شهزاده بسمه بنت سعود بن عبدالعزیز از سال ها به این سو خواستار اصلاحات در عربستان سعودی بود. اکنون فعالیت های او متوقف شده و در منظر عام دیده نمی شود. حلقات نزدیک گفته اند که چرا او در مجامع رسمی دیده نمی شود.
اعلانات بازرگانی
شهزاده بسمه بنت سعود بن عبدالعزیز آل سعود، یک تن از اعضای خانواده شاهی عرسبتان سعودی و همچنان یکی از فعالین حقوق بشر، مدتی است که در ملاء عام دیده نشده است. به باور ناظران احتمالاً شهزاده بسمه و دخترش بدون محکمه در حبس خانگی به سر می برد.
یک تن از نزدیکان وی که نخواست نامش ذکر شود، به دویچه وله گفته است که با این شهزاده سعودی در ارتباط می باشد؛ اما به دلیل شنود تیلفونش نمی تواند جزئیات بیشتری در مورد ارائه کند.
شهزاده بسمه با استفاده از رسانه های خارجی از سال ها به اینسو در عرصه دفاع از حقوق بشر و اصلاحات در قانون اساسی عربستان سعودی و منطقه فعالیت داشت. این زن فعال سعودی رسماً معضلات اجتماعی را در رسانه ها مطرح می نمود، اظهارنظرهایی که سبب خشم ولیعهد عربستان سعودی می گردند.
تاریخچه مختصر دسترسی زنان عربستان سعودی به ابتداییترین حقوق شان
عربستان سعودی اعلام کرده است که زنان میتوانند بدون اجازه یک قیم مرد رانندگی کنند. رسیدن زنان عربستان سعودی تا این مرحله بسیار طول کشیده است. نگاهی به موارد مهم دستیافتن زنان سعودی به حقوق شان.
عکس: picture-alliance/AP Photo/H. Jamali
۱۹۵۵: نخستین مکتب دخترانه/ ۱۹۷۰: نخستین دانشگاه زنانه
تا سال ۱۹۵۵ دختران در عربستان سعودی اجازه مکتب رفتن نداشتند. نخستین مکتب دخترانه به نام «دارالحنان» در همین سال شروع به فعالیت کرد. «کالج تعلیمی ریاض» که نخستین موسسه تحصیلی برای زنان است، در سال ۱۹۷۰ گشایش یافت.
عکس: Getty Images/AFP/F. Nureldine
۲۰۰۱: صدور تذکره برای زنان
در شروع قرن ۲۱، زنان عربستان سعودی برای نخستین بار موفق شدند که کارت هویت یا تذکره بگیرند. این در حالی است که کارت هویت تنها سند تثبیت هویت در قضایای مثل میراث یا ملکیت است. البته زنان در صورت داشتن اجازه یک قیم مرد صاحب تذکره میشدند که البته تذکره مستقیم به خود زنان نه، بلکه به قیم مرد آنها داده میشد. در سال ۲۰۰۶ بود که زنان توانستند بدون اجازه قیم مرد تذکره بگیرند.
عکس: Getty Images/J. Pix
۲۰۰۵: پایان ازدواج اجباری، دست کم در روی کاغذ
عربستان سعودی به صورت رسمی ازدواج اجباری را در سال ۲۰۰۵ ممنوع کرد. اما رسم قدیمی، یعنی عقد نکاح میان داماد و پدر عروس همچنین ادامه دارد. به این ترتیب، در عمل ممکن است بسیاری ازدواجها به رضایت زنان صورت نگیرد.
عکس: Getty Images/A.Hilabi
۲۰۰۹: نخستین مقام زن در حکومت
در سال ۲۰۰۹ شاه عبدالله نخستین زن را در منصب بلندرتبه حکومت کشورش منصوب کرد. نوره الفائز معاون امور زنان در وزارت تعلیم و تربیه مقرر شد.
عکس: Foreign and Commonwealth Office
۲۰۱۲: نخستین ورزشکاران زن در المپیک
در سال ۲۰۱۲ عربستان سعودی برای نخستین بار اجازه داد که ورزشکاران زن برای تیم ملی این کشور در مسابقات المپیک اشتراک کنند. یکی از این ورزشکاران سارا عطار بود که در المپیک لندن در حالی که چادر به سر داشت، در مسابقات دوش ۸۰۰ متره اشتراک کرد. پیش از این مسابقات گمانهزنیهایی وجود داشت که تیم عربستان سعودی به دلیل تبعیض جنسیتی ممکن است از رقابتها حذف شود.
