مراکش محتوای افراطگرایانه را از کتابهای مکتب دور میکند
۱۳۹۵ آذر ۵, جمعه
مراکش در کل یکی از کشورهای آزادتر در جهان عرب به شمار میرود. محمد ششم پادشاه این کشور نیز همواره با علاقمندی تأکید میکند که کشورش طرفدار بردباری اجتماعی و تساوی حقوق زن و مرد است.
عکس: picture-alliance/blickwinkel/W. G. Allgoewer
اعلانات بازرگانی
از همین رو محمد ششم دستور داد که همه کتاب های مکاتب باید از نو ارزیابی گردند. او گفته است که هر محتوای که به نحوی عدم بردباری، افراطی گرایی و یا تحقیر را ترویج کند، از این کتاب ها باید محو ساخته شود. آنهای که باید این کتاب ها را پاکسازی میکردند، از یافتن موارد زیادی شگفت زده شده اند.
فُواد شفیقی رئیس یک بخش در وزارت تعلیم و تربیۀ مراکش یکی از کتاب های عربی را ورق میزند و از یک "مثال آشکار" نام میبرد. او با اشاره به یک متن درسی میگوید: «این متن از زبان فارسی برگرفته شده است، که در آن یک دختر چهارده ساله باید ازدواج کند!»
او افزود که این متن باید از کتاب عربی بیرون کشیده شود: «باید متن دیگری جایگزین آن شود. در مراکش به اساس قانون، یک دختر ۱۴ ساله نمیتواند ازدواج کند. این کتاب بیشتر از ده سال پیش از سوی یک کمیسیون ارزیابی شده بود. اما در آن زمان در برابر این متن اعتراض صورت نگرفته است.»
حالا این متن از کتاب عربی بیرون کشیده میشود. این کتاب یکی از جمع ۳۶۴ کتاب مکتب است که حالا از نو ارزیابی شده اند. ۷۰ نفر برای این کار توظیف شده بودند. آنها بخش های زیادی را یافته اند که در تضاد با بردباری اجتماعی و تساوی حقوق زن و مرد قرار داشته اند.
شفیقی از نمونۀ دیگری از کتاب فرانسوی برای کودکان ۱۲ ساله یاد میکند. به گفتۀ وی در این کتاب، که برای تمرین گرامر زبان است، داستان یک دختر جوان حکایت شده است که گویا دوست پسرش به خاطر دختر دیگری از وی جدا شده است. دختر رها شده بعداً به صورت رقیب اش پترول میپاشد. چنین متنی برای یک شاگرد ۱۲ ساله، در کتابی دیده میشد که رسماً اجازۀ تدریس آن داده شده بود. اما حالا دیگر نه.
فواد شفیقی میگوید: «ما دقیقاً ۱۴۷ کتاب را یافتیم که باید تصحیح گردند.»
پادشاه مراکش میخواهد محتوای وهابیسم را که پدرش در کتابهای مکتب ترویج کرده بود، بردارد. عکس: Getty Images/C. Jackson
اما آیا این کتاب ها باید همه از نو چاپ شوند؟ شفیقی در پاسخ به این سوال میگوید: «ما این کار را، به دلیل مخارج هنگفت، گام به گام پیش میبریم. همه ساله ۳۰ درصد کتاب های درسی به گونۀ دوره یی تجدید میشوند.» به قول وی تا زمانی که کتاب های کهنه هنوز مورد استفاده قرار میگیرند، معلمان میتوانند عبارت های تغییر یافته را از صفحۀ انترنتی وزارت تعلیم و تربیه بدست بیاورند.
به این ترتیب کتاب های مضامین عربی، فرانسوی و تعلیمات اجتماعی طی سه تا چهار سال تجدید خواهند شد. مشکلتر از همه ارزیابی کتاب های دینی بود. در مکاتب مراکش این مضمون "تعلیمات اسلامی" نام دارد. محمد ششم پادشاه مراکش اکیداً خواسته بود که اولتر از همه کتاب های درسی این مضمون باید به خاطر عبارت های احتمالی افراط گرایانه به دقت از نظر گذرانده شوند.
احمد اسید از بیشتر از ۲۰ سال به اینطرف روی همچو ارزیابی ها تأکید میکند، زیرا به گفتۀ او در این کتاب ها متن های زیادی اند که اخوان المسلمین و تئوریسن های وهابیت عربستان سعودی آن را ترویج میکنند. این کارشناس میگوید که این تفکر در نتیجۀ تأثیر حسن دوم، پادشاه مراکش در دهه های ۸۰ و ۹۰ در کتاب های مکاتب درج شده است.
