تنظیم خانواده در افغانستان؛ «همه اطفالم شیر به شیر هستند»
۱۴۰۲ مهر ۱۸, سه‌شنبه
حمیده حالا ۳۷ ساله که ۱۴ سال پیش ازدواج کرده بود، حالا مادر پنج فرزند است. او می گوید: «طفل‌هایم همه شیر به شیر هستند.»
منظور او این است که بین بارداری‌هایش فاصله ایجاد نشده است و تا یک نوزادش از شیر مادر گرفته شده، دوباره حامله گردیده است: «پس از ازدواج هیچ چیزی از تنظیم خانواده نمی‌دانستم، فقط چند ماهی از عروسی ام گذشته بود که اطرافیانم شروع کردند به سوال کردن در این مورد که به خیر حامله شده‌ای یا خیر؟»
او یک سال پس از از عروسی حامله شد و پسری به دنیا آورد. همسرش یک کارگر معمولی بود و درآمد ناچیزی داشت. حمیده در دوره دوم حاملگی‌اش از کم‌خونی شدید رنج می‌برد و باید درمان می‌شد: «بسیار بی‌حوصله شده بودم. هم باید کارهای خانه را می‌کردم و هم به طفلم رسیدگی می‌نمودم. همزمان طفل دوم خود را باردار بودم.»
اعتقادات و باورها
حمیده می‌گوید برای بار سوم زمانی باردار شد که هنوز یک سالگی طفل اول‌اش کامل نشده بود. این دوره حاملگی نیز با سختی‌های زیادی برای او همراه بود: «همیشه سردرد داشتم و گاهی سرم گیچ می‌رفت.»
مرتبط: «افغانستان دارای بالاترین آمار مرگ و میر مادران در جهان است»
گذشته از مشکلات صحی که او در دوره‌های مختلف حاملگی‌اش متحمل شده است، شکایت دارد که توانایی اقتصادی رسیدگی به پنج فرزند را ندارند: «بسیاری وقت‌ها که مریض می‌شوند، آنها را به داکتر برده نمی‌توانم وهیچ وقت نشد که یک دست لباس برای همگی کامل خریده باشیم.»
او نمی‌دانست که وقفه بین ولادت‌ها می‌تواند به سلامت خود و فرزندانش کمک کند. در این زمینه کسی هم به آنان معلومات نداده بود: «من و شوهرم بی‌سواد هستیم و جلوگیری از ولادت را نمی‌دانستیم. به ما گفته می‌شد که اولاد نعمت خداوند است و جلوگیری از حاملگی گناه است.»
او طفل اول و دومش را در خانه به دنیا آورد. وقتی فرزند سومی‌اش در شفاخانه به دنیا آمد، داکتران هم به او در مورد بارداری پی در پی هشدار ندادند: «در شفانه هم داکترها چیزی در مورد فاصله دهی نگفتند.»
مشکلات داشتن کودکان "شیر به شیر" و خراب بودن وضعیت اقتصادی، هر روز بر تنش میان او و شوهرش می‌افزود: «مشکلات تا جایی رسید که وقتی برای چهارمین بار باردار شدم، به شدت ناراحت شدم. چند روز فقط گریه کردم.»
این زوج تصمیم گرفتند نوزاد چهارم را سقط کنند، اما وقتی به داکتر مراجعه کرد، دیگر دیر شده بود: «داکتر بسیار همراهم بد برخورد کرد. از شفاخانه تا خانه را گریه کردم. در خانه وسایل سنگین برمی‌داشتم تا سقط شود، اما نشد و خودم شدید مریض شدم.»
همین روند ادامه پیدا کرد و حمیده فرزند پنجمش را نیز بدون فاصله دهی و توجه به تنظیم خانواده به دنیا آورد. پس از آن در مورد فاصله دهی میان ولادت‌ها اطلاعات حاصل کرد و به شوهرش نیز در این زمینه معلومات داد. آنها پس از آن تلاش می‌کنند تا دیگر اولاددار نشوند.
نقش مهم شوهر
راضیه سعادت در سن ۱۷ سالگی در حالی که هنوز دانش آموز صنف دهم بود، ازدواج کرد. راضیه و شوهرش تحصیلکرده اند. راضیه رشته کمپیوتر ساینس را در یکی انستیتوت‌های دولتی خوانده و همچنان دانشجوی رشته قابلگی است.
او می‌گوید چون سنش در زمان ازدواج کم بود، با مشوره اطرافیانش و نظر همسرش تصمیم گرفت مدتی باردار نشود و ولادت‌هایش با وقفه باشد.
