با تصرف برق‌آسای قدرت توسط طالبان در نیمه ماه آگست، بسیاری چهره‌های سیاسی و مقام‌های سابق، افغانستان را ترک کردند. خانه‌ها، دفاتر و دیگر مکان‌های وابسته به این شخصیت‌ها عمدتاً خالی از سکنه شدند و افراد طالبان فوراً در اکثر این مکان‌ها جابه‌جا گردیدند.

براساس معلوماتی که بخش دری دویچه وله جمع آوری نموده است، اکثر بلندمنزل‌ها، دفاتر سیاسی، خانه‌ها و جایدادهای شماری از چهره‌های سیاسی و مقام‌های حکومت پیشین حالا از سوی طالبان برای مقاصد گوناگون استفاده می‌شوند. از جمله می‌توان از خانه‌های مجلل مارشال دوستم، عطا محمد نور، محمد محقق، تادین خان و چهره‌های سیاسی دیگر نام برد.

اما طالبان به خانه‌ها و جایدادهای شماری دیگر از چهره‌ها، چه آن‌هایی که در افغانستان مانده و چه آن‌هایی که این کشور را ترک کرده اند، کاری نگرفته اند. معلومات جمع‌آوری شده توسط دویچه وله نشان می‌دهد که جایدادهای محمد کریم خلیلی، اسماعیل خان،‌ ظاهر قدیر و شماری دیگر از چهره‌های سیاسی و مقامات حکومت پیشین توسط افراد طالبان تصرف نشده اند.

مرتبط: تلاش طالبان برای تماس و دعوت چهره های سیاسی به افغانستان

برخی شخصیت‌های سیاسی دیگر به شمول حامد کرزی، عبدالله عبدالله و فضل‌هادی مسلمیار بعد از تغییر نظام در افغانستان ماندند و به زندگی در خانه‌های خود ادامه دادند.

یک فعال اجتماعی در ولایت بلخ به دویچه وله گفت: «در قصر، خانه و دفاتر سیاسی عطا محمد نور، مارشال دوستم، محمد محقق و عباس ابراهیم زاده، افراد طالبان زندگی می‌کنند و شماری از این خانه‌ها را طالبان پایگاه نظامی ساخته اند.»

اکثر افراد نزدیک به این چهره‌های سیاسی و منابع دیگر که با دویچه وله صحبت کردند، به خاطر نگرانی‌های امنیتی خواستند که نام شان در گزارش ذکر نشود.

یک منبع نزدیک به مارشال دوستم به دویچه وله تایید کرد که قصر دوستم در شبرغان، دفاتر سیاسی، خانه‌ها و دفتر تلویزیون آینه متعلق به او در ولایت‌های جوزجان، بلخ و کابل در تصرف طالبان اند.

این منبع افزود: «تمام جایداد و داشته‌های مارشال دوستم از سوی گروه طالبان غصب شده و به عنوان قرارگاه نظامی و رهایشی استفاده صورت می‌گیرد.»

در هفته‌های نخست تسلط طالبان بر افغانستان، ویدیوهای حضور افراد این گروه در قصر مجلل مارشال دوستم در شبرغان در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شد.

نشرات تلویزیون آینه در کابل که مربوط به مارشال دوستم بود، بعد از تسلط طالبان بر قدرت، متوقف شده است. یکی از نزدیکان دوستم می‌گوید که حالا از دفتر تلویزیون آینه به عنوان پایگاه نظامی استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: طالبان: در صورت آزاد نشدن دارایی ها، در سیاست ما در برابر ایالات متحده تجدید نظر می‌شود

همچنین تعمیر سه منزله تلویزیون مترا مربوط به عطا محمد نور نیز از سوی طالبان مدرسه دینی ساخته شده است. عبدالجلیل شهیدخیل، رئیس معارف طالبان در بلخ به رسانه‌ها گفته است: «قرار است یک هزار طلبه در اینجا آموزش ببینند.»

عطا محمد نور که بیش از یک دهه والی بلخ بود، ده‌ها خانه مجلل و مراکز تجارتی ساخته بود و یکی از سرمایه‌دارترین افراد محسوب می‌شد. اتهام‌هایی نیز علیه او وجود داشت که با استفاده از موقعیت دولتی خود سرمایه‌اندوزی کرده است.

یک عضو خانواده عطا محمد نور به دویچه وله تایید می‌کند که تمام خانه‌ها و دفاتر شان حالا در تصرف طالبان است. این منبع افزود: «تمام امکانات و خانه و جایداد ما از سوی طالبان غصب شده است.»

مقام‌های طالبان در ولایت بلخ تایید می‌کنند که شماری از خانه‌ها و جایدادهای مقامات حکومت پشین از سوی نیروهای طالبان تصرف شده بود. اما به اساس فرمان ملا هبت‌الله رهبر طالبان، این خانه‌ها دوباره به مالکین شان برگشتانده شده است.

مولوی قدت الله طارق، شهردار طالبان در بلخ به دویچه وله گفت: «از طرف امیرالمومنین فرمان آمده است که جایدادهای شخصی مردم را فارغ کنید. الحمد الله فرمان تطبیق شده است. مسئولینی که در خانه‌های مردم، چهره‌های سیاسی و دولتی بودند، مثل خانه استاد عطا، آن‌ها را فارغ کردیم و مشکلش حل شده است.»

اما منابع نزدیک به عطا محمد نور و مارشال دوستم برگشتاندن این خانه‌ها را رد کردند.