او میافزاید: «حسن دوم روی ترویج یک ذهنیت خاص کار میکرد. یک دیدگاه محافظهکارانه که هر نظر انتقادی علیه رئیس دولت و سیاست رسمی کشور را به عنوان تخطی از اسلام تعریف میکرد.»
اسید میگوید که حسن دوم به این ترتیب میخواست خود را از منتقدان سوسیالیست و کمونیست محافظت کند. این دقیقاً همان چیزی است که حالا پسرش، محمد ششم، میخواهد آن را تغییر دهد. در عصر کنونی به نام اسلام ترور صورت میگیرد، محمد ششم میخواهد جوانان مراکش در مکاتب تحمل و بردباری اجتماعی را بیاموزند، از جمله در دروس اسلامی. اما تا کنون در مواد درسی این مضمون چیز های جاداشتند که با مفکورۀ وی مطابقت نداشتند.
مراکش میخواهد کتابهای درسی ترویج کننده مدارا و شکیبایی باشندعکس: picture-alliance//chromorange/W.G. Allgöwer
احمد اسید میگوید: «تا حال در کتاب های مکتب آمده بود که اسلام یگانه دین "واقعی" و یگانه دین قابل اعتبار است. همه ادیان دیگر گویا تقلبی اند. با چنین یک موضعگیری نمیتوان احترام متقابل را به شاگردان یاد داد.»
به قول اسید در کتاب های دینی همچنان آمده بود که "زن هرگز نمیتواند در تساوی با مرد قرار داشته باشد، زیرا زن از نگاه جسمی با مرد متفاوت است". در این رابطه به عادت ماهوار زنان و یا ساختمان عضلات بدن آنها در مقایسه با مردان اشاره شده بود.
اما چنین عبارت ها حالا چه میشوند؟ محمد اسید میگوید که "عبارت های تندروانه بدون تعویض حذف می گردند". کار گستردۀ پاکسازی کتاب های مکاتب در مراکش اکنون به پایان رسیده است. اما احمد اسید نگران چیز دیگری نیز است. او میگوید: «معلمانی که حالا باید کتاب های نو را تدریس کنند، همه با مواد درسی قدیمی آموزش دیده اند.»
به باور اسید در میان این معلمان و همچنان اداره های مکاتب، شمار زیادی اند که با بردباری جدید اجتماعی موافق نیستند. در چنین وضعیتی کنترول تدریس روزمره از سوی وزارت تعلیم و تربیه، تنها چیزی است که مثمر واقع میشود.
از آرشیف دویچه وله
تصویر: سفری به مکتبهای جهان به مناسب روز معلم
در همه نقاط جهان تدریس می شود. با اینهم اینکه دانش آموزان چگونه سطری را می خوانند و حرفی را می نویسند، بسیار فرق می کند. به مناسبت روز جهانی معلم سفر کوچکی به صنف های درسی در جهان انجام می دهیم.
عکس: Reuters/I. Alvarado
افغانستان: آموزش برای همه
مهاجره آرمانی در نزدیک شهر جلال آباد در شرق افغانستان در یک صنف دخترانه درس می دهد. این دختران تا سقوط طالبان در سال 2001 از رفتن به مکتب بازداشته می شدند. ده سال پس از آن حدود 74 درصد دختران برای آموختن منظم به مکاتب ابتدایی می روند.
عکس: Reuters/Parwiz
جاپان: در صف مقدم
وقت نان چاشت برای اطفال مکتب ابتدایی "تاکینوگاوا" در توکیو. سیستم مکتب در جاپان در سطح جهانی بهترین شمرده می شود. این سیستم به طور منظم در مطالعه مقایسه یی سطح تعلیم و تربیت در سطح جهانی (تحقیق پیزا) در جایگاه اول قرار می گیرد. با اینهم جاپان به خاطر فشار زیاد بر شاگردان نیز مشهور می باشد.
عکس: Reuters/T. Hanai
برازیل: صنوف درسی شناور
کودکان مکتب دولتی "ساوحوزه 2" در صنف های شناور درس می خوانند. آن ها این کار را در یک رود خانه مشهور جهان یعنی آمازون نیز انجام می دهند. مکاتب دولتی در برازیل از لحاظ کیفی در مقایسه با مکاتب خصوصی خرابتر می باشند. کسی که می خواهد واقعاً چیزی بیاموزد، باید برای این کار پول بپردازد.
عکس: Reuters/B. Kelly
ایالات متحده امریکا: نابرابری در سرزمین امکانات گسترده
بدون تردید ایالات متحده امریکا یکی از بزرگترین کشورهای توسعه یافته جهان است. با اینهم سیستم تعلیم و تربیت آن به دلیل کمبود برابری فرصت ها پیوسته مورد انتقاد قرار دارد. چنانکه سفید پوستان به تناسب سیاهان و یا دانش آموزان امریکای لاتین تبار با نتایج بهتری از مکاتب فارغ می شوند. برای این شاگردان مکتب از شیکاگو فارغ التحصیل شدن هنوز دور است، چونکه هنوز آن ها در صنف اول مکتب ابتدایی اند.
