اتحادیه حقوقدانان می‌گوید این جرگه بر اساس قانون اساسی افغانستان برگزار نمی‌شود زیرا نمایندگان شوراهای ولسوالی در آن حضور ندارند و این جرگه را نمی‌توان لویه جرگه قانونی نامید. قانون اساسی افغانستان برگزاری ‌لویه جرگه را به منظور تصمیم‌گیری‌های مهم ملی پیش‌بینی کرده ولی حقوق‌دانان می‌گویند تمام عناصر متشکله لویه جرگه وجود ندارند.

وحید فرزه‌ای، عضو اتحادیه حقوقدانان افغانستان روز شنبه به دویچه وله گفت: «این جرگه آن جرگه‌ای که قانون اساسی افغانستان پیش‌بینی می‌کند، نیست. بخاطر مشوره است و این مشوره در حد پیشنهادیی که ممکن از جانب حکومت افغانستان قبول شود و یا نشود.» آقای فرزه‌ای می‌گوید در صورتی که این جرگه جنبه مشورتی داشته باشد، برای صلح که یک موضوع سرنوشت ساز است مفید می‌باشد.

آقای فرزه‌ای افزود تطبیق فیصله‌های چنین جرگه‌ها منوط به اراده حکومت است: «از لحاظ قانونی و عمل این جرگه نتایجش به خیر مردم بوده ولی تطبیق فیصله‌های آن منوط به اراده دولتمردان است».

رییس جمهور غنی گفته است که در این جرگه قیمت جنگ و صلح، ارزش‌هایی که نباید روی آن‌ها معامله شود و همچنین انعطاف در روند صلح مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

جبران غیابت در نشست‌های صلح؟

تحلیلگران مسایل سیاسی می‌گویند حکومت افغانستان در گفتگوهای صلح قطر و مسکو به حاشیه رانده شده و هیچ نقشی در این روند نداشته است؛ بنابراین حکومت تصمیم دارد تا نشان دهد که بدون نقش حکومت تامین صلح در افغانستان ممکن نیست.

محمد موسا فریور، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی به دویچه وله گفت: «این مشخص نیست که لویه جرگه مشورتی واقعا برای آوردن صلح ممد واقع می‌شود و یا به عنوان یک حربه سیاسی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این تشویش قابل لمس و قابل درک است».

آقای فریور افزود برگزاری لویه جرگه مشورتی زمانی موثر است که نمایندگان حکومت، احزاب و جریان‌های سیاسی و طالبان در آن حضور داشته باشند و تبادل نظر کنند: «لویه جرگه زمانی موثر است که فیصله کننده و سرنوشت ساز باشد. اگر فیصله‌هایش پای در هوا باشد، کدام نتیجه مثبت را تحویل ملت افغانستان نمی‌دهد».

به باور آقای فریور، اگر این لویه جرگه تصمیم گیرنده نباشد، جز ضیاع وقت و مصرف منابع سود دیگری ندارد.

در همین حال، عصمت قانع نویسنده و روزنامه نگار می‌گوید رییس جمهور غنی تلاش دارد تا با برگزاری این جرگه خود از آن سود ببرد: «اشرف غنی زمانی که صحبت می‌کند، اکثرا اظهارات ملی او از قدرت خواهی شخصی اش نمایندگی می‌کند». آقای قانع با اشاره به اظهارات اشرف غنی در رابطه با تامین صلح در پنج سال و گاهی یک سال می‌گوید ممکن است آقای غنی این بار از تامین صلح در چند ماه سخن بگوید.

ضرورت اجماع

حکومت افغانستان بر اجماع ملی درباره صلح تاکید کرده و گفته است صلح زمانی پایدار است که همه گروه‌های سیاسی درباره آن اجماع داشته باشند در غیر آن، صلح با عجله، گذرا خواهد بود.

شایسته جان احدی، رییس پیشین شورای ولایتی پکتیا می‌گوید: «ضرور است که تمام افغان‌ها نظرات شان را شریک کنند و از این نظرات در روند صلح استفاده شود».

آقای احدی تاکید می‌کند در صورتی که درباره صلح افغانستان اجماع وجود نداشته باشد، این کشور وارد جنگ دیگری خواهد شد.

طالبان و نسل جدید

یکی از بحث‌های مهم صلح با طالبان، برداشت‌ها و عملکردهای طالبان از شریعت و رشد نسل جدید در افغانستان است. کودکی که ۱۸ سال پیش در افغانستان به دنیا آمده، چیزی درباره رژیم طالبان و پیشینه افغانستان نمی‌داند اما او آزادی‌های مدنی و آزادی تعلیم و تحصیل را تجربه کرده‌ است.

هرچند طالبان نیز گفته‌اند که نمی‌خواهند یک بار دیگر با شیوه قبلی بر گردند ولی هنوزهم این نگرانی وجود دارد که صلح افغانستان کدام حقوق و آزادی‌های مدنی را قربانی خواهد کرد.

آقای فریور می‌گوید این بحث جدی است و مردم افغانستان باید در مورد آن بدانند: «طالبان پذیرفته‌اند که دیگر با وضعیت ۱۸ سال قبل به افغانستان بر نمی‌گردند». آقای فریور می‌گوید لویه جرگه باید صدای نسل جوان افغانستان را بشنود و به خواسته‌ها و مطالبان آن‌ها پاسخ قناعت‌بخش ارایه کند.