سرحد تورخم شاهد عبور صدها خانواده ای است که روزانه خیبرپشتونخوا را ترک کرده و وارد افغانستان می شوند.

مرکز بازگشت داوطلبانه (وی آر سی) در چمکنی پاکستان به خانواده هایی مشورت می دهد که به گونه داوطلبانه خواستار برگشت به افغانستان هستند. در اینجا دفتر نمایندگی سازمان ملل در امور پناهندگان نیز وجود دارد که برای عودت کنندگان یک مقدار کمک مالی نیز ارائه می کند. کارمندان اداره ثبت و احوال نفوس پاکستان نیز برای دریافت سند از مهاجرین برگشت کننده، در اینجا به ماموریت گماشته شده اند.

در خیبر پشتونخوا تنها یک مرکز در امور عودت کنندگان فعالیت می کند. تعداد خانواده های افغان که همه وسایل و اسباب آنان در وسایط نقلیه بسته بندی شده، به دلیل رقم درشت عودت کنندگان مجبور اند که روزها را برای طی مراحل اوراق خود در این محل، در حال انتظار سپری کنند.

محمد نصیب موسی خیل یکی از نمایندگان شورای عالی مهاجرین در چمکنی می گوید که تنها در ماه جولای ۲۳۵۰ خانواده که تعداد اعضای شان به ۱۱۲۸۴ نفر می رسید، به گونه داوطلبانه به کشورشان بازگشت کردند.

مرکز عودت داوطلبانه "وی آر سی" در چمکنی یگانه مرکز آموزش و رهنمایی این مهاجران می باشد. بیشتر مهاجرینی که در این محل در حال انتظار به سر می برند، به دلیل نبود امکانات و سهولت های لازم، لب به شکایت می گشایند.

در حال حاضر ۱،۵ میلیون مهاجر ثبت شده افغان در پاکستان زندگی می کنند. از سویی هم گفته می شود که نزدیک به یک میلیون مهاجر ثبت ناشده در این کشور حضور دارند. با این همه قرار است تا ماه دسمبر سال جاری میعاد حضور مهاجرین ثبت شده در پاکستان نیز به پایان برسد.

به دلیل افزایش رقم پناهجویان عودت کننده به افغانستان، قرار است یک مرکز دیگر برای رهنمایی و مشورتدهی برگشت کنندگان پس از عید قربان، در منطقه زاخیل افتتاح گردد.

افزون بر کسانی که در پاکستان ثبت شده اند، آنهایی که ثبت نشده اند نیز از منطقه خیبر پشتونخوا و سایر نقاط پاکستان به گونه داوطلبانه به افغانستان بازگشت می کنند. اما با این مهاجرین هیچ گونه همکاری صورت نمی گیرد.

نخستین خواست عودت کنندگان از دولت افغانستان، فراهم آوری امکانات سرپناه می باشد. این نگرانی نیز وجود دارد که اگر اقامت مهاجران افغان در پاکستان تمدید نشود، عودت گروهی آنها بر مشکلات دولت افغانستان خواهد افزود.

تازه ترین آمار سازمان ملل متحد نشان می دهد که از آغاز سال جاری میلادی، بیش از 80 هزار نفر در داخل افغانستان به خاطر جنگ آواره شده اند.

سازمان عفو بین الملل نیز به تازگی گزارش داده است که شمار آوارگان داخلی در افغانستان به 1.2 میلیون تن رسیده و در وضعیت رقت باری زندکی می کنند.

تقریبا در حاشیه هر کلان شهر افغانستان و حتی در مناطق مرکزی شهرها اردوگاه های بیجاشدگان داخلی به چشم می خورد که از خیمه ها و خانه های گلی ساخته شده اند.

وضعیت در این خیمه ها اسفناک است و بیشتر از همه کودکان، زنان و کهنسالان از این وضعیت آسیب می بینند.

اکثر کودکان آوارگان داخلی به آموزش و پرورش دسترسی ندارند و مجبور هستند برای کمک به معیشت خانواده های شان کار کنند.

برخی از این کودکان به جمع آوری زباله های قابل بازیافت مشغول اند که به شدت به صحت شان ضرر می رساند.

برخی از این کودکان نیز در سرک های کلان شهرهای افغانستان دست به تکدی گری می زنند و با آسیب های اجتماعی گوناگونی مواجه می شوند.

وضعیت در کمپ های آوارگان داخلی از نظر صحی بسیار نگران کننده است. آب های ایستاده و فاضلاب این کمپ ها باعث به میان آمدن بیماری های خطرناکی می شود.

از سویی هم آوارگان در این کمپ ها به آب آشامیدنی صحی، تشناب و خدمات بهداشتی دسترسی ندارند که این خود نیز باعث افزایش بیماری ها میان آوارگان می شود.

سازمان های امدادرسان برای این آوارگان هرازگاهی کمک های غذایی، خدمات صحی و آموزشی فراهم می کنند، اما امکانات این برای آنها و حتی دولت هم فراهم نیست تا خدمات اساسی را برای آنان فراهم کنند.