مناقشه واتس‌اپ و نگرانی فزاینده از امنیت داده‌های خصوصی
۱۳۹۹ دی ۳۰, سه‌شنبه
به نظر می‌رسد میلیون‌ها تن از کاربران شبکه پیام‌رسان واتس‌اپ هفته گذشته پس از اعلام تغییرات جدید در حریم خصوصی این شبکه، در جستجوی شبکه‌های پیام‌رسان بدیل بودند. این تغییرات موجی از نگرانی و عدم وضاحت را در مورد داده‌های خصوصی ایجاد کرده بود.
بیشتر بخوانید: چرا برخی کاربران واتس‌اپ این شبکه پیام‌رسان را ترک می‌کنند؟
به گفته شرکت «سنسور تاور» که اپلیکیشن‌های موبایل را تحلیل و ارزیابی می‌کند، شبکه سیگنال که رقیب واتس‌اپ است از پنجم تا دوازدهم ماه جنوری ۱۷.۸ میلیون بار دانلود شد، در حالی که در هفته قبلی‌اش تنها ۲۸۵ هزار بار دانلود شده بود. تلگرام، دیگر شبکه پیام‌رسان، در ظرف یک هفته ۱۵.۷ میلیون کاربر جدید یافت که افزایش چشمگیری را نسبت به ۷.۵ میلیون دانلود در هفته قبلی‌اش نشان می‌دهد. بسیاری دیگر به شبکه کمتر شناخته شده «تریما» روی آوردند. تریما یک مسنجر پولی است و بیشتر در کشورهای آلمانی زبان که در آن‌ها موضوع محافظت از داده‌های خصوصی بسیار حساس است، کاربر دارد.
رومان فلیپ، رئیس بخش بازاریابی و فروشات تریما به دویچه وله گفت: «دانلود (این مسنجر) بسیار افزایش یافت. هفته گذشته ما روزانه شاهد ۱۰ بار دانلودهای بیشتر نسبت به روزهای عادی بودیم. بنابراین، ما حالا از صدها هزار کاربر جدید در هر روز صحبت می‌کنیم. این خیلی زیاد است.»
آشفتگی کاربران
در عین زمان، تعداد دانلودهای مسنجر واتس‌اپ از ۱۲.۷ میلیون در دو هفته پیش به ۱۰.۶ میلیون در هفته گذشته کاهش یافت. این باعث شد که واتس‌اپ وارد عمل شده و در مورد تغییرات جدید در پالیسی حریم خصوصی وضاحت بدهد. حتی این هم کفایت نکرد و بعداً این شبکه اعلام کرد که اجرای تغییرات جدید را تا پانزدهم ماه می به تاخیر می‌اندازد.
ووچی ویویروسکی، ناظر حافظت از داده‌ها در اتحادیه اروپا، به دویچه وله گفت: «از این که مردم واقعاً نمی‌دانند به چه چیزی اضافه‌تر از آنچه قبلاً (در پالیسی حریم خصوصی) تایید کرده بودند باید رضایت بدهند، تعجب نکردم.» او افزود که اعلام واتس‌اپ به کاربران‌اش «بی‌نهایت کوتاه» و «جزئی» بود.
این ناظر اتحادیه اروپا گفت: «از آنجایی که مردم از تمرکز مارکیت آگاهی دارند و این واقعیت که همواره شرکت‌های کمتری هستند که واقعاً کنترول هرچه بیشتری بر معلومات آنلاین دارند، به اشتراک‌گذاری داده‌ها در میان این شبکه‌ها نوعی تردید را در میان کاربران ایجاد می‌کند.»
کاربران واتس‌اپ در ماه جنوری یک پیام کوتاه در مورد به روز رسانی حریم خصوصی در این اپلیکیشن دریافت کردند. نگاه عمیق‌تر به این پیام بیانگر این بود که هر کاربری که تا هشتم فبروری با این تغییرات موافقت نکند، حساب شان به تعلیق درمی‌آید یا حذف می‌گردد.
این پیام باعث آشفتگی در میان کاربران شد. این به روز رسانی برای بسیاری‌ها واضح نبود و ارجاع دادن آن به فیسبوک این ترس را در میان کاربران ایجاد کرد که محتوای پیام‌های شان با این غول رسانه‌ای شریک ساخته خواهد شد. فیسبوک به دلیل چگونگی برخوردش با داده‌های خصوصی کاربران به شدت مورد انتقاد قرار دارد. این واکنش‌های منفی باعث شد که واتس‌اپ در مورد تغییر پالیسی‌اش ابتدا توضیح بدهد و سپس اِعمال تغییرات جدید را به تاخیر اندازد.
«داده‌ها طلای زمان ماست»
با وجود تاخیر سه ماهه، به روز رسانی مورد نظر واتس‌اپ به حال خود باقی خواهد ماند. واتس‌اپ در اعلامیه‌ای گفته است که برای ممکن ساختن ارتباط کاربران با «بزنس‌ها» یا سازمان‌های تجارتی، وضع این تغییرات در پالیسی حریم خصوصی ضروری است. این تغییرات در گام نخست متوجه آن بنگاه‌های تجارتی و کسب و کارها می‌شود که در فیسبوک «فروشگاه آنلاین» دارند و با مشتریان خود از طریق واتس‌اپ ارتباط برقرار می‌کنند. تغییرات جدید بیانگر این است که ارتباط میان مشتری و فروشنده ممکن است از طریق سرورهای فیسبوک صورت بگیرد.
