اتحادیه اروپا در مورد قوانین معتبر برای همه کشورهای عضو کار می کند. سوال این است که سیاست مهاجرت به این وسیله بهتر خواهد شد؟

انگلا مرکل صدراعظم آلمان در مبارزات انتخاباتی اش به رای دهندگان وعده کرده بود که وضعیت بحرانی مهاجرت تابستان سال ۲۰۱۵ تکرار نخواهد شد. احتمال دارد که چنین شود، زیرا اتحادیه اروپا می خواهد قوانین پناهندگی کنونی معتبر برای همه کشورهای عضو را تغییر دهد.

اساسی ترین نکته، یعنی قاعده دوبلین نیز شامل این تغییر در قوانین است. این قاعده مشخص می کند که کدام کشور عضو اتحادیه اروپا مسئول رسیدگی به تقاضای پناهندگی یک پناهجو است. 

در آغاز بحران مهاجرت، زمانی که هنگری به مهاجرینی که در آن کشور رسیده بودند، اجازه ادامه سفر به آلمان را داد، صدراعظم آلمان از امکاناتی که برای کشورهای عضو در قاعده تنظیم مهاجرت در نظر گرفته شده بود استفاده کرد و به مهاجران زیادی اجازه ورود به آلمان را داد. در این قاعده موسوم به «دوبلین ۳» آمده است که یک کشور در یک "وضعیت بشری اضطراری" می تواند کاملاً مسئولیت بررسی تقاضای پناهندگی یک مهاجر را به عهده بگیرد.

اما این یک اقدام استثنایی بود. براساس قاعده کلی دوبلین، همان کشوری مسئول رسیدگی به تقاضای پناهندگی یک مهاجر است که فرد مذکور برای اولین بار در آن کشور عضو اتحادیه اروپا داخل شده است.

این قاعده کارکرد درست نداشته است؛ مثلاً بسیاری از مهاجرین با وجود آن که ابتدا به ایتالیا یا یونان پا گذاشته اند و اصلاَ باید در همین کشورها درخواست پناهندگی می دادند، توانسته اند به کشور مورد علاقه شان به سفر ادامه دهند. در این مورد از "مهاجرت دومی" سخن گفته می شود.

به این ترتیب بسیاری مهاجرین در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶به کشور های آلمان، اتریش و سویدن آمدند، گرچه باید به لیتوانیا یا پرتگال  انتقال داده می شدند. تلاش های موجود تاکنونی برای "انتقال مجدد" بی نتیجه بوده است.

"آزادی رفت و آمد برای متقاضیان پناهندگی محدود می شود"

قرار است با قاعده دوبلین ۴، خلاهای پیشین قاعده دوبلین از میان برده شود. کونستانتین هروشکا، از انستیتوت ماکس پلانک در امور حقوق پناهندگی در مونشن توضیح می دهد که یک دولت عضو باید به صورت ثابت مسئول رسیدگی به تقاضای پناهندگی باقی بماند، و قرار نیست که این کشور حتماَ نخستین کشوری باشد که پناهجو وارد آن شده است.

از دید او قاعده دوبلین برای هر یک متقاضی پناهندگی تاثیرات مشخصی در پی دارد. او می گوید که قاعده دوبلین "آزادی رفت و آمد برای متقاضیان پناهندگی" را از میان می برد. به این دلیل آنها در یک کشور دیگر که مسئول پناهندگی شان خوانده نمی شود، فقط تحمل می شوند.

هروشکا می افزاید، این که آیا این قاعده برای آلمان نیز اعتبار خواهد داشت که در آن هرانسانی براساس قانون اساسی کشور حق برخورداری از امکانات نیازمندی های اولیه برای زندگی را دارد، باید از نظر حقوقی در چنین مواردی تصمیم گرفته شود.

قاعده جدید برای تقسیمات پناهجویان

برعکس سیستم موجود که براساس آن مسئولیت به دولت های مرزی اتحادیه اروپا واگذار می شود، حالا باید با نظرداشت قوت اقتصادی و شمار جمعیت یک کشور، سهمیه برای پذیرش مهاجرین در نظر گرفته می شود.

سیسیلیا ویکشتروم، نماینده سویدن در اتحادیه اروپا در نیمه ماه اکتوبر در این باره گفت: "هدف من این است که واقعاً یک سیستم جدید پناهندگی ایجاد شود که بر مبنای همبستگی استوار باشد." در این مورد باید همه کشورهای عضو مسئولیت رسیدگی به متقاضیان پناهندگی را به عهده بگیرند و قاعده های روشن هم برای پناهجویان و هم برای کشورهای عضو وجود داشته باشد.

در مرز های بلغاریا و ترکیه

به  طور مثال اگر در یونان شمار زیاد مهاجرین بیایند که از سهمیه ۱۵۰ درصدی فراتر رود، در این صورت باید دولت های دیگر اتحادیه اروپا کمک کنند. سپس باید یک روش برای تقسیمات آنها روی دست گرفته شود. مهاجرین به بلجیم یا لتوانیا انتقال خواهند یافت و باید در همان جا هم بمانند.

اما در این مورد باید استثتنا وجود داشته باشد: مهاجرین باید بتوانند به یک "کشور مورد علاقه" شان انتقال یابند، به این دلیل که مثلاً در یک دولت اتحادیه اروپا تحصیل کرده باشند و یا خویشاوندان شان در آنجا زندگی می کنند.

در آغاز اتحادیه اروپا یک قاعده واقعی تقسیمات مهاجرین را طرح ریزی کرده بود. اما حالا تصمیم بر آن است که زمانی به این قاعده رجوع شود که شمار پناهجویان در یک کشور از سهیمه در نظر گرفته شده بیشتر شود و به ۱۵۰ درصد برسد.

بروکسل تاهنوز مشاجره می کند

روشن نیست که قاعده دوبلین ۴ چه زمانی روی کار می شود. کمیسیون اتحادیه اروپا پیش از آن در آغاز بهار سال ۲۰۱۶، یک پیش نویس را ارایه کرد. از آن زمان به بعد در این مورد مشاجره می شود.

گفته شده است که در هفته بعدی قرار است این پیشنهاد در پارلمان اتحادیه اروپا ارایه شود.  شورای اتحادیه اروپا تا پایان سال وعده یک پیشنهاد در این مورد را کرده است.

اما کارشناسان در برلین شک دارند که در بروکسل، مقر اتحادیه اروپا، یک توافق روی همه بخش های قانون وجود داشته باشد. اما با وجود آن ممکن است بخش های دیگر مورد منازعه در قانون پناهندگی نیز به صورت جداگانه مورد تصویب قرار گیرد.

کارشناسان از نکات ضعف دیگر نیز در این قانون هشدار می دهند. مثلاً ممکن است وضعیت در کشورهای حاشیه اتحادیه اروپا مانند یونان کمتر تغییر کند.

مطالب مرتبط:

وزیران داخله: توافقنامه دوبلین برای پناهجویان باید سریعتر تطبیق شود

آلمان: کشورهای عضو اتحادیه اروپا به قواعد دوبلین پایبندی کامل ندارند

Scholz/hm