شمار کلاهک های هسته یی در جهان در طی چندین دهه کاهش اندکی داشته و در حال حاضر در مجموع به تقریباً ۱۲۷۰۵ عدد می‌رسد. محققان انستیتوت بین المللی تحقیقات صلح استکهلم (سیپری) اظهار نگرانی کرده اند که این شمار در یک دهه آینده دوباره افزایش خواهد یافت.

هنس م. کریستنزن، کارشناس سیپری، می گوید: «نشانه‌های واضحی وجود دارد که کاهش زرادخانه های هسته یی جهان پس از پایان جنگ سرد، حالا خاتمه یافته است.»

مات کوردا، همکار کریستنزن، هشدار می دهد که بدون گام های فوری و مشخص در راستای کاهش تسلیحات اتومی ۹ کشور دارنده این سلاح ها، شمار این تسلیحات در جهان، احتمالاً به زودی برای اولین بار پس از جنگ سرد، دوباره افزایش خواهد یافت.

بر اساس گزارش سالانه سیپری، که روز دوشنبه منتشر شد، روسیه و ایالات متحده امریکا به ترتیب با ۵۹۷۷ و ۵۴۲۸ کلاهک هسته یی، جمعاً حدود ۹۰ درصد همه کلاهک های هسته یی جهان را در اختیار دارند. به قول سیپری، هرچند هردوی این کشورها در سال ۲۰۲۱ به کاهش این تسلیحات خود ادامه دادند، اما این کاهش عمدتاً مربوط به کلاهک های فرسوده بوده است که اردوی این کشور ها چندین سال پیش با آنها وداع گفته بودند. به قول محققان صلح این نهاد بین المللی، شمار تسلیحات هسته یی قابل استفاده در انبار های نظامی این کشور ها نسبتاً ثابت مانده است.

این محققان می نویسند که هم ایالات متحده امریکا و هم روسیه، برنامه های گسترده و پرهزینه ای را برای جایگزینی و نوسازی کلاهک های هسته ای، سیستم های انتقالاتی و دستگاه های تولید روی دست دارند.

سیپری در گزارش خود افزوده است که این امر در مورد سایر کشورهای دارنده تسلیحات اتومی، مانند بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، اسرائیل و کوریای شمالی نیز صدق می ‌کند. به قول سیپری، همه این کشور ها سیستم های جدید تسلیحاتی را انکشاف داده یا مستقر کرده اند، و یا هم لااقل اعلام کرده اند.

مرتبط:سیپری: مدرن‌سازی سلاح‌های اتومی در جهان قابل نگرانی است

کریستنزن به خبرگزاری آلمان گفته است که هیچ یک از این کشورها قصد ندارد تسلیحات هسته یی خود را به گونه ای کاهش بدهد. چنانچه چین هم اکنون در حال گسترش همه جانبه زرادخانه هسته یی خود بوده و بریتانیا در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که حد اعظمی همه کلاهک های هسته یی خود را افزایش خواهد داد.

در حالیکه تعداد تسلیحات هسته یی در سراسر جهان طی چندین دهه به طور پیوسته در حال کاهش بوده است، سیپری از یک روند معکوس در سال گذشته، یعنی از مدرنیزه ساختن این تسلیحات سخن گفته است. آلمان دارای این گونه تسلیحات نیست.

پنج قدرت دارای حق ویتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایالات متحده امریکا، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین، در آغاز سال روان میلادی تأکید کرده بودند که می خواهند علیه گسترش بیشتر سلاح های هسته یی اقدام کنند. در اعلامیه مشترک این کشور ها در اوایل جنوری امسال گفته شده بود: «ما تأکید می کنیم که در یک جنگ اتومی پیروزی وجود نمی داشته باشد و (چنین جنگی) هرگز نباید به راه انداخته شود.»

مرتبط:پنج قدرت جهانی تعهد کردند که از جنگ اتومی جلوگیری کنند

افزایش خطر جنگ اتومی

سیپری می گوید که با آنهم این پنج کشور از آن زمان به بعد به گسترش و مدرنیزه ساختن زرادخانه های هسته یی خود دست زده اند. روسیه در جریان جنگ تهاجمی خود در اوکرایین، حتی به استفاده احتمالی از سلاح های هسته یی آشکارا تهدید کرد.

دان سمیت، رئیس سیپری گفته است: «گرچه در سال گذشته برخی از پیشرفت های مهم در زمینه کنترول تسلیحات هسته یی و کاهش این تسلیحات صورت گرفت، اما در حال حاضر خطر استفاده از سلاح های اتومی بیشتر از هر زمان دیگری وجود دارد.»

آمار ارایه شده از سوی سیپری، متعلق به ماه جنوری امسال است. یک ماه بعد از آن روسیه به اوکرایین حمله کرد. کریستنزن می گوید که برای یک نتیجه گیری در مورد اینکه چگونه این جنگ تهاجمی روسیه بالاخره بر وضعیت اتومی در جهان تأثیر خواهد گذاشت، هنوز کمی زود است. با آنهم این کارشناس از یک اثر غیر مستقیم سخن می گوید: «روس ها می بینند که نیروهای متعارف شان، آنگونه که فکر می کردند، چندان خوب نیستند.» او می افزاید که از همین رو روسیه احتمالاً در آینده به تسلیحات اتومی تاکتیکی خود بیشتر اتکا خواهد کرد. به قول این کارشناس، ناتو در واکنش به جنگ اوکرایین، بر اهمیت سلاح های اتومی خود تأکید می کند.

مرتبط:چین: اول باید امریکا و روسیه تعداد کلاهک‌های اتومی خود را کاهش دهند

کریستنزن در ادامه گفته است که جنگ اوکرایین خطر یک رویارویی اتومی را افزایش داده است. به باور وی این خطر وجود دارد که این جنگ به یک رویارویی مستقیم بین روسیه و ناتو مبدل شود.

از سوی دیگر درگیری های دوامدار میان قدرت های اتومی هند و پاکستان، خصومت های فزاینده در مرز میان چین و هند و همچنان تلاش های اتومی کوریای شمالی، در وخامت این وضعیت نقش دارند.

کریستنزن می گوید: «همه اینها مجموعه ای است که به اساس آن می توانیم بگوییم که در حال حاضر در وضعیت خطیری قرار داریم.» به قول وی، در وضعیت موجود اولتر از همه به کاهش لفاظی های قدرت های اتومی در مورد این تسلیحات نیاز است. او می افزاید که کشورهای فاقد سلاح اتومی نیز باید حالا فشار بیشتری بر قدرت های هسته یی وارد کنند تا آنها از این سیاست جسورانه خود دست بردارند. کریستنزن کنفرانس عدم گسترش تسلیحات اتومی در ماه آگست در نیویارک را فرصت خوبی برای این امر خوانده است.

(dpa) / si, af