اعتراض‌ها در ایران به مرگ مشکوک یک دختر جوان به نام مهسا ژینا امینی در بازداشت پولیس مذهبی یا گشت ارشاد ایران شروع شد و به مرور زمان به عنوان یک اعتراض ضد حکومتی گسترش یافت.

مشارکت دختران دانش‌آموز در این اعتراضات یکی از مهمترین تفاوت‌های آن با اعتراضات قبلی در این کشور است. تصاویر و ویدئوهای نشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می‌دهند که از زمان شروع این اعتراضات، دختران دانش‌آموز در چندین شهر ایران حین ساعات درسی چادرهای خود را برداشته و علیه حجاب اجباری و حکومت شعار می‌دهند و یا هم روی تخته سیاه چنین شعارهایی را نوشته اند.

همچنان در این ویدئوها دیده می شود که چگونه این معترضان تصاویر آیت الله خمینی رهبر انقلاب ایران و علی خامنه‌ای رهبر کنونی این کشور را از دیوارهای صنوف درسی پایین می آورند و پایمال می‌کنند. در گذشته بارها دیده شده که شاگردان مکاتب ایران در برنامه‌های زیر حمایت دولت پرچم‌های امریکا و اسرائيل را به عنوان «دشمن» لگدمال می‌کنند. اکنون چنین نوع عملکردها در برابر بلندترین نماد رسمی این کشور نشان‌دهنده نقطه اوج این اعتراضات است.

هشدار از نسل نافرمان

سعید دهقان، حقوق‌دان ایرانی مقیم کانادا و عضو کانون وکلای بین المللی «آی بی ای» به دویچه وله گفت: «دانش‌آموزان امروزی نسل اینترنت و ارتباطات هستند و به لطف دسترسی به رسانه‌های اجتماعی نسبت به نسل‌های گذشته از آگاهی سیاسی قوی‌تری برخوردار اند. این نسل می‌داند که مسئول وضعیت کنونی ایران کیست؟ بنابراین مستقیماً در اظهارات و اقدامات خود خامنه‌ای و جمهوری اسلامی را نشانه می‌گیرند.»

مواجه شدن رهبری ایران با چنین یک نسل، خیلی غیرمترقبه هم نبود. حتی قبل از اعتراضات، دستگاه امنیتی ایران از عدم تعهد نسل جوان به ایدئولوژی جمهوری اسلامی ابراز نگرانی کرده بود. هفته نامه «صبح صادق»، یکی از ارگان‌های نشراتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ماه مارچ ۲۰۲۱ هشدار داده بود: «بر این نسل نمی‌توان مانند نسل‌های گذشته به سادگی حکومت کرد.» سپاه پاسداران اصلی‌ترین نهاد نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران است و تحت کنترول مستقیم علی خامنه‌ای می‌باشد.

سعید دهقان در دامه به دویچه وله گفت: «نوجوانان امروز به انقلاب ۱۳۵۷ و ایدئولوژی جمهوری اسلامی اهمیتی نمی‌دهند، بنابراین جسارت بیشتری برای بیان مطالبات خود دارند.»

جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر هزاران روحانی را به مکاتب سراسر این کشور فرستاده و حتی شماری از آنها را به عنوان معلم گماشته است، تا افکار و جهان‌بینی کودکان و نوجوانانی را که از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد متول شده اند، به سمت ایدیولوژی جمهوری اسلامی هدایت نمایند. سرایش دسته‌جمعی ترانه «سلام فرمانده» که منظورش خامنه ای است، در فضای آزاد مکاتب بخشی از این برنامه‌ها بوده است. این ترانه همراه با موسیقی از بلندگوها منتشر می‌شد. شاگردان با این ترانه وارد صنوف درسی خود می‌شدند. همچنان والدین نیز مجبور بودند که در اجرا و نمایش ترانه‌های میهنی شرکت کنند.

حمله بر ایدیولوژی حکومت

با وصف چنبن اقدامات، مشارکت گسترده نوجوانان در اعتراضات اخیر نشان می دهد که حکومت در هدایت افکار این نسل ناکام بوده و چنین تلاش‌هایی به جایی نرسیده اند. در میان قربانیان اعتراضات خیابانی در ایران که براساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل به ۱۳۰ تن می‌رسد، نوجوانان نیز شامل اند. تا حالا سه قربانی ۱۵ تا ۱۷ ساله شناسایی شده اند.

وزیر خارجه آلمان تشدید تحریم ها علیه ایران را اعلام کرد

اینکه این اعتراضات علیه حکومت ایران تا چه حدی گسترده و عمیق است، می توان از تظاهرات در مناطق به شدت محافظه کار یا غیرسیاسی این کشور تخمین زد. حتی در شهر «مقدس» قم که بیش از ۱۰۰ هزار روحانی در آن سکونت دارند و شمار زیاد دانش آموزان در مؤسسات مذهبی مشغول تحصیل اند، نیز اجتماعات اعتراضی برگزار شده اند. قم یک شهر محافظه کار محسوب می‌شود.

همچنان در مناطق تفریحی این کشور به شمول جزیره کیش در خلیج فارس که با هوتل‌های مجلل‌اش محل مورد علاقه گردشگران است، نیز مردم به خیابان‌ها برآمده و شعارهای ضد حکومتی سر داده اند.

یوهانا ناجدی/ ن.ف