در گزارش موسسه بین المللی صلح در ستوکهولم آمده است که با وجود بحران ها و تدابیر صرفه جویی، به ویژه در اروپا، صادرات و واردات اسلحه در پنج سال گذشته 16 درصد افزایش یافته است. ایالات متحده امریکا در سطح جهانی بزرگترین صادر کننده اسلحه باقی مانده است و در این محدوده زمانی، صادراتش را 25 درصد افزایش داده است. هرچند این میزان صادارات اسلحه از سوی امریکا به دلایل سیاسی و استراتژیک قابل توجیه دانسته می شد، اما تدوین کنندگان گزارش موسسه بین المللی صلح ستوکهولم حدس می زنند که امریکا امروز انگیزه های دیگری برای صادرات اسلحه دارد.

سیمون ویزمن یکی از مسئولان اصلی تهیه این گزارش می گوید: «بودجه دفاعی ایالات متحده امریکا در کل کاهش یافته است و صنایع (تسلیحاتی) ایالات متحده امریکا امکانات صادرات هرچه بیشتر را نشان می دهند. این نه تنها به دلیل یک امتیاز خاص، بلکه به مثابه جدی گرفتن این بخش تجارت می باشد.»

جدول ارقام مانند بازی کمپیوتری

این گزارش سالانه موسسه بین المللی صلح ستوکهولم، تجارت جهانی سلاح های بزرگ کونوانسیونل (میثاقی) را بر مبنای داده هایی تحلیل کرده است که علناً انتشار یافته اند. این گزارش به ابزار کوچک، سلاح های کوچک و مهمات نمی پردازد، اما سیستم های تسلیحاتی بزرگتر مانند هواپیماها، کشتی ها، سیستم های دفاعی و تانک ها را در بر می گیرد.

ایالات متحد امریکا، روسیه و چین بازهم سلاح بیشتری به جهان صادر می کنند. امروز چین سومین صادر کننده بزرگ اسلحه در جهان می باشد.

برای سنجش سلاح های مختلف در مقابل یک دیگر، از سیستمی مشابه "گیم پاینت" کامپیوتر استفاده شده است، اما کشتی های هواپیما بردار و تانک ها را به سختی می توان مقایسه کرد.

ویتسمان می گوید: «اساساً ما جدول ارقامی را ارائه می کنیم که ارزش استراتژیک سلاح های خاصی را بازتاب دهد. بنابراین ما مشکلی نداریم که سلاح های صادر شده قیمت بسیار متزلزل داشته باشند. عین سلاح برای یک کشور می تواند دو چند گرانتر از کشور دیگر باشد. و حتا اهدا شود.»

ترازنامه قابل اعتماد

یان گریبه از مرکز بین المللی تغییر در شهر بن آلمان (بی آی سی سی) گزارش همکاران اش در ستوکهولم را ارزیابی می کند. او می گوید که البته اسلوبی که مبتنی بر منابع علناً منتشر شده می باشد، بدون مناقشه نیست. این کارشناس تسلیحاتی در بن گفت: «با اینهم، این گزارش ارقامی را ارائه می کند که انکشاف مجدد در بازار اسلحه را نشان می دهد، و منابع احتمالی خطر را بسیار خوب در چشمرس قرار می دهد».

در این گزارش یک دوره زمانی پنج ساله مورد مقایسه قرار می گیرد تا تموجات کوتاه مدت زیاد در نظر گرفته نشود.

روسیه در سطح جهانی تجهیز شده است

در گزارش امسال نیز روند سال گذشته تایید شده است. ایالات متحده امریکا با یک فاصله زیاد از سایر کشورها بزرگترین صادرکننده اسلحه است، با اینهم در پنج سال گذشته روسیه عقبمانی اش را جبران کرده و بازهم 37 درصد صادراتش افزایش یافته است.

یان گریبه از انستیتوت "بی آی سی سی" در بن می گوید: «پس از جنگ گرجستان در سال 2008، سیاست روسیه یک برنامه مدرن سازی جامع را برای صنایع و قبل از همه برای اردو روی دست گرفت».

