کشورها توافق دارند که هیچ کشوری نباید صاحب قلمرو یا حوزهای در فضا باشد؛ اما بحثهای حقوقی در مورد مالکیت و فروش مواد به دست آمده از ماه، سیارات و سیارکها به سرعت به نقطه تنش تبدیل میشود.
اعلانات بازرگانی
این شاید عملی-تخیلی به نظر برسد، اما انسانها در حال آماده شدن برای استعمار اجرام آسمانی مانند ماه و مریخ هستند.
ماموریت آرتمیس آژانس فضایی امریکا (ناسا) و سازمان فضایی اتحادیه اروپا قصد دارد تا پایان دهه ۲۰۲۰ یک کمپ بر روی ماه و مراکز تحقیقاتی بیشتری در دهه ۲۰۳۰ ایجاد کند. اداره فضایی ملی چین و آژانس فضایی فدرال روسیه همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند پایگاههای خود را در ماه در دهه ۲۰۳۰ بسازند.
هیچ کسی نمیتواند مالک ماه باشد
چشم انداز استعمار فضا سؤالهای بزرگی را ایجاد میکند. یکی از اساسیترین موارد این است که آیا ملتها یا شرکتها واقعاً میتوانند ماه یا اجرام آسمانی را در اختیار داشته باشند.
به گفته الکساندر سوچک، رئیس حقوق بینالملل عمومی در سازمان فضایی اتحادیه اروپا، کشورها این کار را نمیتوانند. او گفت: «یک ملت میتواند پرچمی را روی ماه نصب کند، اما این کار هیچ پیامد یا دلالت قانونی ندارد. این در پبیمان ماورای جو زمین درج شده است که در آن نوشته شده است هیچ کشوری نمیتواند ادعای حاکمیت بر ماه را داشته باشد یا آن را قلمرو خود سازد.»
تصاویر خیرهکنندهای که تلسکوپ فضایی جیمز وب ارسال کرده است
تلسکوپ فضایی جیمز وب عکسهایی میگیرد با جزئیاتی که تا به حال دیده نشده اند. این عکسها زیبایی کیهان را به نمایش میگذارند. در آخرین تصویر آن نمای جدیدی از «ستونهای آفرینش» دیده میشود که تماشاگران را مبهوت میکند.
عکس: NASA/ESA/CSA/STScI
ستونهای آفرینش
تصویر سمت چپ را تلسکوپ هابل در سال ۲۰۱۴ از «ستونهای آفرینش» گرفته بود. اما کیفیت آن با تصویری سمت راست که توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب گرفته شده و ناسا آن را به تاریخ ۱۹ اکتبر سال ۲۰۲۲ نشر کرد، قابل مقایسه نیست. ستونهای گاز و غبار میان ستارههایی که پیرامون آنها قرار دارند، بسیار به وضوح دیده میشوند و درخشندگی آنها نفس تماشاگران را بند میآورد.
عکس: NASA, ESA, CSA, STScI via AP/picture alliance
نپتون، غول عظیم یخی
تلسکوپ فضایی جیمز وب، تصاویر بسیار دیدنی از نپتون و حلقههای آن گرفته است. به گفته ناسا این تصویر گرفته شده «روشن تر از همه تصاویری است که در ۳۰ سال گذشته گرفته شده است». در امتداد حلقههای این غول یخی، مهی که پیرامون نپتون را فراگرفته است، به خوبی دیده میشود. نپتون تنها سیاره در منظومه خورشیدی است که با چشم غیرمسلح از زمین دیده نمیشود.
تلسکوپ فضایی جیمز وب قبلا تصاویری را برای نخستین بار از مریخ گرفته بود. این تصویرها بخش شرقی نیم کره مریخ را که نور خورشید به آن میتابد، نشان می دهند. تصاویر سمت چپ که از نزدیک گرفته شده است، سطح بخش هایی از مریخ مانند دهانه هویگنس، فلاته سیرت بزرگ و دشت هلاس را نشان میدهد. «نقشه گرمایی» در سمت راست نشان می دهد که مریخ چگونه همزمان با از دست دادن گرما، نور میفرستد.