مرتبط: باشندگان پکتیکا: مردم از گرسنگی می‌میرند، طالبان عشر و زکات می‌خواهند

به همین گونه، خانه‌های شماری از مقام‌های سابق در ولایت قندهار نیز در تصرف طالبان اند. ستار حسینی، نماینده سابق مردم فراه در پارلمان نظام قبلی، به دویچه وله گفت که نیروهای طالبان تمام امکاتات مانند موتر، قالین و فرش خانواده تادین خان، برادر جنرال رازق را با خود برده اند و حالا تعدادی از نیروهای طالبان در خانه او زندگی می‌کنند. او گفت: «حتی طالبان بالای قبر جنرال رازق، پارکینگ موتر ایجاد نموده اند و از هر موتر ۴۰ الی ۵۰ افغانی سرای‌داری می‌گیرند.» تادین خان در حکومت پیشین به حیث قوماندان امنیه ولایت قندهار کار کرده بود.

حسینی می‌گوید که چهار عراده موتر خودش نیز از سوی طالبان در مرکز ولایت فراه مورد «چور و چپاول طالبان» قرار گرفته است و نیروهای طالبان، از خانه وی به عنوان پایگاه نظامی استفاده می‌کنند.

همچنین در پنجشیر نیز خانه‌های مقام‌های سابق به پایگاه طالبان تبدیل شده اند. رستم یکی از باشنده‌های محل گفت: «بیش از ۲۵ هزار طالبان در پنجشیر آمده اند و از خانه‌های امرالله صالح، محمد علم ایزدیار، بسم الله محمدی، مارشال فهیم، فضل احمد معنوی، حفیظ منصور و مولوی حسام و غیره به عنوان پایگاه نظامی و سنگر استفاده می‌کنند.»

بلال کریمی، معاون سخنگوی طالبان هرگونه تصرف خانه‌ها و جایدادهای شخصی را رد می‌کند و می‌گوید: «ما هیچ جایی را سراغ نداریم که جای شخصی باشد و از سوی نیروهای امارت با زور تصرف شده باشد.» 

اما انعام‌الله سمنگانی، دیگر سخنگوی طالبان اعتراف می‌کند که خانه‌های برخی کسانی که به خارج رفته اند، از سوی طالبان استفاده می‌شوند. او به دویچه وله که طالبان این خانه‌ها را غصب نکرده بلکه «تحت تامین» قرار داده اند: «هدف از تحت تامین بودن همین است که مردم مغرض و غیرمسئول به خانه‌های شان غرض نرسانند و تصرف بیجا نکنند.»

بیشتر بخوانید: سازمان‌های حقوق بشری خواستار توجه به وضعیت زنان افغان شدند

 

خانه‌ها و جایدادهایی که محفوظ مانده اند

در این میان، خانه‌های شماری از شخصیت‌های سیاسی که افغانستان را ترک کرده اند، از سوی طالبان تصرف نشده و مورد استفاده قرار نگرفته اند.

جمال عبدالناصر حبیبی، مشاور شورای عالی مصالحه ملی در نظام پیشین و از نزدیکان اسماعیل خان به دویچه وله گفت: «طالبان در هرات به خانه مجاهدین کار نگرفته اند. خانه اسماعیل خان توسط افرادش نگهداری می‌شود. مثلاً خانه‌های فیض زاده و خاصی والی‌های قبلی غور، توسط پسران و اعضای فامیلشان نگهداری می‌شوند.»

یک مقام حکومت پیشین در ولایت ننگرهار نیز به دویچه وله گفت که طالبان به خانه‌ها، جایدادها، موترها و سایر امکانات چهره‌های سیاسی و مقام‌های سابق در این ولایت کاری نگرفته اند.

او افزود: «ظاهر قدیر سه باب خانه مشهور در شهر جلال آباد دارد که طالبان به آن کاری نگرفته اند و همچنان فضل هادی مسلمیار یک حویلی کلان دارد که دروازه اش قفل می‌باشد و طالبان کاری ندارند.»

یکی از نزدیکان محمد کریم خلیلی نیز به دویچه وله تایید کرد که نیروهای طالبان به خانه‌ها و جایدادهای او دست نزده اند.

برخی تحلیلگران گمان می‌برند که طالبان تنها خانه‌های مخالفان خود را تصرف کرده اند. ستار حسینی نماینده پیشین پارلمان می‌گوید که طالبان به افراد و شخصیت‌های که در گذشته با آن‌ها همسو بوده و یا حالا برای طالبان لابی‌گری می‌کنند و یا تمایل دارند که دوباره در قدرت شریک شوند، کاری نداشته اند.

اما در هر صورت، تصرف این جایدادهای شخصی در مخالفت با این ادعای طالبان قرار دارد که می‌گویند جان و املاک افغان‌ها مصون اند و آن‌ها می‌توانند دوباره به کشور بازگشت کنند. طالبان برای بازگشت چهره‌های سیاسی از خارج حتی یک کمیسیون ساخته اند.

مرتبط: ملل متحد از لغو کمیسیون حقوق بشر توسط طالبان انتقاد کرد

سید فاضل سانچارکی، کارشناس امور سیاسی افغانستان که در حکومت‌های سابق کار کرده است، به دویچه وله گفت: «غضب خانه‌ها و جایدادهای شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی توسط طالبان، خلاف قوانین، شریعت و ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی است.»

سانچارکی می‌گوید اگر طالبان به این خاطر این خانه‌ها را تصرف کرده اند که گویا با سوء استفاده از قدرت دولتی توسط مقام‌های سابق ساخته شده اند، باید یک محکمه مستقل و بی‌طرفانه ابتدا این مساله را مورد بررسی قرار دهد. به گفته او اگر ثابت شود که این جایدادها نتیجه سوء استفاده از امکانات عامه است، باید دوباره به اماکن عامه تبدیل شوند، نه برای استفاده افراد طالبان.