محرومیت از تحصیل، تهدید به اخراج، اسکان اجباری در ارودگاه ها و تمدید نشدن کارت اقامت از جمله مشکلات فراوانی هستند که نمایندگان مهاجران افغان حل آنها را از حکومت جدید خواسته اند. نمایندگان افغان در ایران می گویند که حدود ۴۰۰ هزار کودک مهاجران در سال تحصیلی ۱۳۹۰-۱۳۸۹ نتوانستند به مکتب بروند و حالا آنها امیدوارند که دولت آقای روحانی راهی برای این مشکل نیز پیدا کند.

مقامات وزارت امور مهاجرین افغانستان می گویند که حدود یک میلیون و چهارصد هزار مهاجر فاقد مدرک در ایران و بیش از یک میلیون تن دیگر در پاکستان زندگی می کنند. شماری از این مهاجران بیش از سه است که در ایران به سر می برند.

این در حالی است که به نظر می رسد، ایران در چند دهه میزبانی خود، تاکنون پالیسی مشخصی در قبال اقامت یا بازگشت مهاجران افغانستان ندارد.

بازگشت ۹۰۷ هزار پناهنده از ایران به افغانستان

برخی از مهاجران افغانستان در ایران شکایت می کنند که در دوران احمدی نژاد، اقدامات غیرقانونی ادارات دولتی علیه آنها افزایش پیدا کرد و بخشی از جامعه ایران نسبت به آنها برخورد "نژادپرستانه" و "تحقیرآمیز" داشته است؛ به طوری که شماری از مهاجران به فکر بازگشت به افغانستان و یا ادامه مهاجرت به دیگر کشورها افتادند. برنارد دویل، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران، در مصاحبه با "دویچه وله" گفت:  "از سال ۲۰۰۲ تا کنون حدود ۹۰۷ هزارپناهنده افغان از ایران به کشورشان بازگشتند و این رقم بسیار بزرگی است".

این مقام تاکید می کند که بازگشت این افراد در شرایط بسیار سخت در افغانستان و در نبود خدمات اولیه مثل آب آشامیدنی و امکان تحصیل در همه جای افغانستان انجام گرفته است.
 

پیام نمایندگان مهاجران افغان به روحانی

اما پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، امید به تغییر در وضعیت مهاجران افغان نیز بیشتر می شود. جمعی از اهل ادب و فرهنگ افغانستان در ایران، پیروزی حسن روحانی را تبریک گفتند. در پیام این مهاجران از رییس جمهور جدید درخواست شده که نسبت به وضعیت مهاجران رسیدگی بیشتری شود و آنان را در حل مشکلات معیشتی و اجتماعی یاری کند.

سید شریف سعیدی، سخنگوی "انجمن پناهندگان افغان" به دویچه وله می گوید که مهاجران دارای حقوق شهروندی خاصی در ایران نیستند. به نظر او، با روی کار آمدن روحانی گرچه خوشبینی برای بهبود وضعیت وجود دارد، اما مشکل مهاجران به طور جدی حل نخواهد شد. او می افزاید: "مهاجران افغانستان شهروندان درجه سه حتی درجه چهار در ایران حساب می شوند. نه اجازه تحصیل دارند، نمی توانند درس بخوانند، آنها نمی توانند حتی یک مسجد نیز داشته باشند، با آنها به  صورت بسیار نژاد پرستانه برخورد می شود، حتی حق بیرون شدن از خانه را ندارند".

او می افزاید، ماموران امنیتی برخورد بسیار بدی با آنها دارند. فشار چنان زیاد شده است که افغانهایی که ۳ دهه در ایران زندگی می کنند، نیز مجبور به ترک این کشور شدند. 

سعیدی نتیجه می گیرد که وضعیت مهاجران افغانستان در ایران با روی کارآمدن حسن روحانی به مقام ریاست جمهوری ایران نیز تغییرجدی نخواهد کرد.

مهاجران افغانستان در ایران چه می خواهند؟

کمال، مهاجر افغان اهل اهواز به دویچه وله می گوید: "کارت اقامت ما را جمع آوری کردند، برخی را هم تحت عنوان "اتباع بیگانه غیرمجاز" روانه زندان کردند. حدود ۳۰۰ خانواده را هم به اردوگاه مستقر در ملاثانی در شهرستان گتوند توابع استان خوزستان بردند. حدود ۲۵۰ خانوار هم فعلا خارج از اردوگاه زندگی می کنند".

این مهاجر افغانستان ادامه می دهد: "در اردوگاه ما را به سرنوشت خود رها کردند. کودکان ما بیش از دو سال است که دیگر به مدرسه نمی روند. ما نمی توانیم موتر و ماشین به نام خود داشته باشیم یا قرارداد اجاره خانه امضا کنیم. اجازه خروج از شهر را هم نداریم و سفر به شهرهای دیگر هم ممنوع است. برخورد مردم هم با ما دیگر فرق کرده و همه جا ما را تحقیر می کنند".

اما این مهاجر افغان از انتخاب روحانی خوشحال است و می گوید: "من از رئیس جمهور منتخب ایران انتظار دارم که فرزندان ما حق تحصیل داشته باشند و برای تمدید کارت های اقامت و کار پولی نپردازیم".

مهاجر دیگری به نام نورآقا هم به دویچه وله می گوید: "به ما نه تنها کمک نمی شود، بلکه برای تمدید حق اقامت، حق کار و شهریه مدارس هم از ما پول می گیرند". این مهاجر هم مثل دیگر مهاجران افغانستان درایران شکایت دارد که ممنوعیت اسکان مهاجران، بر فشارها افزوده و میل به خروج از ایران را در میان مهاجران افغانستان بیشتر کرده است.

سید شریف سعیدی، سخنگوی "انجمن پناهندگان افغان" با تایید صحبت های مهاجران افغانستان در ایران با با دویچه وله تاکید می کند: "اولین چیزی که  پناهجویان افغانستان در ایران به آن نیاز دارند، این است که با آنها به عنوان یک انسان برخورد شود، چیزی که در ایران به هیچ عنوانی وجود ندارد".

او می افزاید،  باید با آنها مثل یک فرد عادی برخورد شود، هزینه های اقامت را برای آنها کم کنند. اجازه کار و بیمه و اجازه تحصیل بدهند و نژادپرسی و تحقیر را کنار بگذارند. اجازه تردد در شهرهای مختلف را به آنها بدهند.

تردید به تغییر سیاست های ایران در قبال افغانستان

پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری مورد استقبال دولتمردان افغانستان نیز قرار گرفت. افغانستان جزو نخستین کشورهایی است که پیروزی رئیس جمهور منتخب ایران را تبریک گفت. رمضان جمعهزاده، نماینده کابل در پارلمان افغانستان به دویچه وله می گوید:

"ما امیدواریم با روی کار آمدن یک حکومت میانه رو در ایران، وضعیت مهاجران افغان در این کشور بهبود یابد".