در میان بسیاری شبکه های مجازی، فیس بوک تاثیر عمده در ارتباطات آنلاین داشته است. در دنیای دیجیتال امروزی که تماس حضوری و چهره به چهره کمرنگ شده، فیس بوک فرصت خوبی را برای مردم مهیا کرده است. کاربران می توانند همزمان هم تنها و هم در جمعی از شبکه دوستان شان باشند.

در افغانستان اکثر کسانی که به انترنت دسترسی دارند، حساب کاربری فیس بوک نیز دارند. حتا هستند کسانی که صرف برای باز کردن صفحه فیس بوک به انترنت کلپ مراجعه می کنند. افغان ها در فیس بوک مطالبی مانند خبر، شعر، فکاهی، درد دل، شعار و گفته های دانشمندان را شریک می سازند.

زندگی با شعار

افغان ها با شعار زندگی می کنند. از در و دیوار خانه و سالون گرفته تا شیشه های موترها مملو از شعارهایی است که برخی از آنها اصلاً مفهومی ندارند. برخی از این شعارها برای افغان ها تسکین دهنده اند، مانند عبارت «هر دم خیر» که در اغلب موترها نوشته شده است. یا شعار «در حقیقت مالک هر شی خداست، این امانت چند روزی نزد ماست»، نشان می دهد که انسان نباید با داشتن مال دنیا، مغرور گردد.

اما برخی از این شعارها، اصلاً مفهوم و مناسبتی ندارند. مانند «عاشقی گناه نیست» در شیشه های موترها یا «آخرین ستایل کفن است» که از این گونه شعارها در شیشه های موترها در همه شهرهای افغانستان بسیار زیاد است.

حالا فیس بوک، زمینه بهتری برای شعارنگاری افغان ها ایجاد کرده است. روزنگاری و خاطره نویسی در میان کاربران فیس بوک در سطح جهان عام است. برای بسیاری مردم، فیس بوک بازتاب زندگی عینی است.

مهدی محمدی، دانشجوی ماستری رشته روابط بین الملل در هند می گوید: "استفاده فیس بوک در افغانستان جز وقت گذرانی و شعار گذاشتن مفهوم دیگری ندارد. به گونهء مثال یک کاربر فیس بوک ساعت ها در انترنت جستجو می کند تا یک شعاری مثلاً از گاندی یا مولانا پیدا کند. در صورتی که اگر همین وقت صرف مطالعهء کتاب شود، مطمیناً ما می توانیم عمیق تر مولانا یا گاندی را بشناسیم و از اندیشه های آنها استفاده کنیم".

اما همه به شعارنگاری ها به این دید نمی نگرند. برخی فکر می کنند زمینه ایجاد شده توسط فیس بوک، ضیاع وقت نیست. آذریون متین، فعال مدنی در کابل می گوید: "من موافق استم این که گذاشتن یک عکس و نوشتن «دوستت دارم» طرف داران زیادی در میان کاربران فیس بوک دارد، اما زمانی که یک کاربر برای اولین بار با نوشته یا عکسی از مثلاً چه گوارا در فیس بوک آشنا می شود، این بهانه ای می شود که در مورد آن عکس و نوشته بیشتر بداند و بخواند و این را مسلماً از فواید فیس بوک می توان قلمداد کرد".

فضای واقعاً مجازی

به نظر می رسد فضای فیس بوک و زندگی واقعی افغان ها خیلی زیاد فاصله دارد. برخی نقل قول های خیلی ارزشمندی روی دیوار فیس بوک افغان ها گذاشته می شود. مانند این نقل قول ها که از دیوار کاربران فیس بوک گرفته شده است: "من با هیچ کس بر سر آیین و باوری که دارد نمی جنگم چرا که خدای هر کس همان است که خرد او می گوید." (کوروش) یا "اگر نمی خواهی در حق تو داوری شود در باره دیگران داوری نکن" (ابراهام لینکلن).

ده ها نقل قول از این گونه در مورد همپذیری و شکیبایی روی دیوار فیس بوک نشر می شوند. اما تجربه نشان می دهد که این شعارها به مفهوم رعایت شکیبایی و همدیگر پذیری در میان کاربران فیس بوک نیست. گاهی وقت ها دشنام های فیس بوکی زننده تر از دعواهای حضوری است.

کاربران افغان فیس بوک از مولانا جلال الدین محمد بلخی زیاد می نویسند، و شعر و عکس های او را به اشتراک می گذارند، اما هرگز به ذهن شان هم نرسیده است که با یک کار دسته جمعی می توانند زادگاه و خانه مولانا در بلخ را از ویرانی نجات دهند. گاهی چنان صفحه های فیس بوک پر از عکس و شعارهای چه گوارا می شود که گویا انقلابی در راه است، اما در زندگی عینی، آب از آب تکان نمی خورد.

مصدق پارسا، دانشجوی افغان در روسیه می گوید: "فیس بوک فضایی است که با حقیقت زندگی روزمره تفاوت بسیار دارد. مثلا وقتی در فیس بوک می نویسند که در فلان روز گردهمایی برگزار می شود و شما وقتی حمایت ها و شور و شوق فیس بوکی را می بینید منتظر روزی استید که جمعیت زیادی در این گردهمایی شرکت کنند اما وقتی می بینید تعداد کسانی که جمع شده اند بسیار اندک است، خود نشان می دهد که تفاوت زیاد بین آنچه که در فیس بوک می نویسند و آنچه استند، وجود دارد. اگر ما 0.01 درصد با انچه در فیس بوک می نویسیم باور می داشتیم، حالا وضعیت در افغانستان بسیار قشنگ تر بود".