۱۲ سال پس از تصمیم شوکآور فیفا به اعطای میزبانی جام جهانی فوتبال سال ۲۰۲۲ به قطر، زمان برگزاری آن فرا رسیده است. مسابقاتی که هزینه آن سر به فلک کشیده است.
اعلانات بازرگانی
۱۲ سال پس از تصمیم شوکآور و مجادله برانگیز فدراسیون بینالمللی فوتبال به اعطای میزبانی جام جهانی سال ۲۰۲۲ به قطر، حالا زمان برگزاری آن فرارسیده است. قطر برای این مسابقات سرمایهگذاری هنگفتی کرده است.
در حال حاضر نمیشود گفت که مسابقات جام جهانی فوتبال برای قطر دقیقا چقدر هزینه دارد. اما با اطمینان میتوان گفت که از زمان برگزاری نخستین مسابقه جام جهانی در سال ۱۹۳۰ این پرهزینهترین جام جهانی خواهد بود. برخی برآورد میکنند که هزینههای آن حتی میتواند بیشتر از مجموع همه ۲۱ جام جهانی قبلی باشد.
به گفته تعداد زیادی از کارشناسان و گزارشها، هزینههای برگزاری مسابقات به ۲۰۰ میلیارد دالر (۱۹۹ میلیارد یورو) خواهد رسید و میتواند از این هم بلندتر باشد. برای مقایسه میشود به پرهزینهترین جامهای جهانی قبلی اشاره کرد که در سال ۲۰۱۴ در برازیل و در سال ۲۰۱۸ در روسیه برگزار شد. هزینه هر دو دور مسابقات کمتر از ۱۵ میلیارد دالر بوده است.
دن پلاملی، استاد در رشته تمویل مالی ورزش در دانشگاه شفیلد هالام، میگوید زمانی که قطر در سال ۲۰۱۰ برای میزبانی مسابقات جام جهانی سال ۲۰۲۲ انتخاب شد، کارشناسان هزینه بالقوه برگزاری آن را ۶۵ میلیارد دالر برآورد کرده بودند.
استدیومهای مسابقات جام جهانی فوتبال در قطر
قطر در زمان نامزدی برای میزبانی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲، مجموعاً ۱۲ استدیوم را در نظر گرفته بود. اما بعداً این شمار به هشت استدیوم کاهش یافت. از این میان، شش استدیوم قسماً با طراحیهای غیرمعمول، از نو اعمار شده اند.
عکس: Laci Perenyi/picture alliance
الجنوب
این ورزشگاه در شهر الوکره واقع است که از بالا شبیه یک صدف عظیم به نظر میرسد. این استدیوم با سقف سفید قابل بسته شدن، جدیداً برای مسابقات جام جهانی ساخته شده است، اما قبلاً مسابقات «فیفا عرب کاب ۲۰۲۱» در همین استدیوم برگزار شده است. بعد از مسابقات جام جهانی فوتبال، باشگاه «الوکره اس سی» از این استدیوم استفاده خواهد کرد، اما ۲۰ هزار از مجموع ۴۰ هزار کرسی آن حذف میشود.
عکس: Igor Kralj/Pixsell/picture alliance
البیت
در طراحی استدیوم تازه تاسیس البیت از خیمههای سنتی چادرنشینان قطر الهام گرفته شده است. این استدیوم در شهر ساحلی الخور در شمال شرق قطر واقع است و محل تماشای بازی افتتاحی و نیمه نهایی خواهد بود. این استدیوم ظرفیت ۶۰ هزار تماشاچی را دارد و سقف آن را میشود بست.
عکس: Xinhua News Agency/picture alliance
احمد بن علی
استدیوم احمد بن علی در شهر الریان واقع است و به این دلیل به نام استدیوم الریان نیز شهرت دارد. این استدیوم در سال ۲۰۰۳ افتتاح شده بود، اما ظرفیت آن برای مسابقات جام جهانی فوتبال، به ۴۰ هزار جا توسعه یافته است. بعد از پایان مسابقات قرار است این استدیوم به اندازه ظرفیت قبلیاش کوچکتر ساخته شود.
عکس: picture alliance/dpa
شهر تعلیمی
ورزشگاه شهر تعلیمی نیز در شهر الریان واقع است. این استدیوم به دلیل نمای غیرمعمولاش به «نگین صحرا» ملقب است و برای مسابقات جام جهانی از نو اعمار شده است و گنجایش ۴۰ هزار تماشاچی را دارد. بعد از پایان این مسابقات، ظرفیت آن به ۲۰ هزار نفر کاهش خواهد یافت.