کرم چاله هایی که می چرخند
جمز وب اخیراً نگاهی به درون یک کرم چاله در یک «کهکشان شبح مانند» انداخت. دانشمندان فکر می کنند که گرد و غبار به حالت مارپیچ وار به سوی یک سیاهچاله میان ستاره ای در قلب کهکشان حرکت می کند.
عکس: NASA/ESA/CSA/Judy Schmidt
برخورد کهکشانها
کهکشان چرخ گاری که حدود ۵۰۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، در نتیجه برخورد یک کهکشان مارپیچی بزرگ با یک کهکشان کوچکتر ایجاد شده است که در این تصویر دیده نمی شود. در این تصویر کهکشان چرخ گاری می شود دید که در گذشته در این کهکشان چه رخ داده است و در آینده چه تغییراتی خواهد کرد.
عکس: NASA/ESA/CSA/STScI/CNP/picture alliance
اجرام آسمانی ناپیدا که حالا نمایان میشوند
آن چه که شاید مانند یک منظره کوهستانی در حال درخشش به نظر بیاید، در اصل لبه مکانی است با عنوان «NGC ۳۳۲۴» در سحابی شاه تخته و محل تولد ستاره های جوان. تلسکوپ فضایی جیمز وب برای نخستین بار مناطقی را نشان می دهد که ستاره ها آن جا متولد می شوند و قبلا دیده نمی شدند.
عکس: NASA, ESA, CSA, STScI, Webb ERO Production Team
خوشه کهکشانی
«SMACS 0723» یک خوشه کهکشانی است که توانایی بزرگ کردن و تغییر نور اجرام در عقب خود را دارد. دانشمندان می توانند به این وسیله نگاه دقیقی به درون کهکشان هایی بیاندازند که بسیار دور و کم نور هستند.
عکس: NASA, ESA, CSA, STScI, Webb ERO Production Team
سحابی حلقه، جایی که ستاره ها به دنیا می آیند
سحابی جنوبی حلقه یک سحابی سیاره نما است، یک ابر گازی در حال گسترش پیرامون یک ستاره در حال نابودی. قطر آن تقریبا نیمی از یک سال نوری است و ستاره تاریک در مرکز آن هزاران سال است که به همه طرف حلقه های گاز و مه می فرستد. سحابی ها محل تولد ستاره ها هستند.
عکس: NASA, ESA, CSA, STScI, and The ERO Production Team
وطن میلیون ها ستاره
پنج گانگی استفان یک گروه متشکل از پنج کهکشان است. تصاویر تلسکوپ جیمز وب جزئیاتی را نشان می دهند که تا به حال دیده نشده اند، مانند خوشه های درخشان میلیون ها ستاره جوان و مناطق محل تولد ستاره های جدید.
عکس: NASA, ESA, CSA, STScI, Webb ERO Production Team
9 عکس1 | 9
سوچک توضیح داد که بسیار مهم است که این قانون در مورد شرکتهای خصوصی مانند اسپس ایکس ایلان ماسک نیز صدق میکند.
او گفت: «ما در این جا در مورد حقوق بینالملل صحبت میکنیم. کشورها موظف اند قانون را در مورد شهروندان و شرکتهای خصوصی در قلمرو خود تطبیق کنند.»
اما آیا مردم میتوانند تکههایی از ماه را در اختیار داشته باشند؟
تا اینجا قضیه واضح است، اما اگر کسانی مواد را از ماه استخراج کنند چه اتفاقی میافتد؟ آیا آنها میتوانند این مواد را تصاحب کنند و بفروشند؟ به گفته سوچک، تنش اصلی بر سر همین موضوع است.
سوچک گفت: «کشور الف یا ب ممکن است بگوید که آنها علاقهای ندارند تا بخشی از ماه را سرزمین اصلی خود بدانند و بر آن ادعا داشته باشند، اما آنها علاقمند مالکیت مواد استخراج شده از ماه یا مریخ و فروش مجدد آن در زمین هستند.»
تنشها به تفاسیر حقوقی متفاوت از ماده ۲ پیمان فضای ماورای جو زمین برمیگردد که میگوید: «فضای ماورای جو، از جمله ماه و سایر اجرام آسمانی، با ادعای حاکمیت، از طریق استفاده یا اشغال یا هر طریق دیگر، مشمول تصرف ملی نمیشود.» این پیمان در سال ۱۹۶۷ تصویب شد.
