قرارداد مس عینک بزرگترین سرمایه گذاری خارجی در افغانستان است. یک شرکت دولتی چین به نام "ام سی سی" در سال 2007 حق استخراج معدن مس عینک در ولایت لوگر را به ارزش 3.5 میلیارد دالر به دست آورد. این معدن یکی از بزرگترین معدن های مس در جهان است. چینایی ها ارزش مجموعی مس در این معدن را ده میلیارد دالر تخمین زده اند، اما این پروژه بلندپروازانه با مخاطره ناکامی رو به روست. در پنج سال گذشته حتا یک گرام مس هم از این معدن استخراج نشده است.

وحید الله شهرانی، وزیر معدن و صنایع افغانستان "وضعیت پرمخاطره امنیتی" را عامل تاخیر در کار این پروژه می داند. او در عین زمان می گوید که آثار تاریخی بودایی با قدمت 1500 ساله نیز در این معدن کشف شده است که باید در گام نخست توسط باستان شناسان به محیط مصون انتقال داده شوند. شهرانی می گوید: «اگر صادقانه به شما بگویم، شرکت "ام سی سی" آن چنان که می باید فعال نیست». او تصمیم دارد در آینده نزدیک در رابطه به آینده این پروژه با مقام های چین صحبت کند.

چینایی ها تا حالا موفقیت به انجام تعهدات خود در مورد این معدن نشده اند. آنها برعلاوه پرداخت پول حق استخراج این معدن، می باید 808 میلیون دالر حق الامتیاز بپردازند و یک خط آهن و دستگاه تولید برق 400 میگاواتی اعمار نمایند.

پول برای محافظت

زرغونه رسا از نهادی به نام "ابتکار شفافیت صنایع استخراجی افغانستان" می گوید که افغان ها در تلاش بازنگری قرارداد می باشند: «حکومت افغانستان از برخورد چینایی ها با این قرارداد راضی نیستند». او حتا می افزاید که لغو کردن این قرارداد یک چیز غیرقابل تصور نیست.

اما به نظر می رسد که نه تنها افغان ها، بلکه چینایی ها نیز از وضعیت جاری در ارتباط به این قرارداد راضی نمی باشند. جاوید نورانی از سازمان غیردولتی "دیده بان شفافیت افغانستان" می گوید که شرکت "ام سی سی" چین این پروژه را زیاد سودبخش نمی داند و به این دلیل از پیدا شدن آثار بودایی به عنوان معذرتی برای گفتگو در مورد این پروژه اسفتاده می کند.

برعلاوه این مسایل، جانب سومی نیز خواستار پول است. نورانی می گوید: «حالا طالبان می خواهند که سهمی از پول این پروژه داشته باشند و چنین چیزی برای چینایی ها خیلی زیاد است». به باور نورانی، از سوی دیگر وضعیت امنیتی به صورت دراماتیک خراب شده است.

وانگ لیان، پروفیسور در مکتب مطالعات بین المللی دانشگاه پیکنگ، وخامت اوضاع امنیتی و خروج قریب الوقوع نیروهای بین المللی از افغانستان را عوامل ناکامی احتمالی این پروژه می داند: «چندین گروه سیاسی در افغانستان برای به دست گرفتن قدرت می جنگند، بنابراین قابل درک است که شرکت "ام سی سی" به صورت خاص فعال نیست».

لیان می گوید اطمینان دارد که هرگاه ثبات تامین شود، همکاری ها میان چین و افغانستان به شمول سرمایه گذاری در این پروژه ادامه می یابد: «یک افغانستان قوی از نظر اقتصادی به نفع چین نیز است».

تاثیر بزرگ بر سرمایه گذاری

چین تنها کشوری نبود که برای به دست آوردن حق استخراج معدن مس عینک رقابت می کرد. مثلا قزاقستان شانس خوبی برای استخراج این معدن داشت، اما اعمار یک خط آهن را رد کرد. سیتفن کارتر از سازمان غیردولتی بین المللی "شاهد جهانی " (Global Witness) می گوید اگر افغانستان بخواهد این موضوع را به تجدید نظر بکشاند، موضع ضعیف تری دارد.

کارتر به دویچه وله گفت: «شرکت چینی حالا حکومت افغانستان را در موقعیت حساسی قرار داده است. اگر توافقنامه کنونی ناکام شود، معلوم نیست که شرکت های دیگر همان شرایط قبلی را برای افغانستان پیشکش کنند». این کارشناس به این باور است که ناکامی احتمالی بزرگترین سرمایه گذاری در افغانستان، می تواند تاثیر بزرگی بر سرمایه گذاری های آینده در این کشور داشته باشد.

چشم امید به معادن

وزیر معدن و صنایع افغانستان سرمایه گذاری در سکتور معدن را ماشین رشد اقتصادی این کشور می خواند: «هدف ما این است که کشور بعد از پایان سال 2014 به پای خود ایستاد شود. از آن زمان به بعد صنعت معادن باید سالانه عاید چهار میلیاد دالری را تهیه کند».

فعلا 90 درصد بودجه افغانستان توسط کشورهای کمک دهنده تامین می شود. به این دلیل چشم امید به معادن دست نخورده سه هزار میلیارد دالری به شمول خاک های نادر، لیتیوم، آهن، تنگستن، مس، جست و دیگر مواد معدنی دوخته شده است.