عکس: picture alliance / NurPhoto
استدیوم بینالمللی خلیفه
مسابقه برای کسب جایگاه سوم در جام جهانی فوتبال قرار است در استدیوم بینالمللی خلیفه برگزار شود. این استدیوم دقیقاً مانند دو استدیوم دیگر در شهر الریان، ظرفیت ۴۰ هزار تماشاچی را دارد. این ورزشگاه در سال ۱۹۷۶ افتتاح شده بود و کار نوسازی آن از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ دوام کرد.
عکس: Christian Charisius/picture alliance/dpa
استدیوم ۹۷۴
۹۷۴ کانتینر تشکیلدهنده بخشهای اصلی استدیوم ۹۷۴ میباشد که در بندر دوحه پایتخت قطر واقع است. ۹۷۴ کد یا پیششماره بینالملللی خط تلفون قطر نیز میباشد. این استدیوم رنگارنگ برای مسابقات جام جهانی از نو اعمار شده است و اندکی بعد از پایان مسابقات دوباره از بین برده میشود. اجزای تشکیلدهنده این استدیوم یعنی کانتینرها قابلیت از هم جدا شدن را دارند.
عکس: Reuters
استدیوم الثمامه
استدیوم الثمامه نیز در دوحه موقعیت دارد. این ورزشگاه تازه تاسیس در آغاز به عنوان محل برگزاری مسابقات جام جهانی در نظر گرفته نشده بود، اما با وجود آن در سال ۲۰۱۵ به عنوان یکی از دو آخرین محل بازی نام گذاری شد. در طراحی آن از کلاه سنتی مردانه الهام گرفته شده است. این استدیوم با نمای زینتیاش تقریباً ۲۵ هزار متر مربع مساحت دارد.
عکس: Laci Perenyi/picture alliance
استدیوم ملی لوسیل
در استدیوم ملی لوسیل ده مسابقه برگزار میشود، از جمله بازی نهایی در ۱۷ دسمبر. این وزرشگاه تازه تاسیس در شهر لوسیل واقع است و گنجایش بیش از ۸۰ هزار تماشاچی را دارد. بعد از پایان مسابقات جام جهانی، قرار است یک بخش بزرگ آن تغییر شکل داده شده و مکاتب، مراکز صحی و قهوهخانهها در آن ساخته شوند.
عکس: picture alliance / GES/Markus Gilliar
8 عکس1 | 8
پلاملی به دویچه وله گفت: «براساس برآوردهای جدید، هزینه این مسابقات میتواند به صورت بالقوه از ۲۰۰ میلیارد دالر فراتر رود؛ یعنی پرهزینهترین مسابقات در طول تاریخ برگزاری جام جهانی». او افزود: «به هر حال ما هنوز نمیدانیم که این مسابقات دقیقا چقدر هزینه برمیدارد.»
دشواری مشخص کردن مصارف
براساس برآورد دفتر مشورتی تمویل مالی ورزش در ایالات متحده امریکا (Front Office Sports)، هزینه برگزاری این مسابقات در قطر به ۲۲۰ میلیارد دالر میرسد.
حسن الثوادی، رئیس نهاد مسئول سازماندهی این مسابقات در قطر نیز میگوید، هزینه زیرساختهای فوتبال از سال ۲۰۱۰ که قطر میزبانی مسابقات را دریافت کرده است تا به حال از ۲۰۰ میلیارد دالر فراتر خواهد رفت.
دلیل مشخص نبودن مصرف کلی این است که بخش بیشتر این مبالغ میلیاردی پیش از برگزاری مسابقات در زیرساختهای غیرمرتبط با فوتبال هزینه شده است، به طور مثال در سیستم جدید مترو، یک میدان هوایی بینالمللی، جادههای جدید، حدود ۱۰۰ هوتل جدید و تاسیسات ویژه برای سپری کردن اوقات فراغت.
بیشتر این سرمایهگذاریها بخشی از پروژه بزرگتر سرمایه گذاری عمومی در قطر است که از آن به عنوان «چشم انداز ملی ۲۰۳۰ قطر» یاد میشود.
کیران مگوایر، یک متخصص امور مالی فوتبال در دانشگاه لیورپول به دویچه وله گفت: «جام جهانی باعث تسریع این روند شد. حکومت قطر میخواست که به زیرساختهای کشور رسیدگی کند.»
