تقابل طالبان با پاکستان؛ بهرهبرداری برای مشروعیت داخلی؟
۱۴۰۴ آذر ۱۴, جمعه
درگیری نظامی اداره طالبان با حکومت پاکستان، حمایتهای عامه از اداره طالبان را در پی داشت. جماعتهای مردم در شهرهایی مانند خوست و جلالآباد از نیروهای طالبان با گل استقبال کردند. در شبکههای اجتماعی نیز ویدیوهای استقبال از اعضای طالبان نشر شدند.
چنین حمایتی با توجه به این که احساسات ضد پاکستانی در افغانستان شدید است، غیرمنتظره هم نبود. اما نکته جالب قضیه حمایت از طالبان است که به تکرار از آن به عنوان گروه نیابتی پاکستان یاد شده است و در داخل افغانستان با سیاست سختگیرانه هر گونه دیدگاه انتقادی را سرکوب میکنند.
واکنشهای مخالفان طالبان
هرچند چنین حمایتی از طالبان توسط افراد حامی و هوادار این گروه عادی به نظر میرسد، اما حتی برخی از چهرهها و مقامهای حکومت پیشین که ۲۰ سال تمام با طالبان جنگیده اند، خواهان حمایت از طالبان در برابر پاکستان شدند.
خوشحال سادات، معین پیشین وزارت داخله افغانستان در یک بحث در سپیس ایکس با حمایت از موضع طالبان در درگیریهای مرزی، از اقدامات طالبان علیه پاکستان تمجید کرد: «در آن زمان ما فکر میکردیم که طالبان غلام آنها (پاکستان) هستند، بلی یکی دو نفر بودند که فرمان آنان را میپذیرفتند، ولی همه آنها اینگونه نبودند.»
این مقام حکومت پیشین افغانستان تاکید کرد که طالبان به مراتب سریعتر و قاطعانهتر به حملات پاکستان پاسخ دادند، در حالی که حکومت پیشین چنین کاری نکرده بود.
ویدیو از آرشیف دویچه وله:
البته این موضوع، چهرههای مخالف طالبان را در یک تنگای شدید قرار داد، چونکه موضع گرفتن در برابر پاکستان به مفهوم حمایت از اداره طالبان تعبیر میشود، و برعکس انتقاد از طالبان همسویی با پاکستان نگریسته میشود.
برخی تحلیلگران چهرههای سیاسی تلاش کردند در اظهارات خود به شکلی توازن ایجاد کنند که هم در برابر پاکستان موضع بگیرند و هم اظهارات شان حمایت از طالبان تلقی نشود.
عباس بصیر، سیاستمدار و وزیر تحصیلات عالی در حکومت پیشین افغانستان، گفت که این درگیری به این مفهوم نیست که طالبان به یک جریان ملیگرا تبدیل شده باشند.
با وجود احساسات ضد پاکستانی و حمایتهای عامه از طالبان، بصیر به این باور است که منافع مردم افغانستان با منافع طالبان متفاوت است. او از طالبان انتقاد میکند که «با پناه دادن به تیتیپی زمینه تقابل با پاکستان را فراهم کرده اند»، در حالی که به گفته او مردم حتی در قندهار، خاستگاه طالبان و محل اقامت رهبر این گروه، مخالف حضور گروههای تروریستی از جمله طالبان پاکستانی در داخل خاک افغانستان هستند.
اما برخی مقامهای پیشین با موضعگیری صریح، آشکارا اعلام کردند که این جنگ، جنگ مردم افغانستان نیست. مجیب الرحمان رحیمی از مقامهای حکومت پیشین افغانستان به دویچه وله گفت: «جنگ طالبان با پاکستان، جنگ دولت مشروع افغانستان با پاکستان نیست و جنگ مردم افغانستان با پاکستان هم نیست. این جنگ یک گروه مزدور و نیابتی است که پاکستان خود آن را ایجاد کرده است.»