عکس: picture alliance/dpa/J.-G.Mabanglo
۲۰۱۳: زنان میتوانند بایسکل و موترسایکل سوار شوند
رهبران عربستان سعودی برای نخستین بار در سال ۲۰۱۳ به زنان اجازه دادند که بایسکل و موترسایکل سوار شوند. اما این اجازه هم شرایطی داشت: زنان تنها در محلات تفریحی، با پوشیدن حجاب کامل اسلامی و در حضور یک عضو مرد خانواده میتوانند بایسکل سواری و موترسایکل سواری کنند.
عکس: Getty Images/AFP
۲۰۱۳: نخستین زنان در شوری
در فبروری ۲۰۱۳ براساس تصمیم شاه عبدالله، ۳۰ زن برای عضویت در شورای مشورتی این کشور حلف وفاداری یاد کردند. بعد از آن تصمیم، آنها به زودی توانستند برای چنین پُستهایی خود را نامزد کنند.
عکس: REUTERS/Saudi TV/Handout
۲۰۱۵: زنان میتوانند انتخاب کنند و انتخاب شوند
در انتخابات شهرداری سال ۲۰۱۵ عربستان سعودی، به زنان حق داده شد که رای بدهند و خود را برای این مقام نامزد کنند. زیلاند نو نخستین کشوری بود که در سال ۱۸۹۳ به زنان حق رای داد. در آلمان زنان در سال ۱۹۱۹ داری حق رای شدند. در نتیجه انتخابات ۲۰۱۵ عربستان سعودی، ۲۰ زن توانستند انتخاب شوند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/A. Batrawy
۲۰۱۷: نخستین رئیس زن دفتر بورس سهام
در فبروری ۲۰۱۷ برای نخستین بار یک زن به عنوان رئیس دفتر بورس سهام در عربستان سعودی مقرر شد. سارا السهیمی این وظیفه را به دوش گرفت.
عکس: pictur- alliance/abaca/Balkis Press
۲۰۱۸: زنان میتوانند رانندگی کنند
به تاریخ ۲۶ سپتمبر ۲۰۱۷ عربستان سعودی اعلام کرد که براساس یک فرمان شاهدی، زنان اجازه رانندگی مییابند. آنها از اول جنوری ۲۰۱۸ برای کسب لایسنس رانندگی نیاز به یک قیم مرد ندارند و همچنین نیاز نیست یک عضو مرد خانواده هنگام رانندگی حتماَ در کنار شان باشد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/H. Jamali
10 عکس1 | 10
بازداشت قبل از پرواز به سمت سویس
فرد نزدیک به این شهزاده سعودی به دویچه وله گفته است که شهزاده بسمه قبل از پروازش به سمت سویس به منظور تداوی دخترش در ماه مارچ امسال بازداشت شده است.
به گفته این منبع، مقامات سعودی گمان می بردند که گویا این شهزاده از کشور فرار می کند. با آنهم مقامات این کشور به پرسش دویچه وله در این زمینه واکنشی نشان ندادند.
لئونارد بینیت، وکیل مدافع امریکایی این شهزاده سعودی نیز به دویچه وله گفته است که تمام تدابیر سفر او را گرفته بود و مجوز سفر او به تاریخ هژدهم دسمبر سال گذشته صادر شده بود، اما این پرواز صورت نگرفت. او گفت: «او از ملاء عام ناپدید شد و هیچ کسی در ابتدا نمی دانست که او کجاست؟» به گفته بینت دو ماه بعد پس از نگرانی های خیلی شدید مؤفق شد با او تماس بگیرد، اما این وکیل از صحبت تیلفونی با او چنین برداشت کرد که گویا با یک گروگان صحبت می کند.
اختلافات خانوادگی و یا انگیزه های سیاسی؟
عوامل و انگیزه های بازداشت شهزاده بسمه در عربستان سعودی هنوز روشن نیست. در ابتداء بسمه مظنون به «فرار» از کشور بود. اما احتمالاً اختلافات درون خانوادگی نیز می تواند دلیل این وضعیت باشد. سال گذشته رسانه های محلی عربستان سعودی گزارش داده بودند که پسران بسمه در یک رویداد حمله به پولیس عربستان سعودی دخیل بوده اند و بدون هیچگونه محاکمه ای بازداشت شده اند. گفته می شود که همین رویداد و احتمالاً تلاش های شاهزاده بسمه برای رهایی فرزندانش همچنان سبب نظربند شدن خودش شده است. اکنون هردو پسر شهزاده بسمه از زندان آزاد شده اند.
