شد و برخی راکت ها آسیب دیدند. بعدا روسیه بعد از آن این راکت ها را تبدیل کرد.

هندوستان نیز قبلا یک قرارداد تسلیحاتی را با روسیه برای خرید این سیستم به ارزش پنج میلیارد دالر امضا کرده و منتظر ارسال محموله اش می باشد. چندین کشور حاشیه خلیج نیز علاقمندی نشان داده اند.

روسیه "عاقلانه" اس-۴۰۰ را در سوریه استفاده نکرد

کارشناسان نظامی هشدار می دهد که سیستم دفاع موشکی "اس-۴۰۰" با وجود توانمندی های متعددی که دارد، تاکنون شلیک نکرده است. سایمون واسمن، از انستیتوت تحقیقات صلح در استکهلم به دویچه وله گفت: «[این سیستم] هنوز در یک جنگ واقعی و جدی استفاده نشده است». وی افزود: «تنها موشکی که در جنگ خلیج در سال ۱۹۹۱ استفاده شد، از سیستم "پاتریوت" امریکا بود».

روسیه که از رژیم بشارالاسد در سوریه حمایت می کند، سیستم دفاع موشکی "اس-۴۰۰" را آنجا مستقر کرده است. اما زمانی که در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده امریکا چندین موشک "توماهاواک" را بر مواضع نظامی رژیم سوریه شلیک کرد، اردوی روسیه از "اس-۴۰۰" برای منهدم کردن آنان استفاده نکرد. گولس در این مورد گفت: «اس-۴۰۰ شانس این را داشت تا قابلیت هایش را در جریان شلیک موشک های توماهاواک امریکایی بر سوریه نشان دهد، اما مقامات روسیه عاقلانه از آن استفاده نکردند».

ترکیه می خواهد قطعات اس-۴۰۰ را بسازد

نسل های قبلی فن آوری پیشرفته "اس-۴۰۰" به شمول "اس-۳۰۰" ساخت شوروی سابق، برای استفاده به عنوان یک سیستم جامع دفاع هوایی طراحی شده بودند. اما "اس-۴۰۰" این ویژگی را دارد که به طور مستقلانه عملیات کند، قابلیتی که ترکیه را قادر می سازد بدون وصل کردنش به سیستم دفاعی ناتو، از آن استفاده کند. 

سیمون واسمن گفت: «سیستم دافع هوای "اس-۴۰۰" در یک سطح گسترده تر دفاعی می تواند مزایای بیشتری داشته و آن را "موثرتر" بسازد».

به طور مثال، اردوی روسیه از "اس-۴۰۰" به وسیله یک سیستم دفاعی سطح متوسط "پانتزیر اس-۱" در برابر حملات هوایی دشمن حفاظت می کند، سیستمی که هنوز معلوم نیست ترکیه قصد دارد آن را نیز بخرد یا نه.

نسل جدید این سیستم در راه است

هنوز ترکیه انتظار دارد که به برخی از تکنالوژی های روسی دسترسی پیدا کند. شماری از اجزای "اس-۴۰۰" قرار است در خاک ترکیه تولید شود. گولس گفت: «چند پیچ و مهره ممکن است در قلمرو ترکیه تولید شوند و این ممکن است کاری نمایشی باشد». 

به نقل از یک منبع تایید نشده در روسیه، این کشور درخواست ترکیه برای داشتن کدها و نتظیمات "اس-۴۰۰" به شمول سیستم شناسایی "دوست یا دشمن" را رد کرده است.

اس-۴۰۰ فعلاَ پیشرفته ترین فن آوری دانسته می شود، اما این گونه باقی نمی ماند. تولیدگنندگان جنگ افزار روسی نزدیک است سیستم "اس-۵۰۰" را زیر نام "پرومنتوس" تا سال ۲۰۲۰  تکمیل و رونمایی کنند.

در ماه جون سال ۲۰۱۹، دنیس مانتوروف، وزیر تجارت روسیه گفت که این سیستم برای تولید انبوه آماده است. داده های رسمی نشان می دهد که "اس-۵۰۰" حتی ساحه پوشش گسترده تری دارد و می تواند ماهواره های کم ارتفاع را نیز هدف قرار دهد. ترکیه همچنان می خواهد برای تولید این سیستم به طور مشترک با روسیه همکاری کند.

رومان گونچارینکو/ ر.ش