وقتی در خانۀ خود با تارهای جولاه بر می خوریم، در قدم اول به فکر پاک کردن آن می شویم. این کار اشتباهی نیست، اما این را حداقل باید بدانیم که این تارها رشته های معجزه گر و بی نظیری اند.

تارهای باریک عنکبوت به تناسب قطر خود به صورت غیرقابل باور قوی اند. دانشمندان نیروی تار جولاه را بیشتر از نیروی فولاد می خوانند.

آرتیم داویدینکو، دانشمند بیوشیمی که در مرکز تحقیقاتی دانشگاه شهر آخن آلمان سه سال تمام روی تار عنکبوت تحقیق کرده است، می گوید: «این تارها چنان نیروی فوق العاده دارند، که اگر قطر آن مثلاً دو سانتی متر می بود، با آن می شد یک طیارۀ بزرگ مسافربری را کش کرد».

به ویژه رشته های قسمت بیرونی یا آخری در یک جال بافته شدۀ عنکبوت توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. این قسمت به عنوان بخشی که تمام وزن جال را بر می دارد، بسیار سفت و ثابت است و همزمان قابلیت ارتجاعی بیشتر دارد. این خصوصیت در قسمت مرکزی جال دیده نمی شود.

مادۀ سحر آمیز برای درمان زخم

تار جولاه، که به آن "ابریشم عنکبوت" نیز می گویند، نقش ضد عفونی کننده و پانسمانی نیز دارد، زیرا عنکبوت برای حفاظت تار پروتئینی خود در برابر باکتری و سمارق ‌ها، تار خود را به مواد ضد باکتری و ضد سمارق آغشته می کند. از این رو می‌توان از آن برای پانسمان زخم هم استفاده کرد.

کشف این خاصیت عجیب در تار جولاه، آن قدر هم تازه نیست، زیرا در روم باستان هم برای سریع تر بسته شدن زخم، روی آن تارهای جولاه را می گذاشتند.

پژوهش های تازه در مرکز تحقیقاتی دانشگاه آخن آلمان حالا نشان داده است که تارهای جولاه واقعاً پروسه بسته شدن یک زخم را سریعتر می سازند.

"ابریشم عنکبوت" از پروتئین تشکیل گردیده است، و با یک نوع انزایم خاصی که آن را "قیچیء طبیعت" هم می خوانند، تجزیه می گردد. مایعات طبیعی زخم، یا به اصطلاح "خون اَوچه"، نیز این انزایم را در خود دارد.

پژوهش مرکز تحقیقاتی آخن نتایج امیدبخشی را نشان داده است. به قول این مرکز، اگر بالای مایع زخم، یا "خون اوچه"، تار جولاه گذاشته شود، مایع فوراً به تجزیۀ پروتئین این تار آغاز می کند. در نتیجه مقدار زیاد مایع زخم به مصرف رسیده و زخم در همان جا زودتر خشک و بسته می شود.

نتیجۀ این پژوهش، دانشمندان مرکز تحقیقاتی آخن را به فکر ساختن پلاستری انداخت که قشر داخلی آن حاوی پروتئین تار عنکبوت باشد. به قول این مرکز کار پروژۀ تولید چنین پلاستری به پایان رسیده است، اما این که این پلاستر چه زمانی به بازار عرضه می گردد، معلوم نیست. از سوی دیگر تولید مقدار زیاد این پلاستر طبعاً نیازمند مقدار زیاد تار عنکبوت نیز است.

تقلید از طبیعت کار مشکلی است

برای تولید تار عنکبوت، دانشمندان به تکنالوژی تولید ژن ها متوصل می شوند، زیرا به گفته آرتیم داویدینکو تولید و به دست آوردن تار عنکبوت به صورت طبیعی کار دشواری است.

آرتیم داویدینکو می گوید: «این کار به خاطری مشکل است که اکثر انواع عنکبوت ها درنده خو اند و همجنس خود را می خورند. چنانچه گاهی یک عنکبوت ماده، بعد از مقاربت جنسی، عنکبوت نر را می خورد. از این رو تولید تار جولاه به صورت طبیعی کار آسانی نیست».

آسان ترین طریقهء تولید پروتئین تار عنکبوت، انتقال ژن های ارثی آن به یک باکتری است. زمانی که پژوهشگران موفق شوند خواص ارثی تار جولاه را مطابق بر نوع باکتری تغییر بدهند، آنگاه باکتری مذکور پروتئین تار جولاه را تولید خواهد کرد.

طریقه طوری است که باکتری نخست در ظروف بزرگ کشت می شود. این باکتری تنها به مواد غذایی و آکسیجن ضرورت دارد، که باید به صورت منظم برایش رسانده شود. چنین طریقۀ تولید پروتئین تار جولاه، نسبت به پرورش میلیون ها عنکبوت، یقیناً به مراتب بیشتر جنبۀ عملی دارد.

به گفته آرتیم داویدینکو، باید مواظب بود که باکتری ها بیش از حد استفاده نگردند زیرا در آن صورت خطر طولانی شدن زنجیره های پروتئین وجود دارد، و این مسأله می تواند به اشتباهات در تولید منجر گردد.

تولید رشته های کامل تار جولاه، که یکی از آرزوهای دانشمندان است، خیلی دشوار و پیچیده است، زیرا یگانه استادی که می تواند این رشته ها را بسیار ماهرانه تولید کند و از آن جال بسازد، تا حال تنها و تنها خود عنکبوت است و بس.

صفی الله ابراهیم خیل

ویراستار: فرهمند