شماری از باشندگان شهر کابل که شش جدی سال 1358 را به یاد دارند، می گویند صبح این روز دیدند که نیروهای شوروی همه چهارراهی ها را در کنترول داشتند.

مصطفی اعتمادی که می گوید خود شاهد قتل و کشتار مردم توسط نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق بوده، یکی از کسانی است که ششم جدی، خاطره تلخی را در ذهن اش زنده می کند: از دست دادن دو عضو خانواده. اعتمادی می گوید: «بدبختانه یکی از پسران کاکایم از مهاجرت می آمد که در اثر بمباران روس ها در غزنی شهید شد. بچه برادرم که برای کار به ایران می رفت، در نیمروز شهید شد».

قادر، باشنده کابل می گوید نظامی های شوروی با ورود شان به افغانستان جنگ را علیه مردم شروع کردند: «شوروی ها وقتی آمدند با وسایل مجهز توپ و تانک و طیاره جنگیدند برعلیه مردم و علیه مجاهدین.»

از حادثه ششم جدی بیش از سه دهه می گذرد، دهه هایی که مردم افغانستان فقط جنگ، خشونت و مهاجرت را تجربه کردند.

عزیز رفیعی، فعال جامعه مدنی افغانستان می گوید: «افغانستان در شش جدی به مثابه میدان اصلی جنگ علیه شوروی سابق قرار می گیرد. متاسفانه آغاز بدبختی های افغانستان و آغاز تمام آنچه مصیبت جنگ و بعد از جنگ در افغانستان، است از همین روز است».

هجوم نیروهای اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان با آن که شروع «بدبختی ها» در این کشور دانسته می شود، هنوز هم مدافعانی دارد. اعضای سابق احزاب خلق و پرچم با آن که می پذیرند شش جدی منجر به بی ثباتی بیشتر افغانستان شد، تاکید می کنند که دلیل اصلی ورود نیروهای شوروی به افغانستان، رقابت های جهانی بود.

نورالحق علومی که پست های مهمی نظامی را در حکومت های طرفدار شوروی داشته است، می گوید نیروهای شوروی برای حراست از مرزهای جنوبی شان وارد افغانستان شدند. او می افزاید: «شوروی ها قدم رنجه کردند به افغانستان آمدند. همان گونه که حکومت وقت از آنها خواسته بود از حکومت حراست کردند».

آقای علومی می گوید در مدت زمانی که شوروی ها در افغانستان بودند، بیش از تمام دوره چهل ساله پادشاهی محمد ظاهر شاه، لیسانس و فوق لیسانس تربیه کردند.

اما خدای نظر سرمچار، از طرفداران نظام کمونیستی می گوید با مطالعه کتاب های تاریخی دریافته است که اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی یکی از اشتباه های بزرگ تاریخی بوده است. او می افزاید که به دلیل اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق، افغان ها تاهنوز در آتش جنگ می سوزند.

«درس عبرت»

محمد یونس اختر، مسوول گروه هماهنگی عدالت انتقالی در افغانستان که مجموعه ای از نهادهای جامعه مدنی است، می گوید شش جدی باید برای تمام سیاست مداران افغان درس عبرتی باشد تا اشتباهاتی را که زمامداران طرفدار شوروی سابق انجام دادند، تکرار نکنند.

آقای اختر می گوید: «حکومت آن زمان با حمایت روس ها در مناطق مختلف افغانستان سلاح های مدهش و مرگبار را استعمال کردند و مردم افغانستان را فوج فوج می کشتند».

نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، نه سال در افغانستان ماندند. در این مدت جنگ های شدیدی بین آنها و نیروهای مجاهدین به وقوع پیوست. در این دوران میلیون ها افغان، به نحوی از انحا صدمه دیدند.

گزارشگر: حسین سیرت کابل

ویراستار: عارف فرهمند