قلعه بست پس از چهار بار هجوم جنگآورانی چون علاوالدین غوری، چنگیز خان مغل، تیمور لنگ و نادر افشار، همچنان پابرجا بود و خم به ابرو نیاورده بود. اما اکنون ساخت صدها منزل مسکوني به صورت غیرقانونی در قلعه تاريخي بست چهره اين ساحه تاريخي را دگرگون کرده است.

توفانهاي طبيعي و آب خيزي درياي هلمند، بخشي از اين آبدات تاريخي را تخريب کرده است که تاکنون هيچ اقدامي از سوی دولت و سازمانهاي حفظ آبدات تاريخي براي جلوگيري از تخریب این منطقه تاریخی صورت نگرفته است.

غصب زمينهاي اطراف اين آبدات تاريخي از سوي زورمندان و ساختن منازل مسکوني در درون اين قلعهها نيز بر سرعت تخریب اين آثار از صفحات تاريخ افزوده است. حدوداً 500 جریب زمین ساحات باستانی شهر بست از چندین دهه بدین سو از طرف زورمندان غصب شده و اکنون این ابدات تاریخی در خطر نابودی قرار دارد.

در جمع آثار تاریخی قلعه بست، قصر و زندانی از سلطان محمود غزنوی نیز شامل است. اما اکنون مردم حتا تا درون قصر و محل فرمانروایی سلطان محمود غزنوی نفوذ کرده و حالا جای غزنویها را گرفته اند و شب و روز شان را آنجا میگذرانند.

مقامهای محلی از سال گذشته اقدامهای جدی را برای حفظ این ابدات تاریخی و بازگرداندن زمینهای غصب شده روی دست گرفته اند، اما به نظر میرسد تا تحقق این برنامه راه زیادی در پیش است، زیرا تاهنوز این اقدامها نتیجهای نداده است.

سال گذشته کمیسیونی برای جلوگیری از غصب زمینهای محوطه قعله تاریخی بست تشکیل شد و اعلام کرد خانههایی را که در این محل به صورت غیرقانونی و خودسرانه ساخته شده، تخریب میکند. اما تاهنوز این برنامه تطبیق نشده است.

هم اکنون در حدود دو هزار خانواده در این منطقه ساکن شده اند و مدعی اند که این زمینها را سالها قبل خریده اند.

حبیب الله نیکزاد، یک متنفذ قومی در این منطقه میگوید: «حکومت خانههای ما را به صورت غیرقانونی تخریب میکند. ما آن را خریده ایم. حکومت باید کسی را که این زمینها را فروخته است تعقیب و محاکمه کند. ثانیاً خانهها را وقتی تخریب میکند در بدل آن به ما چیزی نمیدهد». نیکزاد میگوید مقام ریاست جمهوری فرمان داده است خانههای را که در آن مردم سکونت دارند باید تخریب نشوند.

اما علی شاه مظلومیار، رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت هلمند میگوید که ساحات مذکور بخش از ابدات تاریخی کشور است و باید حفاظت و پاسداری شود.

مقامها میگویند این ساحات تاریخی در طول سه دهه جنگ و خشونت در افغانستان توسط افراد زورمند غصب و فروخته شده است.

مظلومیار میگوید بارها به ساکنان این مناطق گفته شده که این ساحات جزو آبدات تاریخی است و از ساختن منازل در آن جلوگیری کنند، اما کسی به این پیامها توجه نکرده است.

رییس اطلاعات و فرهنگ هلمند میگوید: «به این خرابهها نباید به عنوان یک دیوار خاکی فرو ریخته دیده شود، بلکه اینجا یک دنیا تصویر و داستانهای زنده نهفته است که باید حفظ و نگهداری شود. این آبدات باید از توفانها، ناهنجاریها و از چنگال غاصبین نجات داده شود».

هرچند دولت گفته است که شهرک دیگری را برای ساکنان این منطقه تاریخی در نظر گرفته است اما باشندگان منطقه حاضر نیستند منطقه یاد شده را تخلیه کنند. مقامهای محلی گفته اند که سرانجام مجبور خواهند شد با استفاده از صلاحیتهای قانونی ، این ساحات تاریخی را تخلیه کنند.

قدمت شهر تاریخی بست به زمان پیش از اسلام برمیگردد و یکی از مکانهای مهم تاریخی در افغانستان شمرده میشود. گفته میشود مرکز حکومتداری شاه محمود غزنوی در زمستانها در درون همین قلعه بوده است.
دویچه وله/ روح الله الهام
ویراستار: عارف فرهمند