مقاومت جدیدی علیه طالبان در دره پنجشیر شکل می‌گیرد؟
۱۴۰۰ مرداد ۲۹, جمعه
روز یکشنبه، ۱۵ ماه آگست، طالبان طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفتند؛ اما فقط در ۱۵۰ کیلومتری شمال کابل، در دره پنجشیر مقاومت در برابر طالبان در حال شکل‌گیری است. همچنان امرالله صالح، معاون اشرف غنی و بسم الله محمدی وزیر دفاع پیشین نیز از کابل فرار کرده و به این مقاومت پیوسته اند. صالح در یک پیام توییتری نوشته است: «من هرگز در برابر طالبان تروریست تمکین نخواهم کرد. من به روح و میراث فرمانده و رهبر خود احمدشاه مسعود قهرمان هرگز خیانت نخواهم کرد.»
دره پنجشیر در تاریخ افغانستان نقش تعیین کننده نظامی داشته است، زیرا موقعیت جغرافیایی این ولایت، راه های ورودی از تمام ولایات را به سمت داخل پنجشیر کاملاً بسته است. تنها راه ورودی به پنجشیر معبر خیلی باریکی است که رودخانه پنجشیر تشکیل داده است. این دره همچنان به دلیل داشتن معادن زمرد شهرت دارد، سنگ گرانبهایی که با فروش آن در گذشته نیز مقاومت تمویل می‌گردید.
تاریخ مقاومت
دره پنجشیر هم در زمان اشغال افغانستان توسط اتحاد شوروی پیشین (۱۹۸۰ ـ ۱۹۸۹) و هم حین حاکمیت طالبان (۱۹۹۶ـ ۲۰۰۱) مقاومت خود را حفظ نمود. حین مأموریت ناتو در افغانستان (۲۰۰۱ ـ ۲۰۲۱) دره پنجشیر از امن‌ترین افغانستان محسوب می‌شد.
تاریخ مقاومت مستقلانه دره پنجشیر با احمد شاه مسعود، فرمانده کاریزما و معروف افغانستان گره خورده است که همچنان رهنمای امرالله صالح معاون پیشین ریاست جمهوری این کشور نیز بود. احمد شاه که در سال ۱۹۵۳ در همین دره متولد گردید، در سال ۱۹۷۹ تخلص مسعود را برگزید.
او در ابتداء مبارزات خود را علیه رژیم کمونیستی کابل و بعد علیه تجاوز اتحاد جماهیر شوروی پیشین آغاز کرد و سرانجام به عنوان معتبرترین فرمانده مجاهدین شهرت یافت. یکی از شعارهای وی که در لوحه ورودی پنجشیر نیز نوشته شده است، چنین می‌باشد: «واسبتگی شرم‌آور است».
ائتلاف شمال، جناح مخالف طالبان
پس از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی پیشین از افغانستان در سال ۱۹۸۹ افغانستان وارد مرحله دیگری از جنگ گردید که سرانجام به ظهور طالبان انجامید. پس از شعله ور شدن جنگ داخلی در افغانستان و پس از آن حاکمیت طالبان، مسعود و ايتلاف شمال موفق شدند نه تنها دره پنجشیر بلکه ساحات وسیعی را در شمال افغانستان تا مرز چین و تاجیکستان تحت کنترول خود آورده و از نفوذ طالبان در این نواحی جلوگیری نمایند.
مسعود خود نیز از یک جناح محافظه کار اسلامی نمایندگی می‌کرد، اما تلاش داشت تا ساختارهای دموکراتیک را گسترش داده و شخصاً به برابری و موقف مساوی زنان و مردان در اجتماع باورمند بود. هدف او یک افغانستان واحد بود، کشوری که در آن مرزهای قومی و مذهبی کمرنگ باشند. این در حالی است که سازمان حقوق بشری دیدبان حقوق بشر سربازان مسعود را به نقض شدید حقوق بشر در جریان جنگ‌های داخلی متهم کرده است.
مسعود در سال ۲۰۰۱ ترور شد. هر دو عامل قتل مسعود مسعود به عنوان خبرنگار نزد او رفته و با انفجار بمب جاسازی شده در کمره شان، او را به قتل رساندند. این افراد احتمالاً با گروه تروریستی القاعده به رهبری اسامه بن لادن همکاری داشته اند. طالبان به القاعده پناه داده بودند. اسامه بن لادن از افغانستان حملات یازدهم سپتمبر ۲۰۰۱ را طرح ریزی کرده بود.
بذر جدید مقاومت؟
با توجه به همین پیش زمینه اکنون یک نیروی جدید مقاومت در این منطقه در حال شکل‌گیری است. احمد مسعود، فرزند احمدشاه مسعود که شباهت زیادی با پدرش دارد، این مقاومت جدید در دره پنجشیر را رهبری می‌کند. امرالله صالح معاون رئیس جمهور فراری افغانستان نیز که به پنجشیر فرار کرده است، ضمن اعلامیه‌ای گفته است که به طالبان تمکین نمی‌کند و این مقاومت را همراهی می‌نماید.
در توییتر نیز یک تصویر مشترک احمد مسعود و امرالله صالح دست به دست می‌شود. به نظر می‌رسد که مسعود و صالح مشترکاً مقاومت جدید را شکل می‌بخشند.
بنا به یک گزارش روزنامه «نویه زوریشه سایتونگ»، پیش از تحولات اخیر در ماه اپریل ۲۰۲۱ پس از اینکه ایالات متحده با طالبان توافقنامه امضا نمود، اهالی پنجشیر به فعال‌سازی مجدد نیروهای خود شروع کردند.
یک تن از اهالی دره پنجشیر که نخواست نامش گرفته شود، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «ما به طالبان اجازه نخواهیم داد که داخل پنجشیر شوند.» او افزوده است: «ما با تمام قدرت و توان خود علیه آنان می جنگیم.»
آینده نامعلوم مقاومت
اینکه مقاومت دوم تا چه حد قدرت دارد، هنوز روشن نیست. اینکه طالبان در برابر آنان چگونه واکنش نشان خواهند داد، نیز واضح نیست. مایکل کوگلمن، کارشناس مسایل جنوب آسیا در مرکز تحقیقاتی ویلسون در ایالات متحده امریکا، در یک گفتگو با دویچه وله تصریح کرد: «اگر ما به وعده طالبان اعتماد کنیم، پس باید پنجشیر در امن بماند زیرا جنگ در افغانستان پایان یافته است.» به گفته او، طالبان تعهد کرده اند که پس از این خشونت نمی‌کنند، آنچه که می‌تواند بیانگر این باشد که مناطقی را که زیر کنترول ندارند، آرام بگذارند. اما باید انتظار کشید [که چه می‌شود].»
کوگلمن افزود: «اگر یک مقاومت سازمان‌دهی شده نظامی در این منطقه بگیرد، من این را بعید نمی‌دانم که طالبان علیه آن اقدام کنند. و اگر آن‌ها این کار را بکنند، سریع و به سادگی پیروز می‌شوند.»
نویسنده: رودیون ایبیش‌هازون
برگردان:نادیه فضل