عکس: Reuters/J. Young
ویتنام: تدریس در تاریکی
روشنایی و کتابی وجود ندارد، با اینهم این شاگردان صنف سوم در ویتنام باید درس بخوانند. خانم معلم در اینجا شاگردان را به زبان محلی شان یعنی "همونگ" درس می دهد. با وجود یک سلسله شرایط خراب آموزشی ویتنام در ارزیابی جهانی سطح آموزش در آزمون پیزا، حتا جایگاه بهتر از آلمان دارد.
عکس: Reuters/Kham
بریتانیای کیبر: همیشه با نظم و انضباط
یونیفورم یا لباس متحد الشکل شاگردان مکاتب در انگلستان یک سنت طولانی می باشد. با استثناآت اندکی نزدیک به همه دختران و پسران دانش آموز با لباس های متحد الشکل به مکاتب می آیند ولو آنکه مانند این شاگردان "مکتب هارو" کلاه نداشته باشند. معلوم نیست که این سنت از کجا آمده است، زیرا کدام قانونی که نوعیت لباس شاگردان مکتب را تعیین کند در بریتانیا وجود ندارد.
عکس: Reuters/S. Plunkett
پاکستان: یکجا به عوض صنف های جداگانه
در اسلام آباد پایتخت پاکستان دختران و پسران دانش آموز مانند این اطفال می توانند یکجا درس بخوانند. البته این کار در زمین یک پارک صورت می گیرد و در پاکستان بسیار معمول نیست. ملاله یوسفزی یک دانش آموز دختر پاکستانی نیز خود را وقف معمول شدن این شیوه تدریس کرده بود. او در سال 2014 به این مناسبت جایزه صلح نوبل را به دست آورد.
عکس: Reuters/C. Firouz
مراکش:درس در اتاق های یاسمنی
این شاگردان در مکتب ابتدایی الوادیه واقع در رباط پایتخت مراکش در فضای رنگینی درس می خوانند. در سال های اول شمار بیشتر شاگردان به درس ها حاضر می شوند. حدود 92 درصد اطفال به مکاتب می روند. با اینهم در 15 سالگی صرف نصف آن ها به مکتب می روند و 30 درصد همه جوانان در این سن وسال نمی توانند بخوانند و یا بنویسند.
عکس: Reuters/Y. Boudlal
کنیا: مکتب در منطقه فقیرنشین
از سال 2003 به اینسو همه اطفال می توانند به مکتب بروند، بدون آنکه برای آن پولی بپردازند. اما پس از این اصلاحات، کدام سرمایه گذاری در بخش تعلیم و تربیت صورت نگرفته است. از این جهت صنوف بیش از حد از شاگردان پر اند و از مکاتب بیش از حد استفاده می شود. اطفال در این عکس از یک منطقه نهایت فقیرنشین کیبیرا در جنوب نایروبی می باشند.
عکس: Reuters/N. Khamis
مالیزیا: دانش آموزان خوشبخت
دانش آموزان مالیزیایی دست کم چنانکه آخرین آزمایش پیزا نشان می دهد، از جمله خوشبخت ترین دانش آموزان جهان می باشند. روزهای مکتب از بزرگترین روزهای اطفال و نوجوانان را در اینجا تشکیل می دهد. بیش از 60 درصد جمعیت مالیزیا مسلمان اند. برخی از آن ها به مدارس دینی مانند مدرسه انترنتی "نورالامان" می روند.
عکس: Reuters/O. Harris
اوکرایین: تکلم به چندین زبان
در اوکرایین اطفال از همان صنف اول زبان خارجی را می آموزند. برای این دانش آموزان "لیسه علوم بشری" در کیف، از صنف پنجم به بعد آموختن یک زبان دوم مکلفیت می باشد. بنابراین بسیاری در پهلوی اوکرایینی و روسی، انگلیسی، فرانسوی و یا غالباً آلمانی نیز صحبت می کنند.
عکس: Reuters/G. Garanich
چلی: هرگز کسی آموختن را متوقف نمی سازد
این یک صنف مکتب ابتدایی است، هرچند از این عکس چنین بر نمی آید. مردان و زنان به مکتب شبانه "لاورا ویکتونا" در پایتخت چلی درس می خوانند. در چلی تقریباً همه سیستم تعلیم و تربیت به صورت خصوصی سازماندهی شده است. در حالی که بسیاری این سیستم را غیرعادلانه می دانند و در سال های اخیر پیوسته علیه آن اعتراضاتی صورت می گیرد.