نسل کشی دقیقاً چیست؟
۱۴۰۱ فروردین ۳۱, چهارشنبه
اصطلاح نسل‌کشی که به عنوان هدفی برای نابود کردن گروه خاصی از مردم تعریف می‌شود، اولین بار در زمان وحشت هولوکاست در جریان جنگ جهانی دوم به کار برده شد.
در سال ۱۹۴۳ رافائل لمکین، وکیل یهودی ـ پولندی، این اصطلاح را قسماً در پاسخ به قتل سیستماتیک یهودیان توسط هیتلر در آلمان نازی به کار برد. لمکین تمام خانواده خود را به استثنای برادرش در جریان هولوکاست از دست داد.
لمکین تلاش کرد تا نسل‌کشی به عنوان یک جنایت براساس قوانین بین‌المللی به رسمیت شناخته شود و راه را برای تصویب کنوانسیون نسل کشی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸ هموار کرد. این کنوانسیون در سال ۱۹۵۱ اجرایی شد.
ماده دوم این کنوانسیون در تعریف نسل‌کشی آمده است که هر اقدامی که «به قصد نابودی کلی یا جزئی یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی انجام شود» نسل‌کشی است.
طبق تعریف سازمان ملل، چنین اعمالی می‌تواند شامل کشتار، وارد کردن صدمات جدی جسمی یا روانی یا شرایط تهدید کننده زندگی، اقداماتی برای جلوگیری از تولد و انتقال اجباری کودکان باشد.
چه کسانی قابل تعقیب هستند؟
کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل متحد می‌گوید همه افراد، از جمله رهبران منتخب می‌توانند به دلیل ارتکاب نسل‌کشی مورد تعقیب و مجازات قرار گیرند.
دیوان کیفری بین المللی مکلفیت دارد که نسل‌کشی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت را بررسی و عاملان را به محکمه بکشاند. طبق اساسنامه این دیوان، هرکس مرتکب نسل‌کشی شود، دستور آن را بدهد، به نسل‌کشی کمک و یا تحریک کند، قابل پیگرد قانونی است.
یک دادگاه جداگانه بنام محکمه بین المللی دادگستری در لاهه به اختلافات بین دولتی رسیدگی می‌کند و همچنین می‌تواند حکم کند که دولت‌ها مسئول نسل‌کشی هستند.
اثبات نسل کشی آسان نیست
والری گابارد، کارشناس حقوق بین الملل در لاهه به دویچه وله گفت: «اغلباً اصطلاح نسل‌کشی به طور ساده توسط مردم برای بزرگ‌ترین و ناگوارترین جنایات استفاده می‌شود؛ زیرا این اصطلاح بدتر از جنایات جنگی یا جنایات علیه بشریت به نظر می‌رسد.»
گابارد، که یکی از بنیانگذاران شرکت مشاورتی حقوقی «آپ رایتس» است گفت: «اما از نظر قانونی تعریف نسل‌کشی بسیار ظریف است.»
او گفت: «این مسأله تعداد نیست که تعیین می‌کند نسل‌کشی صورت گرفته یا نه. قصد نابودی فزیکی یک گروه، معیار اصلی این جنایات است.»
اما کارشناسان می‌گویند اثبات این نیت آسان نیست، زیرا اغلباً هیچ مدرکی مستقیمی وجود ندارد.
ویلیام شاباس، استاد حقوق بین الملل در دانشگاه میدلیسکس لندن به دویچه وله گفت: «مشکل اثبات نسل‌کشی این است که به احتمال زیاد مجرمان در دادگاه اعتراف مستقیم نمی‌کنند.»
او افزود: «بنابراین دادگاه‌ها باید نیت مرتکبین را از رفتار آنها استنباط کنند. بنا براین شما باید به شواهد غیرمرتبه اتکاء کنید. و قاعده این است که [اثبات نیت] باید فراتر از شک منطقی باشد. اینجاست که کار سخت‌تر می‌شود.»
پیگرد نسل‌کشی ممکن است زمانگیر باشد
گابارد که در دادگاه‌های جنایی بین المللی برای کمبوجیا، رواندا و یوگوسلاوی سابق کار کرده است، گفت که پیگرد جرایم نسل‌کشی ممکن است زمان ببرد.
گابارد گفت: «این کار بسیار طول می‌کشد، همچنین به دلیل گستره جنایات. به طور کلی وقتی از نسل‌کشی صحبت می‌کنید، قربانیان زیادی وجود دارند. بررسی جنایات و اثبات این که نه تنها نیت کشتن وجود داشته، بلکه مردم به این دلیل کشته شده اند که بخشی از یک گروه بوده اند، زمان زیادی می‌برد.»
نسل کشی یا نه؟
در سال های اخیر، اصطلاح نسل‌کشی اغلب توسط رهبران سیاسی برای توصیف خشونت‌ها در چین، میانمار، سوریه و اخیرا اوکرایین استفاده شده است.
اخیراً جو بایدن رئیس جمهور امریکا، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را به دلیل جنایاتی که نیروهایش در اوکرایین مرتکب شدند، به ارتکاب نسل‌کشی متهم کرد.
سال گذشته، دولت‌های ایالات متحده، کانادا و هالند، چین را به ارتکاب نسل‌کشی علیه مردم اویغور در شین جیانگ متهم کردند، در حالی که چندین کشور دیگر نیز قطعنامه‌های پارلمانی را با همین اتهام ارائه کردند.
با این حال، کارشناسان به سه نسل‌کشی اشاره می کنند که تا امروز توسط یک محکمه در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شده است. رواندا، جایی که براورد می‌شود ۸۰۰ هزار نفر از اقوام توتسی و هوتو در نسل‌کشی ۱۹۹۴ جان باختند. قتل عام ۱۹۹۵ در سربرینتسا که توسط دادگاه ها به عنوان نسل‌کشی شناخته شد. و قتل‌های خمرهای سرخ در کمبوجیا در دهه ۱۹۷۰.
در مورد اخیر، بر سر این واقعیت که بسیاری از قربانیان خمرهای سرخ به دلیل موقعیت سیاسی یا اجتماعی شان هدف قرار گرفتند ـ که این کشتار را خارج از تعریف سازمان ملل از نسل‌کشی قرار می دهد ـ اختلاف نظر وجود دارد.
در سال ۲۰۱۰، دیوان کیفری بین المللی حکم بازداشت عمر البشیر، رئیس جمهور سودان را به اتهام نسل‌کشی صادر کرد و او را به راه اندازی خشونت علیه شهروندان منطقه دارفور متهم کرد.
شاباس گفت: «ما تعریف قانونی نسل‌کشی را داریم که در دوسیه‌های محکمه بین المللی دادگستری و در محکومیت‌های دادگاه رواندا استفاده می‌شود.»
او افزود: «اما این پدیده هم وجود دارد که تلاش می‌شود از نسل‌کشی در مواردی استفاده شود که مطابق تعریف قانونی نسل‌کشی نیست، خواه مساله اویغورها در چین باشد یا جنگ در اوکرایین.»
نویسنده: سونیا فالنیکر
ترجمه: حسین سیرت