فصل جدید در مناقشه ایران و اسرائیل
۱۴۰۳ فروردین ۲۴, جمعه
از آغاز جنگ غزه به این طرف، اسرائیل حملات خود را به متحدان تهران در لبنان و سوریه نیز افزایش داده است. در حملات هوایی بر ساختمان قنسلگری ایران در دمشق پایتخت سوریه در اوایل ماه اپریل امسال، دست کم ۱۳ تن، به شمول هفت عضو عالی رتبه سپاه پاسداران انقلاب ایران کشته شدند.
ایران، سوریه و روسیه، اسرائیل را مسئول این حمله می‌دانند. خود اسرائیل در مورد این رویداد تا حال اظهار نظری نکرده است.
آرش عزیزی، کارشناس مسائل خاورمیانه، به دویچه وله گفت: «حمله به ساختمان قنسلگری ایران بی‌سابقه بود. پس از یک «جنگ سایه» طولانی مدت با ایران، اسرائیل ظاهراً استراتیژی خود را تغییر داده است.»
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
آرش عزیزی تاریخ و علوم سیاسی را در دانشگاه کلیمسن در کارولینای جنوبی ایالات متحده امریکا تدریس می‌کند. او کتابی را زیر عنوان «فرمانده سایه» در باره قاسم سلیمانی، جنرال سپاه پاسداران ایران که در اوایل سال ۲۰۲۰ در یک حمله پهپادی ایالات متحده امریکا کشته شد، و همچنان در مورد جاه‌طلبی‌های منطقه یی ایران نوشته است.
فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در آموزش و تأمین مالی ملیشه‌های حزب الله لبنان، که مسئول حملات متعدد علیه اسرائیل اند، نقش کلیدی دارند. رهبری تهران تهدید کرده است که در واکنش به حمله به قنسلگری‌اش در دمشق، نمایندگی‌های سیاسی اسرائیل در خارج را هدف قرار خواهد داد.
مرتبط:رسانه‌ها: واشنگتن برای حملات تلافی جویانه ایران آماده می‌شود
به قول عزیزی، ایران مجبور است به کشتار هدفمند افسران عالی رتبه سپاه پاسداران انقلاب پاسخ بدهد: «اگر ایران حالا پاسخ ندهد، به این معناست که ایران هیچ گزینه بازدارنده‌ای علیه اسرائیل ندارد.»
عزیزی همزمان حدس می‌زند که واکنش ایران محدود باقی خواهد ماند. به گفته وی ایران حالا به دنبال یک رویارویی بزرگ نظامی با اسرائیل نیست، زیرا حمله به اسرائیل می‌تواند به مداخله ایالات متحده امریکا منجر شود و چنین چیزی پیامدهای غیر قابل پیش بینی برای تهران خواهد داشت.
متحدان سابق، دشمنان کنونی
ایران و اسرائیل از چندین دهه به این طرف با هم خصومت دارند. تهران حق موجودیت اسرائیل را انکار کرده و آن را «رژیم صهیونیستی» خوانده و به نابودی تهدید می‌کند. اسرائیل به نوبه خود ایران را دشمن سرسخت خود می‌خواند. اما در گذشته چنین نبود. این دو کشور تا زمان انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، متحدان نزدیک بودند. ایران حتی یکی از اولین کشورهای بود که در سال ۱۹۴۸ حق موجودیت اسرائیل و استقلال آن را به رسمیت شناخت. به همین ترتیب اسرائیل ایران را یک متحد خود در برابر کشورهای عربی در مناقشه خاورمیانه می‌دانست. اسرائیل، که مورد حمایت واشنگتن نیز قرار دارد، در آن زمان برای ایران یک وزنه متقابل سیاسی در برابر همسایگان عربش محسوب می‌شد.
اسرائیل کشاورزان ایرانی را آموزش مسلکی می‌داد و به بازسازی و آموزش نیروهای مسلح ایران کمک کرد. شاه ایران هزینه این خدمات را با نفت پرداخت کرد، که اسرائیل برای رشد اقتصادی خود به آن نیازمند بود.
ایران دومین جامعه بزرگ یهودی خارج از اسرائیل را داشت. هرچند پس از انقلاب اسلامی شمار قابل توجهی از یهودیان ایران را ترک کردند، با آنهم هنوز بیشتر از ۲۰ هزار یهودی در این کشور زندگی می‌کنند.