به گفته گریبه، «درعین زمان حکومت روسیه در مبارزه با مشکلات مالی هنگفت مصروف بود و بنابراین، استراتژی مدرن سازی اش در بسیاری موارد صرف به صورت قسمی توانست به اجرا درآید. بسیاری بخش ها واقعاً توانست انکشاف یابد». این امر دلیل پیشرفت در صادرات اسلحه است. نخست این جبرانی است برای صنایع تسلیحاتی روسیه و ثانیاً همچنان منبع مالی ای است جهت انکشاف تکنالوژی های جدید که از خارج وارد می گردد. از نگاه گریبه بازارهای کافی برای این اسلحه وجود دارند، به طور مثال این بازارها در افریقا، آسیا و حتا در خود متحدین روسیه در سایر مناطق وجود دارند.

چین ارزان فروش

در عین زمان چین در سطح جهانی بزرگترین بودجه دفاعی را دارد که تنها ایالات متحد امریکا از آن جلوتر قرار دارد. صادرات اسلحه میثاقی این کشور در پنج سال گذشته 143 درصد افزایش یافته است. به این ترتیب چین امروز سومین صادر کننده بزرگ اسلحه در جهان بوده و از جمهوری فدرالی آلمان پیشی گرفته است.

سیمون ویزمن از موسسه بین المللی صلح ستوکهولم در مورد موفقیت صادرات چین می گوید: «چین یک نوع صادر کننده ارزان فروش است. آنچه می توان در چین خریداری کرد، یک اندازه نسبت به سایر کشورها قیمت ارزان تر دارد.»

به گفته ویزمن، از سال های 1990 به اینسو، چین تکنالوژی تسلیحاتی اش را توسعه داده است. اکنون چین تا آنجا جلو رفته است که می تواند در بازار جهانی نیز سلاح بفروشد، هرچند که سیستم اش با تکنالوژی غربی قابل مقایسه نمی باشد.

ویزمن می گوید: «شاید این هم نقشی داشته باشد که چین مانند روسیه یک اندازه با مجوزهای صادرات برخورد انعطاف پذیر می کند. حتا این مربوط به ممالکی هم می شود که کشورهای اروپایی و یا ایالات متحده امریکا بگویند که شاید به دلیل اوضاع سیاسی این کشورها، حالا صادرت صورت نگیرد.»

«سهم میراثی» برای ملیشه های تروریست

از نظر کارشناسان موسسه بین المللی صلح ستوکهولم، در کل در تجارت اسلحه مرزی وجود ندارد: «همه کشورهای جهان قطع نظر از این که خود را چه می نامند می توانند اسلحه خریداری کنند.» البته محدودیت صادرات یک ارزش افتخاری است، اما هر جایی که خریدار باشد، عرضه کننده ای نیز وجود دارد.

نه تنها کشورها، بلکه گروه های تروریستی مانند "دولت اسلامی" یا داعش و بوکوحرام نیز سلاح به دست می آورند. یان گریبه می گوید: «باید پیوسته در نظر داشت که سلاح یک کالای بسیار دوامدار است و از 15 تا 20 سال دوام می کند». او در این مورد از رژیم قذافی در لیبیا مثال می آورد. بعد از قذافی اصولاً زراد خانه سلاح های لیبیا باز گردید و اسلحه آن در مالی و همچنان شرق میانه و سوریه به فروش رسید.

اسلحه روسیه برای جدایی طلبان

در اساس قرار بود که معاهده تجارت اسلحه که در 24 دسمبر 2014 اجرایی شد، در کنترول بهتر تجارت سلاح های میثالی کمک کند. البته روسیه این قرار داد را امضا نکرد.

سیمون ویزمن از موسسه بین المللی صلح ستوکهولم می گوید: «روسیه پیوسته روی این ایستادگی می کرد که فروش اسلحه به نقش پردازان غیردولتی غیرقانونی است. موضع روسیه در مذاکرات روی قرارداد تجارت اسلحه نیز همین بود.»

البته اثبات این نکته که روسیه به جدایی طلبان در اوکرایین اسلحه فرستاده است، دشوار است، اما به گفته ویزمن، «با اینهم برخی سلاح هایی که در دسترس جدایی طلبان اوکرایین قرار دارند، چنان جدید اند که فقط می توانند از روسیه به دست آورده باشند.»

او تاکید می کند که موسسه بین المللی صلح ستوکهولم به پیجویی این اسلحه ادامه می دهد: «ما نمی گوییم که چه خوب و یا بد است. ما فقط می گوییم واقعیت ها همین اند.»