زنان عربستان سعودی موتر رانی می آموزند
عربستان سعودی یگانه کشور در جهان است که در آن زنان اجازه موتررانی نداشته اند. امروز یکشنبه ۲۴ جون این منع لغو می شود. زنان منتظر چنین روزی بوده اند و برای کورس های رانندگی آمادگی گرفته اند.
عکس: Reuters/A. Jadallah
موتر رانی به معنای کنترول است
برای انجنیر عامره عبدالقادر، داشتن اجازه موتر رانی قبل از همه آزادی است. این زن جوان می گوید: "جلو موتر نشستن به این معنا است که تو بر رانندگی کنترول داری. من می خواهم در اینجا کسی باشم که خود تصمیم بگیرم."
عکس: Reuters/A. Jadallah
کورس رانندگی برای زنان
حالا عامره عبدالقادر ازاین چانس استفاد کرده است تا در شرکت دولتی نفت "آرامکو" اجازه نامه موتر رانی را به دست آورد. این شرکت به کارمندان زن اجازه می دهد تا در کورس ویژه آن موتر رانی بیاموزند. عبدالقادر در جمله ۲۰۰ زنی است که در آنجا موتر رانی آموخته اند.
عکس: Reuters/A. Jadallah
کارمندان دیگر زن رانندگی می آموزند
پنج درصد از میان ۶۶۰ هزار کارمند شرکت نفت "آرامکو" زنان هستند. ممکن است ۳۰۰۰ زن دیگر نیز در این شرکت، در کورس های رانندگی آن شرکت کنند تا اجازه نامه موتر رانی بگیرند. در ماه سپتمبر سال گذشته شاه سلیمان اعلام کرد که منع رانندگی برای زنان را بر می دارد.
عکس: Reuters/A. Jadallah
موتر = در ورودی برای آزادی
عامره عبدالقادر می گوید: "ما به موتر نیاز داریم تا فعالیت های روزمره مان را انجام دهیم. رانندگی زندگی مرا تغییر خواهد داد."
عکس: Reuters/A. Jadallah
عملی و تئوری
زنان در کورس های رانندگی در قدم اول اساسات نظری را می آموزند. یک معلم زن برای رانندگی، قاعده های ترافیک را توضیح می دهد.
عکس: Reuters/A. Jadallah
تبدیل کردن سوخت نیز باید آموخته شود
تبدیل سوخت نیز مانند تبدیل تایرها، در کورس های رانندگی آموزش داده می شود. منع رانندگی مدت ها نماد سرکوب زنان در عربستان سعودی بوده است. زنان فعال حقوق بشر بیش از سه دهه علیه آن مبارزه کرده اند.
عکس: Reuters/A. Jadallah
پایان مجازات
در گذشته زنانی که توسط پولیس حین رانندگی دیده می شدند، موقتاً دستگیر می شدند. حالا این وضعیت پایان می یابد.
عکس: Reuters/A. Jadallah
گردش با موتر بدون مردان
عامره عبدالقادر حالا اجازه نامه موتر رانی را به دست آورده است. او امروز ۲۴ جون، لغو منع موتر رانی برای زنان را با گردش با موتر جشن می گیرد. این زن جوان می گوید: "می خواهم به خانه مادرم بروم و بعد با او در موترم این طرف و آن طرف گردش کنیم. فقط من و مادرم، دیگر هیچ کس!"
عکس: Reuters/A. Jadallah
8 عکس1 | 8
مداوی الرشید، یک تن از دانشمندان علوم سیاسی از عربستان سعودی در مکتب اقتصاد لندن به دویچه وله گفت: «شهزاده بسمه بر سر میراث و حق حضانت فرزندانش با خانواده درگیر شده بود، مشکلی که مانع سفر او با دخترش از عربستان سعودی به خارج از این کشور گردیده است.»
محکوم به سکوت؟
شهزاده بسمه کوچکترین دختر از جمع ۱۱۵ فرزند پادشاه پیشین عربستان سعودی و مربوط به آن شاخه خانواده سعودی می شود که مدت زیادی به عنوان بدیلی در برابر شهزاده سلمان ولیعهد عربستان سعودی نگریسته می شدند. خانواده شاهی عربستان سعودی با مجموع اقارب و شاخه های خانوادگی حدود ۱۴ هزار عضو دارد که از دیرزمانی تا اکنون بار بار بر سر کسب قدرت و نفوذ با هم درگیر شده اند.