او حالا ۳۰ ساله است و سه فرزند دارد. طفل‌هایش با فاصله زمانی از یک‌دیگر به دنیا آمده اند. او می‌گوید: «با توجه به آگاهی ای که داشتم، به صورت طبیعی جلوگیری کردیم، چون استفاده از دارو و شیوه‌های دیگر وقفه دهی بین فرزندان برای بسیاری‌ها سبب افسردگی، اضافه وزنی، ناراحتی عصبی و خونریزی می‌شود.»
مرتبط: سازمان جهانی صحت: روزانه ۱۶۷ نوزاد در افغانستان جان می دهند
او اضافه می‌کند: «آن زمان سن و سالم کم بود و بهترین روش برای پیشگیری از ولادت، شیوه طبیعی جلوگیری از ورود اسپرم است. همکاری همسر در این شیوه پیشگیری بسیار مهم و اساسی است.»
راضیه که از زندگی‌اش راضی به نظر می‌رسد، وقفه دهی بین فرزندان را بسیار مهم می‌خواند: «شرایط اقتصادی افغانستان بسیار خراب است و حتی بسیاری خانواده‌ها نمی‌تواند شکم فرزندانشان را درست سیر نمایند. به دلیل نبود غذای کافی، مغذی و مفید برای خانم‌های حامله، ممکن است طفل‌های پشت سر هم با مشکلات صحی و یا سوء شکل به دنیا بیایند.»
او می‌افزاید که حتی اگر وضعیت اقتصادی هم خوب باشد، باید برای صحتمندی مادر و طفل وقفه بین ولادت‌ها رعایت شود: «همسرم نقش مهمی در فاصله دهی بین ولادت‌ها داشت و به این موضوع اهنیت می‌دهد.»
مردان در افغانستان کمتر به چنین موضوعات مهمی در تنظیم خانواده توجه می‌کنند. راضیه اضافه می‌کند: «افغانستان یک جامعه مردسالار است و به خواست زنان و نظرشان توجه نمی‌شود. اکثر خانم‌ها نمی‌توانند در مورد بارداری شان تصمیم بگیرند.»
به باور این بانو، آگاهی دهی در مورد این موضوع به خانواده‌ها بسیار مهم است: «باید خانواده‌ها آگاه ساخته شوند، اما فعلاَ از طالبان انتظاری نمی‌شود داشت، چون تا جایی که خبر دارم، آنها جلوگیری از بارداری را حرام می‌خوانند.»
اهمیت وقفه دهی
سکینه یوسفی، داکتر زنان و زایمان در یکی از شفاخانه‌های خصوصی افغانستان می‌گوید مسئله تنظیم خانواده و یا فاصله دهی بین ولادت‌ها از زمان جمهوریت تا حالا که طالبان در کشور حاکم اند، بسیار تفاوت عمده دارد: «در زمان جمهوریت تا جایی وقفه دهی بین ولادت‌ها مراعات می‌شد. طالبان در رسانه علیه این موضوع فتوا داده اند و این تاثیرگذار بوده است. چنانچه ما که در محل کار هستیم، خانم‌های بیشتری نزد ما می‌آیند که طفل شان هنوز یک ساله نشده و دوباره حامله هستند.»
مرتبط: کمیته آلمان برای اطفال افغان: همه روزه نوزادان و کودکان خردسال افغان از گرسنگی می‌میرند
وی می افزاید: «این هم در مادر سبب کم خونی و ضعف می‌شود و هم ممکن است اطفال دچار سوءتغذیه و یا سوءشکل شوند.»
وی تلاش می کند به مراجعین در این زمینه اطلاعات بدهد، اما باورمند است که باید در این زمینه برنامه‌های آگاهی دهی در رسانه‌ها ایجاد شود.
داکتران به این باور هستند که تنظیم خانواده و فاصلهدهی بین ولادت‌ها می‌تواند مرگ و میر مادران و کودکان را کاهش دهد.
هرچند مقام‌های طالبان ممنوعیت فروش داروهای ضدبارداری را رد کرده است، اما گزارش‌هایی به نقل از منابع شفاخانه‌ای نشر شده است که گویا به آنها گفته شده دیگر این داروها را نفروشند.
داکتر یوسفی در این زمینه می‌گوید: «تاکنون کدام دستور مشخصی از سوی وزارت صحت عامه برای ما نرسیده، اما تبلیغاتی در رسانه‌ها علیه تنظیم خانواده صورت می‌گیرد.»
این داکتر زنان و زایمان، سنتی بودن جامعه و فقر را از عوامل اصلی بارداری‌های پیهم می‌داند. داکتر یوسفی می‌افزاید: «شفاخانه‌های خصوصی بابت معلومات و دوای وقفه دهی یک مقدار هزینه می‌گیرند. عامل بعدی ناآگاهی و سنتی بودن جامعه است. برخی از خانواده‌ها پیشگیری از بارداری را گناه می‌شمارند.»