درحالیکه شبکه های اجتماعی روز تاروز با ارائه امکانات بیشتر مردم جهان را به هم نزدیک و نزدیکتر ساخته اند؛ اما پژوهشگران از پیامد های این پدیده جهانی نیز ابراز نگرانی می کنند.  خبرگزاری کاتولیک (کی ان ای) ضمن گفتگویی با بیانکا کِلنر ساتس یکتن از دانشمندان امور ارتباطات عامه به این مهم پرداخته شده است.

کی ان ای: خانم کلنر ساتس در کتابی که زیر عنوان «رژیم جلب توجه، وقتی عشق نیاز به تماشاچی داشته باشد» از شما منتشر شده است، توضیحاتی دارید، اما خود همین عنوان کتاب شما یعنی چه؟

کلنر ساتس: فکر اصلی در این زمینه، منطقی است که رسانه های اجتماعی دنبال می کنند، یعنی کاملاً تمرکز بر آخرین حد جلب توجه.

مثلاً نشرات تلویزیون، آنچه که رسوایی های افراد مطرح را پوشش دهد، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. با همین منطق می توان بخشهای زیادی از زندگی روزمره را نیز ارزیابی کرد. درصورتی که خواسته باشیم زندگی ما در معرض دید عامه قرار گیرد، همه ما تابع این رژیم هستیم.

ک ان ا:‌ کلاً چه می خواهیم؟

کلنر ساتس: برای اینکه رسانه ها به ما اینرا آموخته اند که «جلب توجه» یک امر با ارزشی است. اکثر کودکان دیگر نمی خواهند که نجار یا پرستار شوند، بلکه دوست دارند ستاره یوتیوب باشند.

توجه رسانه یی، یک نوع پاداشیست که برای ما به طور رایگان ارائه می شود، مثلاً خدمات «واتس اپ»؛ طور نمونه از همین طریق همه روزه از هر رویدادی که در زندگی دیگران اتفاق میافتد، با خبر می شویم. انسان متوسط امروزی آرزو دارد که با چنین فعالیت هایی به عنوان  یک انسان فعال، مدرن و غیر معمول دیده شود. چنین حس و آرزویی در انسانها امر نوی نیست اما اکنون از طریق رسانه های امروزی کیفیت نوی را به خود گرفته است. نقطه محرک وضعیت امروزی اما از آغاز فعالیت شبکه های تلویزیون های خصوصی در دهه هشتاد قرن گذشته شروع شد و اکنون در عصر انترنت به اوج خود رسیده است.

کی ان ای:‌ ممکن است با گرفتن «رژیمی» خود را از این وضع بیرون کنیم؟

کلنر ساتس: دشوار خواهد بود. اگر در جمع نزدیکان و والدین تان در این شبکه ها وصل نباشید، با دید عجیب و غریبی به شما نگریسته می شود. با لحن طعن آمیزی شما را دیروزی می خوانند و یا می گویند که او قادر به فهم این موارد نیست. خیلی ها هنوز متوجه نیستند که این امکانات چقدر از وقت آنان را بیهوده تلف می کنند. اکثر مردم نمی خواهند که حتی بخشی از این رویداد هارا از دست بدهند.

کی ان ای: احتمالاً عروسی ها و بعضی رویدادهای دیگر روزمره در همین شمارِ رویداد ها محسوب می شوند؟

کلنر ساتس:  باید این سوال را طرح کرد که چرا تصاویر یک محفل عروسی، مثلاً به تناسب یک محلی در اطراف خانه خودما برای ما جالبتر است؟ روشن است؛ به خاطریکه عادت کرده ایم که نوعی از بیان مطلب، جلب توجه بیشتر می کند. در تصاویر خود تلاش می کنیم که نشان بدهیم چقدر خوشبخت هستیم. درصورتی که قادر نباشیم تا تصاویری از خود را با دیگران تقسیم کنیم، نشان دهنده اینست که گویا اتفاقی افتاده باشد.

کی ان ای:‌ درحالیکه این مقایسه کردن های پیهم حتماً سبب خوشبختی نمی شوند.

