در مدرسه‌ها تنها مضامین دینی تدریس می‌شود. طالبان می‌گویند که در حال بررسی امکانات برای افزودن مضامین درسی غیردینی در مدارس هستند.

در یک مدرسه در ولایت قندهار که خاستگاه طالبان است، دختران نوجوان با دقت به مطالعه متون اسلامی مشغول هستند. همزمان صدای یک ملا از یک بلندگو پخش می‌شود.  شاگردان مدرسه تعلم الاسلام، سوال‌های شان را از طریق لپ تاپ صنف با ایمیل به ملا می‌فرستند. چون براساس برداشت طالبان از شریعت، ملای مرد اجازه ندارند صدای شاگردان دختر را بشنوند.

مسئولان مدرسه‌ای که در یک واقعه نادر به رویترز  اجازه دسترسی به مدرسه را در ماه دسمبر داده بود، گفتند، شمار شاگردان در این مدرسه در شهر قندهار در سال گذشته دوبرابر شده و به حدود ۴۰۰ تن رسیده است. این افزایشی است که پس از ممانعت دختران و زنان از رفتن به مکاتب ثانونی و دانشگاه‌ها مشاهده می‌شود.

به گزارش رویترز، میزان ثبت نام در مدرسه‌های دخترانه دیگر در افغانستان نیز افزایش یافته است. رویترز پس از دیدار از چهار مدرسه در کابل و قندهار و مصاحبه با بیش از ۳۰ شاگرد، والدین آن‌ها، معلمان و کارمندان مدارس در ۱۰ ولایت افغانستان به این نتیجه رسیده است.

منصور مسلم که یک مدرسه را در شمال کابل اداره می‌کند، گفت: «به خاطر بسته شدن مکاتب، شمار دانش آموزان حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است». او افزود: «ما حالا حدود ۱۵۰ دانش آموز داریم». بیشتر دانش آموزان مدرسه او دختران نوجوان هستند.

مرسل ۱۷ ساله، یکی از شاگردان این مدرسه گفت که او سه ماه پیش در این جا ثبت نام کرده است. او افزود، از یادگیری مضامین دینی استقبال می کند، اما وضعیت برایش بسیار محدودکننده است. مرسل گفت: «می خواهم تعلیماتم را به پایان برسانم». والدین او خواهان این شدند که نام خانوادگی این دختر نوجوان فاش نشود. او در ادامه گفت: «می خواستم در آینده داکتر شوم. اما حالا فکر می کنم که این کار غیرممکن است. اگر در مدرسه تحصیل کنید، فقط می توانید معلم شوید.»

طالبان قدرت را در ماه اگست ۲۰۲۱ تصرف کردند، پس از خروج نیروهای تحت رهبری امریکا. پس از ۲۰ سال حکومت نسبتا لیبرال که تحت حمایت غرب بود، طالبان اعلام کردند که هدفشان ایجاد یک جامعه اسلامی براساس قوانین شریعت است.

عبدالمتین قانع، سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به رویترز گفت که حکومت با تحصیل دختران در مکتب های ثانوی و دانشگاه مخالفتی ندارد، اما پیش از آن مشکلاتی باید رفع شود. طالبان به تکرار چنین توضیحی داده اند، اما مکتب ها باز نشده اند. 

او از حضور مختلط دختران و پسران در برخی نهادهای تحصیلی، عدم رعایت تعبیرهایی از حجاب اسلامی توسط دختران و نبود همراه محرم، به عنوان مثال هایی از این مشکلات یاد کرد. 

قانع گفت: «ما به مدت ۲۰ سال برای ایدیولوژی و ارزش‌های خود مبارزه کردیم.» او افزود: «ما با تحصیلات مخالف نیستیم، فقط خواهان این هستیم که احکام رعایت شده و به اجرا دربیایند. و (دیگر این که) فرهنگ، سنت ها و ارزش‌های مردم افغانستان باید در نظر گرفته شوند. ما می‌خواهیم که زنان تحصیلات مدرن داشته باشند. جامعه به آن نیاز دارد.»

قانع گفت، درهای مدرسه ها به روی دختران در همه سنین باز است. او افزود که یک کمیته حکومتی در حال تلاش برای افزودن مضامین درسی غیردینی در مدرسه ها در کنار مضامین دینی است. او درباره کار کمیته جزئیات بیشتری در اختیار نگذاشت.

تحصیلات زنان در محور اختلافات حکومت طالبان با غرب قرار دارد.

هیچ کشور خارجی تا به حال حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است. واشنگتن حقوق زنان را مانع اصلی بر سر راه عادی سازی روابط و آزادسازی منابع مالی عنوان کرده است.

وزارت خارجه ایالات متحده امریکا هرگونه اظهارنظر مستقیم درباره رفتن دختران به مدرسه ها را رد کرد. یک سخنگوی وزارت خارجه امریکا با اشاره به محدودیت های رفتن به مکتب، گفت که تحصیلات یک حق بشری است که در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شده است و برای رشد اقتصادی افغانستان حیاتی است.