سوچک گفت در حالی که این به وضوح به مالکیت ماه به عنوان یک جرم آسمانی اشاره دارد، وکلا تفسیر متفاوتی از این دارند که آیا کشورها و شرکتها میتوانند بخشهایی از ماه را برای استفاده تجاری تصاحب کنند.
اگر تصاحب بخشهایی از ماه ممکن باشد، سوال این است که آیا منافع آن با دیگران باشد شریک ساخته شود؟ آیا هر کسی که بار اول به ماه رسید میتواند مواد آن را تصاحب کند؟ فعلاً هیچ پیمانی در این زمینه وجود ندارد.
ماه ما چند ساله است؟
02:04
اما به گفته کای اووه شروگل، رئیس مؤسسه بینالمللی حقوق فضایی، پیمان فضای ماورای جو آشکارا بیان میکند که هیچ کس نمیتواند مالک مواد گرفته شده از ماه باشد.
او به دویچه وله گفت: «هیچ شکافی وجود ندارد. فقط تفسیرهای خودسرانه اشتباهی از پیمان فضای ماورای جو وجود دارد. کشورهایی که مسئول شرکتهای خصوصی هستند فقط باید بگویند: نه، شما نمیتوانید مالک این منابع باشید. اگر این منابع را تصاحب کنند، قوانین بینالمللی را نقض میکنند.»
کشورها موافق هستند که داشتن قلمرو فضایی ایده خوبی نیست
از کنفرانس برلین در سال ۱۸۸۴ – ۱۸۸۵ که کشورهای اروپایی، افریقا را تقسیم کردند، بشریت راه طولانی را پیموده است. به نظر میرسد آینده مستعمرهسازی یا سکونت در ماه کمتر خشونتآلود باشد و توافق جهانی وجود دارد که تصاحب قلمرو در کره ماه یک ایده بد است.
سوچک گفت: «همه میخواهند فضا را کشف کنند، بنابراین درک بین المللی از منافع عمومی در همکاری بینالمللی وجود دارد.»
پیمان فضایی با موفقیت در طول جنگ سرد و در میان تنشهای بزرگ بین المللی تصویب شد. اکنون نیز با وجود تنشها بر سر جنگ در اوکرایین، فضانوردان روسی دوشادوش فضانوردان غرب در ایستگاه فضایی بین المللی کار میکنند.
آیا می دانستید که ماه در حال کوچک تر شدن است؟
اگر ماموریت "آرتمیس" مطابق به برنامه پیش برود، در چند سال آینده، انسان بار دیگر بر روی ماه قدم خواهد گذاشت. زمانش رسیده که دانش خود را در مورد ماهواره قمری خود بررسی کنیم. در این مجموعه عکس، از هفت واقعیت آگاه می شوید.
عکس: NASA
ماه در حال کوچک تر شدن است!
براساس پژوهش سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده "ناسا"، ماه روز تا روز گرمایش خود را از دست می دهد و این سبب ایجاد چروک در سطح آن می شود؛ مانند تبدیل شدن انگور به کشمش. این یک افسانه نیست؛ چون فضای داخلی ماه نیز در حال کوچک شدن است! قطر ماه، در طول چند صد میلیون سال گذشته، حدود ۵۰ متر "لاغرتر" شده است.
عکس: picture-alliance/Arco Images/B. Lamm
پرچم ایالات متحده چطور به اهتزاز در آمد؟
نظریه پردازان تئوری توطئه بر این باورند که فرود بر روی ماه ساختگی بوده است و نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در ۲۱ جولای ۱۹۶۹ به جای ماه، روی یک صحنۀ طراحی شده قدم گذاشته اند. آنان استدلال می کنند که پرچم امریکا روی ماه تکان می خورد؛ گویی که آنجا باد باشد؛ چیزی که در خلاء ممکن نیست. ناسا توضیح داده که آلدرین هنگامی که میله پرچم را بر سطح ماه فرود میبرد، آن را می پیچید و این باعث اهتزاز پرچم شده است.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Neil A. Armstrong
گرمای سوزان و سرمای یخ بندان
اگر شما اکنون در منطقۀ گرم تابستانی قرار دارید، احتمالاً عرق کرده اید. اما به یاد داشته باشید که دما در ماه بیشتر است. وقتی که خورشید بر سطح ماه می تابد، می تواند حرارت را تا ۱۲۷ درجه سانتیگراد بالا ببرد. بدون تابش خورشید، دمای ماه می تواند به ۱۵۳ درجه سانتیگراد کاهش یابد.