به گفته پلاملی، برگزاری این مسابقات از نظر اقتصادی به زیان قطر تمام خواهد شد. اما زیان اقتصادی برای قطر که دارای ذخایر بزرگ گاز است، زیاد مهم نیست، بلکه در این جا «رقابت بر سر قدرت نرم» مطرح است.
از نظر پلاملی، اهداف اقتصادی برای قطر در اولویت قرار ندارند. او گفت: «روابط بین المللی انگیزه اصلی برای میزبانی این مسابقات است و کسب قدرت نرم نیز به عنوان یک استراتژی دفاعی و امنیتی برای قطر اهمیت دارد. واضح است که پول برای قطر اهمیتی ندارد. این کشور میتواند به سادگی از عهده میزبانی جام جهانی برآید و حاضر است زیانهای (اقتصادی) ایجاد شده را جبران کند... از بسیاری جهات، جام جهانی ۲۰۲۲ یک ناهنجاری مالی است.»
یک میراث تیره و تار
حتی در صورتی هم که برگزاری این مسابقات از نظر مالی برای قطر غیرعادی باشد، این کشور نیز باید مانند همه کشورهای دیگر برگزارکننده مسابقات به این سوال پاسخ دهد که بعد از آن چه «میراثی» به جای می ماند.
این ایده وجود دارد که این مسابقات باید تاثیر مهمی را از خود در جامعه و تمام کشور به جای بگذارد. تاثیری که توجیه کننده این هزینه بسیار بلند مالی فقط برای چهار هفته بازی فوتبال باشد.
بیشتر کشورهای برگزارکننده مسابقات جام جهانی در این راستا تلاش میکردند، اما در مورد قطر و نیت آن شک و تردید اساسی وجود دارد. یکی از مشهودترین مشکلات، استدیومهای ساخته شده در این کشور است. از هشت استدیوم، هفت ورزشگاه برای جام جهانی ۲۰۲۲ ساخته شده است.
حکومت میگوید که هزینههای ساخت این استدیومها ۶.۵ میلیارد یورو بوده است. پس از پایان جام جهانی این کشور با ۲.۸ میلیون جمعیت نیازی به این تعداد استدیومهای بزرگ ندارد.
«مساله فیل سفید»، یعنی املاک و تاسیساتی که صاحبان شان نمیتوانند از آنها استفاده کنند، برای میزبانان پیشین مسابقات جام جهانی یک مشکل عمده بود و قطر میخواهد این چرخه را متوقف کند.
به این ترتیب، تنها سه تا از این استدیومها در قطر برای میزبانی بازیها در آینده پابرجا خواهند ماند. اما پنج استدیوم دیگر یا برچیده خواهند شد یا این که برای اهداف دیگری تغییر شکل داده میشوند، یا ظرفیتهای آن ها به صورت قابل توجهی کاهش داده میشود.
کیران مگوایر مطمئن است که قطر از زیرساختهای جدید استفاده میکند تا شاید در آینده بتواند میزبانی مسابقات بزرگ اروپایی مانند لیگ اروپا یا لیگ قهرمانان اروپا را به دست بیاورد.
جام جهانی فوتبال؛ جاهای دیدنی قطر به روایت تصویر
دوحه، پایتخت قطر امسال میزبان مسابقات جام جهانی فوتبال است. در این شهر دیدنیهای زیادی وجود دارد، از گشت و گذار در کویر گرفته تا معماریهای حیرتبرانگیز.
عکس: nordphoto GmbH/PIXSELL/picture alliance
دوحه، مرکز فرهنگی قطر
قطر یک کشور کوچک در خلیج فارس است، با حدود ۱۱۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت. به طور مثال کشور ایرلند هفت برابر قطر است. سنتهای چندین صد ساله معماری و معماری بسیار مدرن در این کشور خاورمیانه باهم تلفیق شده اند. به خصوص در دوحه، پایتخت آن. اکثریت مردم در این مرکز مالی، فرهنگی و گردشگری قطر زندگی میکنند.
عکس: nordphoto GmbH/PIXSELL/picture alliance
مرکز شهر دوحه، گشتی در خلیج غربی
دوحه یک کلان شهر بسیار مدرن است که ثروتش را به رخ میکشد. ذخایر عظیم نفت و گاز بالاترین درآمد سرانه جهان را برای باشندگان قطر تامین میکند: یعنی ۹۸ هزار یورو (۹۸ هزار دالر). در حالی که فقط ۱۰ درصد از جمعیت ۲.۸ میلیونی این کشور تابعیت قطر را دارند. آسمانخراشها در ناحیه خلیج غربی نمونهای از معماری سبک آوانگارد (پیشرو) هستند که در قطر در انتظار بازدیدکنندگان است.