فلیپ، مسئول بازاریابی مسنجر تریما گفت که این اقدام «احتمالاً نخستین گام برای (تبدیل واتس‌اپ) به منبع پولی است تا سرمایه‌گذاری باورنکردنی را که آن‌ها (مسئولان فیسبوک) در سال ۲۰۱۴ هنگام خریداری واتس‌اپ کردند جبران کنند.» او افزود: «چنانچه همه ما می‌دانیم، داده‌ها طلای زمان ماست. من فکر می‌کنم که مشاجره کنونی واقعاً به همین نکته برمی‌گردد.»
با وجود این، تغییرات اعلام شده توسط واتس‌اپ برای همه در سراسر جهان یکسان نیست. در تغییراتی که برای کاربران اروپایی اعلام شده است، بخش‌هایی از آنچه برای دیگر مناطق جهان در نظر گرفته شده، لغو شده است. یکی از نکاتی که برای کاربران اروپایی لغو شده، برنامه‌های فعال‌سازی «حساب پرداخت فیسبوک» است تا کاربران بتوانند از طریق آن در خریداری توسط واتس‌اپ نیز پرداخت کنند.
اروپا یکی از سخت‌ترین قوانین حفاظت از اطلاعات خصوصی را در سطح جهان دارد. مقام‌های حفاظت از داده‌های خصوصی در اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر به صورت فزاینده علیه شرکت‌های بزرگ فن‌آوری اقدامات شدید انجام داده اند.
ویویروسکی می‌گوید که در اتحادیه اروپا قاعده «رضایت آگاهانه» حاکم است، به این مفهوم که «به یک شخص باید به صورت بسیار محتاطانه توضیح داده شود که با معلومات یا داده‌هایش چه می‌شود.» این مقام اتحادیه اروپا می‌افزاید: «علاوه بر این، اگر ما امروز به چیزی رضایت می‌دهیم یا تاییدش می‌کنیم، می‌توانیم روز دیگر از آن خارج شویم.»
ویویروسکی علاوه می‌کند: «اما رضایت دادن به این معنی است که شما هر زمانی خواسته باشد می‌توانید از آن خارج شوید. [...] و شما برای این کار نیاز به توضیح ندارید. شما می‌توانید فقط بگویید: من به آنچه قبلاً رضایت داده ام، دیگر رضایت نمی‌دهم. و خروج از یک رضایت یا توافق باید به همان سادگی باشد که وارد شدن به آن.»
بدیل‌ها
ویویروسکی می‌گوید که مردم باید خود شان تصمیم بگیرند که در استفاده از کدام شبکه اجتماعی خود را راحت احساس می‌کنند. بسیاری اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مدعی حفاظت فوق‌العاده از داده‌های خصوصی کاربران اند.
در اپلیکیشن سیگنال کاربران می‌توانند پیام‌های خصوصی یا گروهی و همچنین فایل‌های کتبی و صوتی، عکس و ویدیو بفرستند و پیام‌ها در این مسنجر به صورت سرتاسری رمزگذاری شده اند. از طریق این مسنجر می‌توان مکالمه تلفونی و ویدیویی نیز انجام داد. این پیام‌رسان علاوه بر این، ابزار ضدنظارت و امکان ناپدیدسازی پیام‌ها را نیز دارد.
در اعلامیه حفظ حریم خصوصی این اپلیکیشن آمده است که داده‌ها به هویت کاربران ارتباط داده نمی‌شوند و در سرورهای شرکت‌های دیگر نیز ذخیره نمی‌گردند. ایلن ماسک، ثروتمندترین مرد جهان، پس از اعلام تغییرات تازه توسط واتس‌اپ، به مردم توصیه کرد که از سیگنال استفاده کنند. یک هفته بعد این مسنجر برای ساعاتی از روز از فعالیت باز ماند و مسئولان سیگنال اعلام کردند که دلیل آن مشکلات تخنیکی به خاطر رجوع بیش از اندازه کاربران جدید بوده است.
تلگرام دیگر اپلیکیشنی است که خدمات پیام‌رسانی به صورت سرتاسری رمزگذاری شده را ارائه می‌کند. این شبکه در وب‌سایت خود نوشته است که از یک زیرساخت تقسیم‌شده منحصر به فرد استفاده می‌کند که کلیدهای رمزگذاری را به دو بخش تقسیم می‌کند تا هیچ زمانی مانند داده‌ها در یک مکان نگهداری نشوند. تلگرام به دلیل امنیت‌اش در سال‌های اخیر به کانال مورد علاقه گروه‌های افراطی و طرفداران تیوری توطئه تبدیل شده است.
شبکه تریما مستقر در سویس یک اپلیکیشن پولی است که مانند برخی دیگر مسنجرها خدمات رمزگذاری شده سرتاسری ارائه می‌کند. این کانال پیام‌رسان توسط طراحان نرم‌افزار ایجاد شده است و تا حد ممکن داده‌های کمتری را در سرورهای خود ذخیره می‌کند. نکته دیگری که این کانال را از پیام‌رسان‌های دیگر متمایز می‌سازد، این است که هر کاربر به جای شماره تلفون با یک آی دی هشت رقمی ثبت نام می‌شود که سطح بالاتری از امنیت حریم خصوصی را فراهم می‌سازد.
فلیپ می‌گوید: «چیزی خاص در مورد تریما این است که ما یک شبکه خدمت‌رسانی سویسی و اروپایی هستیم. بنابراین ما زیر تاثیر قوانین ایالات متحده امریکا نیستیم.»
این مسئول شبکه تریما می‌افزاید: «بسیاری دیگر شبکه‌ها در ایالات متحده امریکا مستقر هستند و چنانچه همه ما می‌دانیم، ایالات متحده امریکا کشوری نیست که بهترین حفاظت از داده‌های خصوصی را داشته باشد.»
کریستی پلادسون/ ع. ف.