عکس: picture alliance/dpa/S. Kahnert
انسان روی ماه
افسانه زندگی انسان بر روی ماه، به اندازۀ خود این قمر زمین، مردم را مجذوب کرده است. برخی ها بر روی سطح ماه کامل، چهره ای را میبینند که از بخش های تاریک ماه و بلندی های روشن تر آن تشکیل شده است. بسیاری از فرهنگ ها، داستان هایی درباره یک شخص واقعی را حکایت می کنند که مرتکب نوعی گناه گردیده و به دلیل آن به ماه تبعید شده است. با این حال، فضانوردان تا هنوز با وی رو به رو نشده اند.
عکس: picture-alliance/dpa/F. Rumpenhorst
فاصله ـ پایان خورشید گرفتگی
ماه، هر سال با سرعت، چهار سانتی متر از زمین دور می شود. هر قدر که ماه از ما دورتر باشد، به همان اندازه به نظر ما کوچک تر معلوم می شود. در حدود ۵۵۰ میلیون سال آینده، حتا در نزدیک ترین موقعیت خود به زمین، ماه کوچک تر از آن معلوم خواهد شد که بتواند روی خورشید را به طور کامل بپوشاند. این بدان معناست که دیگر خورشید گرفتگی کامل وجود نخواهد داشت.
عکس: Reuters/J. Ernst
گرگ ها اهمیتی نمی دهند
زوزه کشیدن گرگ ها به سوی ماه، سوژه اکثر فیلم های ترسناک قدیمی بوده است. اما در واقع، گرگ ها به سوی ماه زوزه نمی کشند و آن را در زمان ماه کامل، تشدید نمی کنند. آن ها فقط در شب ها زوزه می کشند و ماه کامل نیز در آن قابل مشاهده است. این می تواند یکی از دلایلی باشد که این تصور را اجدادمان خلق کردند.
عکس: Imago/Anka Agency International/G. Lacz
قدم گذاران بر ماه: گروهی نه چندان متفاوت
تا هنوز ۱۲ تن بر روی ماه قدم گذاشته اند. در حالی که آنان دارای مسلک های مختلف هستند، اما مشترکاتی نیز دارند: تمامی آنان امریکایی، سفید پوست و مرد هستند. دیده شود که اولین غیر امریکایی بر روی ماه از کجا خواهد بود، شاید هم یک زن و یا فرد رنگین پوست باشد!
عکس: picture-alliance/dpa
7 عکس1 | 7
همکاری در فضا چقدر میتواند ادامه داشته باشد؟
در حالی که شروگل موافق است که قدرتهای بزرگ بینالمللی که ماموریتهای فضایی دارند از استعمار درس گرفته اند، اما او نسبت به دوام همکاری بینالمللی در فضا خوشبین نیست.
اگرچه پیمانها به ایجاد یک اجماع بینالمللی پایه کمک کرده اند، برخی اختلاف نظرها در مورد اکتشاف فضایی اجتنابناپذیر به نظر میرسد. در اوایل سال جاری، بل نلسون، رئیس ناسا در مصاحبهای گفت که چین روزی میتواند به ماه فرود بیاید و آن را قلمرو خود اعلام کند.
چین به شدت این ادعا را رد کرد و بار دیگر به تعهد خود به صلح و غیرنظامیسازی در فضا تأکید کرد.
شروگل گفت: «هنگامی که هرج و مرج در فضا و اجرام آسمانی وجود داشته باشد، همه قدرتهای فضایی خسارت میبینند. همین [ایده هرج و مرج در فضا] بود که منجر به پیمان فضایی شد، زمانی که قدرتهای فضایی مطمئن نبودند که هر کدام از آن ها چگونه پیشرفت خواهند کرد. ما نباید اشتباهی را مرتکب شویم و این مسیر را در این وضعیت تغییر بدهیم.»