انقلاب اسلامی، نقطه عطف
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و به قدرت رسیدن شاخه مذهبی انقلابیون تحت رهبری آیت‌الله روح الله خمینی، تهران همه معاهدات با اسرائیل را لغو کرد. روح الله خمینی بارها اسرائیل را به خاطر "اشغال سرزمین‌های فلسطینی" مورد انتقاد قرار داد. تهران به تدریج لفاظی‌های خود علیه اسرائیل را بیشتر ساخت تا توجه کشورهای عربی یا حداقل همدردی مردم این کشورها را به نفع خود جلب کند و به این ترتیب می‌خواست نفوذ خود را افزایش بدهد.
زمانی که اسرائیل در سال ۱۹۸۲ در جنگ داخلی لبنان مداخله کرده و به جنوب این کشور حمله کرد، خمینی نیز سپاه پاسداران انقلاب ایران را برای حمایت از ملیشه‌های شیعه مذهب آنجا به بیروت اعزام کرد. ملیشه‌های حزب الله، که در آن زمان ایجاد شد، تا امروز هم به اصطلاح بازوی قدرت تهران در لبنان محسوب می‌شود.
علی خامنه‌ای، رهبر مذهبی کنونی ایران، که در همه امور تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند، این سیاست را ادامه داده است. افزون بر آن او و تمام رهبری جمهوری اسلامی ایران همواره واقعیت تاریخی کشتار دسته جمعی و سیستماتیک یهودیان اروپا در زمان ناسیونال سوسیالیسم (نازی‌ها) را زیر سوال می‌برند و برای نسبی‌سازی و حتی انکار آن تلاش می‌کنند.
سیاست تهران در قبال اسرائیل در خود ایران نیز مورد اختلاف قرار دارد
خصومت و نفرت رهبری تهران در برابر اسرائیل مورد حمایت همه ایرانیان قرار ندارد. فائزه هاشمی رفسنجانی، دختر علی اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور سابق و نماینده سابق پارلمان ایران در مصاحبه‌ای در پایان سال ۲۰۲۱ گفت: «ایران باید رابطه خود با اسرائیل را دوباره ارزیابی کند، زیرا دیگر مطابق با زمان نیست.» او همچنان تأکید کرد که اویغورهای مسلمان در چین و چچنی‌ها در روسیه نیز تحت فشار قرار دارند، «با آنهم ایران با روسیه و چین روابط نزدیک دارد».
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
صادق زیباکلام، کارشناس مشهور سیاسی و منتقد حکومت ایران نیز بارها از سیاست این کشور در قبال اسرائیل انتقاد کرده است. این استاد دانشگاه تهران در صحبتی با دویچه وله در سال ۲۰۲۲ تأکید کرد: «این موضعگیری کشور (ایران) را در صحنه بین المللی منزوی کرده است.»
اما دشمنی با اسرائیل و سیاست مقاومت در برابر قدرت‌های بزرگ، مورد حمایت حامیان وفادار جمهوری اسلامی قرار دارد.
مرتبط:چهار مرد در ایران به اتهام «همکاری با اسرائیل» اعدام شدند
علی فتح الله نژاد، مدیر اندیشکده «مرکز خاور میانه و نظم جهانی» در برلین در صحبتی با دویچه وله گفت که در صفوف حامیان رژیم در داخل کشور و همچنان در سطح منطقه در میان به اصطلاح «محور مقاومت»، در پیوند با موضعگیری خوددارانه ایران علیه حملات اسرائیلی مرتبط با غزه، یک «نوع ناامیدی» در برابر ایران نیز وجود دارد. این کارشناس مسائل ایران «سطح بالایی از ناامیدی در مورد عدم اعتبار ایران به عنوان حامی اصلی منافع فلسطینی‌ها و همچنان عدم تمایل ایران به رویارویی مستقیم با اسرائیل» را می‌بیند.
فتح الله نژاد حدس می‌زند که تهران به منظور انتقام گرفتن از اسرائیل، از ملیشه‌های طرفدار ایران در سوریه، عراق و یا هم حوثی های یمن استفاده خواهد کرد.