کلنر ساتس: دقیقاً؛ ‌چنین برداشتی در اکثر اوقات فراموش می شود. مطالعات زیادی ثابت کرده اند، انسان هایی که زیاد در شبکه های اجتماعی مصروف اند، آدمهای افسرده و ناخوشی اند. مثلا ناراحت می شوند که بازهم همسایه آنان به تعطیلات رفته است و یا همکارش کیک قشنگی برای دخترش تهیه نموده و به خود می گوید که «من از اینها هیچکدام را ندارم.»

کی ان ای: کدام گروه ها بیشتر تحت فشار می باشند؟

کلنر ساتس: در پژوهش هایی که من انجام داده ام، به این نتیجه رسیده ام که در خانواده ها بیشتر مادر ها متأثر می شوند زیرا آنان باید به همه موارد توجه داشته باشند: کار کنند، کودک به دنیا بیاورند، از کودکان خود پرستاری کنند و فعالیت های دیگر. اما تمجید از کسانی صورت می گیرد که شغل قابل توجهی داشته و به شهرت بیشتر رسیده باشند.

کی ان ای:‌ منشاء چنین ارزشگذاری در چیست؟

کلنر ساتس:  جوامع ما دستاورد ها و فعالیت های قابل لمس و قابل دید را تمجید می کنند. به ویژه یک شغل معتبر و مصروفیت های عالی ای تفریحی بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. این وضعیت تصویر نقش های اجتماعی را به وضاحت نشان می دهد، نقش هایی خیلی زیبایی که در تبلیغات نشان داده می شوند. در تصاویر تبلیغاتی زنان باریک اندام و آراسته اند و با آنکه شاغل اند، از عهده کار خانه هم با لبخندی و خیلی ساده بیرون می شوند. تحقق این تصویر ایدِآل ساده نیست، اما زنان با تحمل مشکلات فراوان سعی می کنند این تصویر را به بیرون نشان بدهند. اکثر انسانها در جستجوی آن اند که به مورد زیبا، خوب و با ارزشی تمرکز نمایند.

کی ان ای: فکر می کنید که در این زمینه تجدید نظری صورت گیرد؟‌

کلنر ساتس: در این قسمت شک دارم. برخلاف، روز تا روز پدیده های خیلی هیجان برانگیز دیگر خلق می شوند. تجلیل از سالگره های کودکان روز تا روز مجلل تر می شوند و اکنون در آلمان مُد جدید رایج شده است به نام « Baby Shower Party» مجلسی که در زمان حاملگی مادر برگزار می شود. درکل برگزاری جشن های مجلل روز تا روز بیشتر می شوند.

کی ان ای: اینها همه یعنی به چه مفهومی خواهند بود؟‌

کلنر ساتس: ما توجه کردن به آنچه واقعاً مهم است را از دست می دهیم. به سرعت از یک مورد مهم به مورد مهم دیگر می پریم. متأثر از زرق و برقهای اطراف مان می شویم. طبیعیست که نباید چرخ روزگار را کاملاً به عقب برگرداند. طبعیتاً که قابلیت فرستادن تصویر یک نوزاد به مادرکلانش که در فاصله دوری زندگی می کند به این سرعت خیلی زیباست. اما اینهمه مسایل دیگر و انتشار آنان در شبکه های اجتماعی به شمول فیس بوک فکر نمی کنم زیاد حتمی باشند.

کی ان ای: برای سبک شدن از این وضع، چه توصیه می کنید؟

کلنر ساتس: برای داشتن این احساس که ما یک خانواده هستیم، نیازی به مواردی نداریم که خط فکری ما را تعیین کنند؛ مثلاً تجلیل تولد و جشن تولد اطفال در مکانهای مجلل. آنچه برای تعلق خانوادگی اهمیت دارد، وقت گذاشتن به همدیگر است: ساعتی با هم بودن، یکجا صرف غذا کردن و تفریح رفتن مشترک. یا هم خیلی ساده باری برای خود ما بگوییم که امروز فقط در خانه با خانواد ام می مانم.

      ‌

KNA/NF/SI