عکس: Kamran Jebreili/AP/dpa/picture alliance
سفر به گذشته: دهکده فرهنگی قطر
اسناد تاریخی نشان میدهند که نام قطر در اصل کتارا بوده است. این کشور به خاطر موقعیت جغرافیاییاش در میان خاورمیانه و کشورهای آسیایی خود را به عنوان کانون تلفیق فرهنگهای مختلف میبیند و این چیزی است که دهکده فرهنگی «کتارا» با موزیمها و گالریها سعی دارد به آن دست یابد. این دهکده که در سال ۲۰۱۰ گشوده شده است، فقط ده دقیقه از مرکز شهر فاصله دارد و رفتن به آنجا آسان است.
عکس: Marina Lystseva/TASS/dpa/picture alliance
وقتی که اذان پخش میشود
اسلام در قطر دین رسمی است و مردم این کشور عمدتاً سنی مذهب هستند. موذن پنج بار در روز اذان میدهد و مساجد متعدد کشور توجه بازدیدکنندگان را جلب میکند. مسجد امام عبدالوهاب در دوحه، مسجد ملی قطر است و گنجایش تا ۳۰ هزار تن را دارد. افراد غیرمسلمان فقط میتوانند در ساعاتی که نمازگزاران در مسجد نیستند، از آن دیدار کنند. بهتر است که این کار به عنوان بخشی از تورهای گردشگری انجام شود.
عکس: Nikku/Xinhua/dpa/picture alliance
دیدار از یک مرکز خرید، تجربهای فراموش نشدنی
مراکز خرید در قطر بسیار بزرگ هستند. هر کدام از آنها برای خودش دنیایی است. این مراکز فقط برای خرید ساخته نشده اند. در برخی از آنها سینما، رستورانها و پارکهای تفریحی ساخته شده است. گردشگران میتوانند در یک مرکز خرید یک آدم برفی بخرند، در حالی که در دیگری میتوان به سبک ونیز، سفری با قایق داشت. این مراکز بهترین جا برای خنک شدن هستند. دمای هوا در این کشور میتواند به ۵۰ درجه سانتیگراد برسد.
عکس: Valery Sharifulin/TASS/dpa/picture alliance
حال و هوای خاورمیانه در بازار واقف
سوق واقف در دوحه، قدیمیترین بازار مرکزی است و حال و هوای خاورمیانه را دارد، در حالی که این بازار یک کاپی دقیق از ساختمان اصلی است که در یک آتشسوزی در سال ۲۰۰۳ ویران شد. بیش از یک قرن است که این جا لباس، صنایع دستی، ادویه و اجناس دیگر فروخته میشود. این بازار مکانی ایده آل است برای خریدن سوغاتی و یا گردش.
عکس: Igor Kralj/PIXSELL/picture alliance
موزیمی که از ریگ و دریا الهام گرفته است
آبنمای موزیم ملی قطر که مانند یک رشته مروارید به نظر میآید، با الهام از صید مروارید ساخته شده است که یکی از سنتهای تاریخی قطر به شمار می آید. قطر سال های طولانی مرکز تجارت مروارید بود. ساختمان موزیم به شکل یک گل رز بیابانی ساخته شده است و کار ژان نوول، معمار برجسته فرانسوی است. این بهترین جا برای کسب معلومات راجع به میراث فرهنگی قطر است.
عکس: Sharil Babu/dpa/picture alliance
رقابت معمارهای برجسته در قطر
زها حدید، سر نورمن فوستر و رم کول هاوس از جمله معمارانی هستند که با ساختمان های بسیار مدرن از یک دیگر پیشی گرفته اند. یک از این ساختمان های برجسته، مرکز مطالعات اسلامی است که توسط مانگرا ایوارز ساخته شده است. خطوط پررنگ با طراحی منحنی شکل فوتوریستیک تلفیق شده است تا به این وسیله یک کار هنری واقعی خلق شود.
عکس: Kamran Jebreili/AP/dpa/picture alliance
موزیم هنرهای اسلامی
این موزیم هنرهای اسلامی توسط ای ام پی، معمار چینی-امریکایی در دوحه ساخته شده است و یکی از مهمترین موزیم های شبه جزیره عربی است. به نظر می آید که این ساختمان بر روی آب شناور باشد. در این جا صنعتگری اسلامی، دست نوشته های گرانبها، سرامیک، جواهر، منسوجات و اشیای دیگر به نمایش گذاشته شده اند و به خوبی می شود دید که اسلام چگونه بر زندگی در جنوب شرق آسیا، هندوستان، عراق و سوریه تاثیر گذاشته است.