ویدیو از آرشیف دویچه وله:
رحیمی به این نظر است که درگیری طالبان با پاکستان سبب مشروعیت و یا محبوبیت این گروه در داخل افغانستان نمیشود: «رژیمی که از راه نامشروع به قدرت رسیده، خودش نامشروع است.»
استفاده تبلیغاتی از درگیری با پاکستان
در روزهایی که درگیری مرزی بین جنگجویان طالبان و نیروهای پاکستانی ادامه داشت، حسابهای که در شبکههای اجتماعی عمدتاَ به حمایت از طالبان فعالیت میکنند، تبلیغات گستردهای را برای حمایت از نیروهای این گروه به راه انداختند.
در تصویرها و ویدیوهای نشر شده توسط این حسابها تلاش میشد طالبان به عنوان مدافع تمامیت ارضی و حاکمیت ملی افغانستان به تصویر کشیده شوند.
بسمالله تابان، از مقامهای پیشین وزارت داخله، میگوید که طالبان پس از درگیری مرزی با پاکستان تلاش کردند از این موضوع به صورت گسترده استفاده تبلیغاتی کنند.
تابان میافزاید: «حامیان این گروه تلاش کردند تا از این شرایط برای سفیدنمایی طالبان استفاده تبلیغاتی کنند.»
متحدین سابق چگونه باهم دشمن شدند؟
در طول ۲۰ سال جنگ نیروهای امریکایی و ناتو علیه طالبان، پاکستان به حمایت از گروه طالبان به شمول فراهم ساختن اقامتگاه و کمک متهم بود. پاکستان در تسهیل مذاکرات میان امریکا و طالبان نیز نقش مهمی داشت.
در نخستین روزهای سقوط حکومت پیشین و تصرف کابل توسط طالبان، عکسی نشر شد که فیض حمید، رئیس سازمان استخبارات نظامی پاکستان (آیاسآی) را در هوتلی در کنار طالبان نشان میدهد که باهم ایستاده اند و پیاله چای به دست دارد. این تصویر به صورت گسترده به عنوان شاهدی از مناسبات نزدیک و نفوذ پاکستان بر طالبان دست به دست میشد.
اما پس از تصرف دوباره قدرت توسط طالبان در سال ۲۰۲۱، گروههای شورشی در پاکستان مانند تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) جسورتر شدند و به حملات خود علیه نیروهای امنیتی پاکستان شدت بخشیده اند.
پاکستان همواره ادعا کرده است که تحریک طالبان پاکستان، گروهی جداگانه از طالبان افغان اما متحد آن، از پناهگاههایی در داخل افغانستان حملات خود را برنامه ریزی و در پاکستان اجرا میکنند.
ویدیو از آرشیف دویچه وله:
ولی اداره طالبان همواره این اتهام را رد کرده و مدعی است که اجازه استفاده از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری دیگر را نمیدهد.
در میانه افزایش تنشها، اظهارات تند برخی مقامهای پاکستان به خصوص وزیر دفاع این کشور، و برگزاری یک نشست با حضور چهرههای مخالف طالبان در اسلامآباد، این گمانهزنیها را ایجاد کرد که پاکستان در تلاش براندازی نظام طالبان است.
در نتیجه حملات هوایی و پهپادی به کابل که اداره طالبان آن را به پاکستان نسبت داد، پاسخ نیروهای مرزی طالبان را در پی داشت که منجر به درگیری خونین چند روزه با دهها کشته و زخمی در هر دو جانب گردید.
دو جانب در نزدهم اکتوبر یا میانجیگری قطر و ترکیه به یک آتشبس توافق کردند که تا حالا عمدتاَ رعایت شده است، اما وضعیت به هیچ صورت عادی نشده و گذرگاههای مرزی نیز مسدود اند. دو دور مذاکرات در استانبول و اخیراَ جلسهای در عربستان سعودی نتوانست به صلح پایدار میان دوجانب منتج شود.