حضور ناظران مستقل و بی‌طرف از جریان رای‌دهی یکی از مولفه‌های برگزاری انتخابات شفاف است. در انتخابات‌های پیشین در افغانستان برعلاوه نهادهای مستقل ملی، ناظران بین‌المللی نیز بر روند انتخابات نظارت داشتند.

اما بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) و بنیاد انتخابات شفاف (تیفا)، دو نهاد ناظر ملی ابراز نگرانی می‌کنند که در انتخابات ششم میزان حضور ناظران کمرنگ است.

مسؤلان این دو نهاد ناظر ملی در افغانستان می گویند که از سوی جامعه جهانی در این انتخابات هیچ گونه حمایت مالی نشده اند و مجبور هستند در این انتخابات ناظران را به گونه رضاکار بگمارند؛ کاری که در افغانستان دشوار به نظر می رسد و به ندرت کسی حاضر می شود که داوطلبانه و مستقلانه بر روند رای دهی نظارت کند.

 یوسف رشید، رئیس اجرایی فیفا با نگرانی در این رابطه به دویچه وله گفت: «هنوز هم از سوی کمک کننده های بین المللی حمایت نشده ایم و بودیجه ای برای ناظران خود نداریم و کاری که انجام می دهیم رضاکارانه است.»

محمد نعیم ایوب زاده، رئیس بنیاد انتخابات شفاف افغانستان در این باره اضافه کرد: «با تاسف که از جامعه جهانی، نه اتحادیه اروپا و نه هم امریکا برای نظارت و سلامتی این پروسه هیچ نوع کمک مالی به نهادهای ناظر ملی نکردند.»

تهدید از سوی نامزدان

این نهادهای ناظر انتخاباتی مدعی اند که خود و ناظران شان از سوی برخی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری به گونه جدی تهدید می شوند و تیم های انتخاباتی ناظران رضاکار این نهادها را با دادن پول جذب می کنند.

یوسف رشید به گونه مثال گفت: «در ولایت های لوگر، کاپیسا و غور ۴۰ تن از ناظران ما را که آماده فعالیت رضاکارانه بودند، توسط پول به خود جذب کردند که این کار تهدید جدی برای ماست.»

 ایوب‌زاده از بنیاد تیفا که در انتخابات‌های گذشته با ۳۴ هزار ناظر بر جریان رای دهی نظارت می کرد، با تایید این گفته‌های رشید، می افزاید که تیم‌های انتخاباتی این نهادها را تهدید کرده اند که باید گزارش ها و یافته هایشان را در گام نخست با آنها شریک بسازند. ایوب زاده افزود: «تکت های انتخاباتی ما را پیش از پیش تهدید کرده اند که اسناد و یافته های تان را با ما شریک بسازید. از همین خاطر ما شدیدآ نگران هستیم و ساحه را برای نظارت ما محدود ساخته اند.»

این نهادها از نامزدانی که به گفته خود شان دست به تهدید و تطمیع زده اند، نام نمی‌برند.

کمبود ناظران بین المللی

نگرانی دیگر نهادهای ملی ناظر بر انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، عدم علاقمندی جامعه جهانی به نظارت ناظران بین المللی از انتخابات است. نهادهای ناظر ملی می گویند که تاکنون در حدود سه نهاد بین المللی در کمیسیون مستقل انتخابات ثبت شده اند، اما شمار اندکی ناظران خارجی در این نهادها حضور دارند که با در نظر داشت شرایط کنونی از دفاتر شان از کابل بیرون نخواهند شد. ایوب زاده در این باره گفت: «در این انتخابات با نبود ناظرین بین المللی مواجه خواهیم بود که یک چالش دیگر است.» اما کمیسیون مستقل انتخابات می گوید که ۸ نهاد بین المللی به شمول اتحادیه اروپا، یو اس آی دی، و سفارت آلمان در کابل برای نظارت از انتخابات اعتبار نامه اخذ کرده اند. سخنگوی این کمیسیون می افزاید که ۷۰ ناظر و مشاهد بین المللی در چوکات این هشت نهاد از انتخابات ریاست جمهوری نظارت خواهند کرد.  در باره این که ناظران خارجی بیرون از کابل از محلات و مراکز رای دهی نظارت خواهند توانست، کمیسیون چیزی نمی گوید.

نگرانی از مداخله ناظران تیم‌های انتخاباتی

بر بنیاد آمار نهادهای ناظر ملی، در حال حاضر ۱۵۰ هزار ناظر از سوی این نهادها و نامزدان در کمیسیون مستقل انتخابات ثبت شده اند. در انتخابات پارلمانی افغانستان ۵۰۰۰۰ ثبت شده بودند، اما در روز انتخابات بسیاری از مراکز و محلات رای دهی ناظر نداشتند.

فیفا می گوید که دو تا سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری هر کدام در حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار ناظر در کمیسیون ثبت کرده اند، اما برخی از نامزدان حتی کمتر از ۷ ناظر به کمیسیون انتخابات معرفی کرده اند.

 ایوب زاده تاکید می کند که تیفا از عدم بی طرفی و مداخله ناظران کاندیدان سخت نگران است: «نظارت از این انتخابات یک نگرانی بزرگ است به خاطر این که ناظرین کاندیداها نه آموزش دیده اند و نه هم وابسته به قواعد و اصول هستند. آنها به جای نظارت دخالت خواهند کرد.»

ایوب زاده به یک مشکل دیگر در کمیسیون انتخابات اشاره می کند: «تیم دارالانشاء و کمیشنران کمیسیون مستقل انتخابات با هم متحد نیستند و یک نوع رقابت را ایجاد کرده اند و بین شان تنش وجود دارد.»

این نهادهای ناظر می‌گویند که شریک نساختن فهرست مراکز و محلات رای با نهادهای ناظر، اعلام نشدن فهرست رای دهندگان، نفوذ سیاسیون و زورمندان در کمیسیون های انتخاباتی، چگونگی انتقال مواد حساس انتخاباتی از مراکز ولایت ها به مراکز و محلات رای دهی، نبود کارمندان زن در ۲۰ ولایت افغانستان به شمول بخش هایی از کابل و احتمال حضور کمرنگ زنان در این انتخابات، از دیگر مشکلات این انتخابات است.