«برای نجات از افسردگی»

افرادی که رویترز با آن ها مصاحبه کرده، گفته اند که افزایش دختران نوجوانی که در مدرسه های مذهبی ثبت نام می کنند، اغلب به خاطر نیاز برای یادگیری و برقراری ارتباط با دوستان است و دختران می توانند به این بهانه از خانه بیرون شوند.

اما برخی از این دختران می گویند، این مدرسه ها که به یاد گرفتن قرآن و متون اسلامی اختصاص دارند، به آن ها کمکی برای رسیدن به اهداف شان  نمی کنند.

در مدرسه ها که قرن ها است بخشی از زندگی مردم افغانستان هستند، معمولا امکان تحصیل در دوره های بالاتر وجود ندارد. اما برای چشم اندازهای شغلی مانند حقوق، طب، اینجینیری و خبرنگاری، به آموزش و تحصیل در مکتب و دانشگاه نیاز است، امکاناتی که پسران هنوز به آن دسترسی دارند.

مهتاب، یک دانش آموز ۱۵ ساله در مدرسه منصور مسلم گفت: «من به این مدرسه ثبت نام کردم، چون ما در خانه نمی توانیم تحصیل کنیم و مکاتب ما بسته شده اند. به این خاطر من آمدم که قرآن را بیاموزم». او گفت: «می خواستم اینجینیر شوم. فکر نمی کنم که به توانم به رویایم دست یابم».

مرضیه نورزی، یک فعال ۴۰ ساله حقوق زنان در ولایت فراه، گفت که دو تن از دختران خویشان نزدیکش که سال گذشته دوره متوسطه را به پایان رسانده اند، حالا هر روز به یک مدرسه محلی می روند. او افزود: «برای آن که سرگرم شود... چون دچار افسردگی شده اند.»

شماری از دانش آموزان و معلمان دیگر گفتند که تعلیمات اسلامی نقش مهمی در زندگی شان دارد، اما با وجود این امیدوار هستند که بتوانند مضامین غیردینی نیز داشته باشند.

قانع، کارمند رسمی طالبان گفت که تعداد مدرسه ها در زمان حکومت پیشین در حال افزایش بوده و این روند ادامه خواهد یافت، چون افغانستان تحت حکومت طالبان یک کشور اسلامی است. او توضیح بیشتری راجع به پلان های حکومت برای مدرسه های دینی نداد.

حکومت پیشین افغانستان در ماه جنوری سال ۲۰۲۱ گفته بود که حدود ۵ هزار مدرسه را در سراسر کشور ثبت کرده است. حدود ۳۸۰ هزار دانش آموز در این مدارس ثبت نام کرده بودند که حدود ۵۵ هزار تن از آن ها زن بودند. 

مدرسه به عنوان آخرین گزینه

زندگی برای بسیاری از دختران و زنان تغییر کرده است. حکومت طالبان در ماه مارچ سال گذشته دختران را از رفتن به مکاتب ثانوی و در ماه دسمبر از رفتن به دانشگاه منع کرد.

مدرسه ها متفاوت هستند، از تاسیسات بزرگ در شهرها با صدها دانش آموز گرفته تا مسجدها در قریه ها که به تعداد محدودی درس می دهند.

این مدرسه ها که معمولا تک جنسیتی هستند، در زمینه استندردها، محدودیت ها، تعداد روزها و ساعاتی که باز هستند و هزینه هایی که باید پرداخت شود، متفاوت هستند. هزینه مدرسه هایی که رویترز از آن ها دیدار کرده است حدود ۵۰ سنت تا ۲ دالر در ماه در قبال هر دانش آموز است.

برای بسیاری از خانواده ها در افغانستان این یک هزینه گزاف است. جایی که به گفته سازمان ملل بیشتر مردم در فقر زندگی می کنند. اما برخی از مدرسه ها در قریه ها رایگان هستند.

اشلی جکسون، یکی از مدیران مرکز گروه های مسلح که راجع به سیاست های طالبان در زمینه آموزش تحقیق کرده است، گفت که مدرسه ها نتوانستند جای مکتب های رسمی را بگیرند، آن ها یکی از آخرین راه هایی هستند که برای دختران و زنان علاقمند به یادگیری باقی مانده است.

به گفته او حامیان طالبان مکاتب رسمی را نماد اشغال افغانستان توسط نیروهای بین المللی می دانند و «یک عدم اعتماد بسیار عمیق درباره تعلیم و تربیه دولتی وجود دارد، در حالی که آموزش اسلامی نیز بخشی از نصاب درسی آن ها است».

همه اعضای حکومت طالبان با محدودیت های تحصیلی برای دختران موافق نیستند. چهار مقام رسمی که به خاطر حساسیت موضوع نمی خواستند نامشان فاش شود، به رویترز گفتند که آن ها به صورت خصوصی از تحصیلات دختران در دوره متوسطه حمایت می کنند.

دسترسی به آخوندزاده، رهبر طالبان برای سوال از او راجع به تحصیلات زنان و تنش در میان اعضای حکومت ممکن نیست. او در قندهار مستقر است و بسیار به ندرت در ملاء عام ظاهر می شود.

Me, af (Reuters)