حدود سه هفته قبل وقتی دو نامزد انتخابات افغانستان در کنار جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده امریکا یک‌دیگر را در آغوش گرفتند، بسیاری افغان‌ها آن را پایان بن بست انتخاباتی قلمداد کرده و ابراز خرسندی کردند، زیرا طولانی شدن انتخابات نه تنها بر کسب و کار و وضعیت اقتصادی بلکه بر روان همه افغان‌ها تاثیر منفی گذاشته است.

شروع روند تفتیش آرا جنجال‌های دیگری در پی داشت و تا حالا چندین بار موقتاً متوقف شده است. هر دو نامزد در روزهای گذشته با هم دیدار داشته اند و عکس‌هایی نشر شده است که نشان می‌دهند جنجال میان آن‌ها مانند گذشته حاد نیست. اما در داخل کمیسیون انتخابات، جایی که روند تفتیش آرا جریان دارد، واقعیت چیزی دیگر است. روز چهار شنبه اختلاف‌های ناظران دو نامزد بر سر ابطال آرا از جنگ لفظی فراتر رفت.

نور محمد نور، سخنگوی کمیسیون مستقل انتخابات گفت که بین ناظران دو نامزد ابتدا جنگ لفظی و سپس جنگ فیزیکی صورت گرفت. او هشدار داد که کمیسیون مستقل انتخابات تحمل این گونه برخوردها را ندارد و در صورت تکرار آن برای تامین نظم از محافظین امنیتی استفاده می‌کند.

این درگیری فیزیکی از اختلاف بر سر تیک مارک‌های مشابه در ورقه‌های رای‌دهی بوده است. ناظران داکتر عبدالله می‌گفتند آرایی که تیک مارک‌های مشابه دارند باید باطل شوند، ولی ناظران داکتر اشرف غنی احمدزی استدلال می‌کردند که هیچ تکنالوژی ای برای اثبات شباهت این تیک مارک‌ها وجود ندارد.

البته مشکلات فنی یا تخنیکی بخشی از قضیه است که نمایندگی سازمان ملل متحد برای حل آن معیارهایی را تدوین کرده است و هر دو نامزد نیز آن را پذیرفته اند. تحلیلگران به این باورند که تعریف نشدن "پست اجرایی" در حکومت آینده بخش سیاسی مشکل است. براساس توافق میان دو نامزد با میانجی‌گری جان کری، نامزد پیروز حکومت وحدت ملی تشکیل می‌دهد و نامزد بازنده فردی را برای "پست اجرایی" معرفی می‌کند.

نگرانی از طولانی شدن تفتیش

حکومت افغانستان در نظر دارد که تا آخر ماه آگست رئیس جمهور جدید سوگند وفاداری یاد کند. اما تا حالا صرفاً سه هزار از حدود 20 هزار صندوق رای‌دهی تفتیش شده اند که اگر به همین منوال ادامه می‌یابد، ختم آن در ماه جاری ممکن نیست.

به این دلیل، کمیسیون انتخابات از نامزدان می‌خواهد ناظرینی را معرفی کنند که در روند مشکل خلق نکنند. نور محمد نور گفت: «از هردو ستاد، تیم‌های تخنیکی شان و هردو نامزد می‌خواهیم که ناظرین شان احساسات شان را کنترول کنند و کسانی را معرفی کنند که ممد روند باشند نه این که روند متوقف شود و صدمه ببیند.»

نهادهای ناظر انتخاباتی در افغانستان می گویند مشکل اصلی این است که کمیسیون انتخابات به عنوان نهاد باصلاحیت انتخاباتی تصمیم گیرنده نیست و به جای این نهاد، ناظران دو نامزد تصمیم می‌گیرند.

محمد فهیم نعیمی سخنگوی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان می‌گوید برای حل مشکل باید ناظران دو نامزد به جای تصمیم گیری و کشمکش، از روند تفتیش نظارت کنند و صلاحیت ابطال آرا به کمیسیون انتخابات و ملل متحد برگردانده شود.

میکانیزم ابطال آرا

کمیسیون انتخابات می‌گوید شمار آرای باطل شده زمانی مشخص می‌شود که جدول های جدید نتایج که از تفتیش آرا به دست می‌آید، توسط یک سیستم کمپیوتری تجزیه و تحلیل شود.

در جریان تفتیش، برای صندوق‌های مشکوک، جدول نتایج جدید ترتیب می‌شود و شمار آرایی که در نتیجه تفتیش بی‌اعتبار شده، مشخص می‌شود.

در همین حال کمیسیون انتخابات می‌گوید همه صندوق‌های رای دهی از ولایات به کابل انتقال داده شده و در جریان انتقال هیچ صدمه ای به این صندوق ها نرسیده است.