عکس: Norbert SCHMIDT/picture alliance
گشتی در بیابان
بخش بیشتر این کشور از صحرا و بیابان تشکیل شده است. بسیاری از گردشگران یا سوار شتر می شوند و یا این که با جیپ در بیابان گشت و گذار میکنند. خیمه هایی هم به سبک بادیه نشینان وجود دارد و گردشگران می توانند شب را آن جا بگذرانند. یونسکو دریای داخلی خورالعدید را به عنوان میراث فرهنگی به رسمیت شناخته است، در این جا آب با ریگ تلفیق می شود و واقعا دیدنی است.
در دوحه هم بیابان وجود دارد و هم یک ساحل طولانی برای گشت زدن. یک ساحل عمومی هم این جا وجود دارد: ساحل کتارا. اما به خاطر موازین مذهبی، فقط با لباس می شود در این جا شنا کرد. یعنی این که خانم ها اجازه پوشیدن بیکینی را ندارند. شما می توانید از شنا کردن بگذرید و سفر یکی از قایق های سنتی شوید و یا این که فقط از قدم زدن در امتداد ساحل لذت ببرید.
عکس: Serdar Bitmez/AA/picture alliance
11 عکس1 | 11
هزینههای واقعی: زندگی کارگران مهاجر
آن چه که مهمتر از هزینههای مالی جام جهانی است، سرنوشت کارگران مهاجری است که در یک دهه گذشته برای اعمار زیرساختها زحمت زیادی کشیدند. دادن میزبانی این مسابقات به قطر در سال ۲۰۱۰ با واکنش شدید گروههای حامی حقوق بشر همراه بود. آنها از این کشور به خاطر نحوه برخوردش با کارگران خارجی شدیداً انتقاد کردند.
در سال ۲۰۱۶، سازمان عفو بین الملل قطر را متهم کرد که برای ساخت استدیوم بین المللی خلیفه از نیروی کار اجباری استفاده میکند. بعد گزارشهایی در این باره نشر شد که هزاران کارگر مهاجر در قطر از سال ۲۰۱۰ تا به حال جان باخته اند.
روزنامه بریتانیایی گاردین در ماه فبروری سال ۲۰۲۱ نوشت که طی سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، ۶۵۰۰ کارگر مهاجر از کشورهای هندوستان، پاکستان، بنگله دیش و سریلانکا در قطر جان باخته اند.
به گفته کارشناسان حقوق بشر دلیل اصلی مرگ شمار عظیمی از جان باختگان، پروژههای مرتبط با جام جهانی ۲۰۲۲ بوده است.
قطر در سالهای گذشته اصلاحات اندکی را در بخش قوانین کار عملی کرد. اما به گفته سازمان عفو بین الملل، مشکلات عظیم باقی مانده است. در گزارش این سازمان که در ماه گذشته نشر شد، آمده است: «در نهایت نقض حقوق بشری به میزان بسیار زیاد تا امروز ادامه دارد.»
فدراسیون بینالمللی فوتبال نفع میبرد
برای فدراسیون بین المللی فوتبال «فیفا»، مرگ کارگران مهاجر و مساله هزینهها در نهایت تاثیر زیادی بر نتیجه نهایی نخواهد گذاشت.
به گفته دان پلاملی، فیفا با برگزاری این مسابقات، پول کلانی کسب میکند، همانگونه که در مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در روسیه اینگونه بود.
او گفت: «هدف فیفا از برگزاری جام جهانی سودآور مالی و ایجاد درآمد است تا بتواند هر چهار سال یک بار به برگزاری مسابقات ادامه دهد». او به این اشاره کرد که درآمدهای کسب شده از مسابقات جام جهانی در سال ۲۰۱۸ برای فیفا بسیار بیشتر از انتظارات این فدراسیون بود.
پلاملی در پایان گفت: «فیفا در مورد قطر نیز انتظارات مشابهی دارد. برگزاری مسابقات جام جهانی شاید برای کشور میزبان با هزینههای زیادی همراه باشد، اما برای فیفا بسیار مهم است که این مسابقات موفقیتآمیز باشند. میزان هزینهها زیاد برای آنها نگران کننده نیست.»