بیش از 219 هزار تن از فارغان صنف دوازدهم در امتحان کانکور شرکت کردند که از این میان 54 هزار تن در موسسات تحصیلات عالی دولتی جذب شدند. بیش از 50 هزار تن دیگر در موسسات تحصیلی نیمه عالی و خصوصی معرفی شده اند.

بیشتر دانشجویانی که ناکام می مانند، توان تحصیل در موسسات تحصیلی خصوصی را ندارند. آن ها مجبورند برای کار راه مهاجرت را در پیش گیرند و یا در داخل افغانستان وارد بازار کار شوند. سناتوران افغان نگرانند که این جوانان به دلیل بی کاری و ناامیدی از ادامه تحصیل به صفوف مخالفین می پیوندند و دردسرهای بیشتری برای افغانستان خلق می کنند.

وزارت تحصیلات عالی افغانستان می گوید که با گذشت هر سال تعداد ده ها هزار دانش آموز از مکاتب فارغ می شوند و به شمار اشتراک کنندگان در کانکور افزوده می شود، ولی دولت توان جذب همه را در دانشگاه های دولتی ندارد. در حال حاضر تنها چهار درصد بودجه به معارف و تحصیلات عالی اختصاص یافته است.

محمد عثمان بابری سرپرست وزارت تحصیلات عالی افغانستان روز یک شنبه 9 حمل 1393 به پرسش های سناتوران در مشرانو جرگه پاسخ داد. آقای بابری گفت: «ما که ارقام (ناکام های کانکور) را با بسیاری کشورهای دیگر مقایسه می کنیم، ارقام ما بسیار تکان دهنده نیست یعنی خوب است. برعکس ما فکر می کنیم که به کمیت پرداخته ایم و به کیفیت توجه نکرده ایم.»

کیفیت پایین علمی

افغانستان از نظر داشتن کدرهای علمی و تحصیلی با مشکلات زیادی روبرو است. سالانه هزاران افغان برای تداوی به بیرون از افغانستان برای تداوی می روند. حکومت معاش های بسیار گزافی برای انجنیران خارجی می دهد و به دلیل نبود افراد متخصص، وزارت خانه ها مجبورند مشاوران خارجی استخدام کنند.

مقام های وزارت تحصیلات عالی می گویند تعداد محدودی از دانشجویان که برای به دست آوردن سند ماستری و دکترا به کشورهای خارجی رفته اند، نمی توانند درد افغانستان را دوا کنند.

آقای بابری گفت نیاز به افراد متخصص ایجاب می کند که دولت بودجه کافی برای رشد تحصیلات عالی اختصاص دهد: «من فکر می کنم اگر تحصیلات عالی جور نشود، افغانستان قطعاً جور نمی شود. 20، 50 یا هزار نفری که نیمی از آن ها از خارج نمی آیند. فرزندان وطن حق دارند تا تحصیلات عالی داشته باشند. دولت باید مکلفیت های خود را ادا کند.»

در حال حاضر رشته های بسیار اندکی در دانشگاه کابل در مقطع ماستری تدریس می کنند. تنها شانسی که برای دانشجویان افغان برای ادامه تحصیلات میسر است، دریافت بورسیه های تحصیلی است و این بورسیه ها نیز بسیار محدود اند.

دانشگاه‌های خالی

این روزها هزاران تن از دانشجویان در دروازه های وزارت تحصیلات عالی سرگردان هستند. بیشتر آن ها کسانی اند که در ولایت های ناامن کامیاب شده اند ولی حالا نمی خواهند برای تحصیل به ولایاتی بروند که جان آن ها در خطر است.

دانشجویان دختر مشکلات بیشتری دارند. ادامه تحصیل برای آن ها در ولایات دور افتاده بسیار دشوار است. اما وزارت تحصیلات عالی می گوید تبدیل دانشجویان از ولایات به کابل و شهرهای بزرگ، مشکلات بزرگی را خلق کرده است.

آقای بابری گفت دانشگاه ها در ولایات دور افتاده و ناامن خالی شده اند در حالی که هیچ ظرفیتی برای جذب دانشجویان در کابل وجود ندارد: «مشکل این است که در چهار پوهنتون بلخ، ننگرهار، هرات و کابل جای نیست. صنف ها پر شده و جای برای ایستادن نیست. اما در پهلوی آن چه شده، قندهار خالی شده، پکتیای ما خالی شده و استادان آن ها می گویند استعفا می دهیم.»

مقام ها در وزارت تحصیلات عالی می گویند به منظور بهبود وضعیت تحصیلات عالی باید بودجه کافی برای ساختن دانشگاه ها اختصاص داده شود. از سوی دیگر در نتیجه سه دهه جنگ، بیشتر کدرهای علمی از افغانستان فرار کرده و در کشورهای دیگر پناه برده اند.