در یک راهپیمایی سوگوارانه، شش مرد تابوتی پوشانده شده با بیرق فلسطین را حمل می کردند. ده ها نفر آن‌ها را دنبال می کردند و بر مرگ عرفات گریه می کردند. رئیس اداره خود گران فلسطینی‌ها طبعاً در رام الله به خاک سپرده می شد، نه در خیمه گاه آوارگان فلسطینی در جنوب لبنان هرچند آنجا نیز جمعیت سوگواران گردهم آمده بودند. با اینهم، سوگواری مرگ عرفات چنان بزرگ بود که این گروه یک تابوت خالی را حمل می کرد. این آوارگان که دیگر اجازه نداشتند به سرزمین شان برگردند، یک بار دیگر می خواستند، دست کم در یادبود از وی، با قهرمان شان نزدیک باشند. اکنون از آن زمان ده سال می گذرد.

عرفات حامل امید

عرفات که درست در 11 نوامبر 2004 در یک شفاخانه نظامی پاریس وفات کرد و یک روز پس از آن در فلسطین به خاک سپرده شد، برای آوارگان فلسطینی حامل امید بود. زیرا این سرباز آزادی، تروریست و سیاستمدار سرنوشت آوارگان فلسطینی را دوباره در معرض افکار عامه قرار می داد. عرفات خواهان یک دولت مستقل فلسطینی بود و برای نیل به آن با همه وسایل مبارزه می کرد. به مثابه رهبر "جنبش آزادیبخش فلسطین" یا "الفتح" که بعداً هسته "سازمان آزادیبخش فلسطین" یا "ساف" شد، او در مسئولیت چندین حمله تروریستی بر اهداف اسرائیلی، اردنی و لبنانی شریک بود.

نخستین بار در سال های 1990 که عرفات از نگاه سیاسی خود را بسیار منزوی احساس می کرد، برای مذاکرات صلح با اسرائیل آماده بود. مارتین بیک، پروفیسور مطالعات شرق میانه معاصر در دانشگاه اودنیسه در جنوب دنمارک به دویچه وله گفت: «برای مدت طولانی به نظر می رسید که امضا در پای اعلامیه اصولی ای که پروسه صلح اسلو را به میان آورد، بزرگترین دست آورد تاریخی عرفات است». اما از دید امروزین، در این زمینه شک و تردید وجود دارد: «تحقق و محتوای این اعلامیه اصولی نهایت مشکل زا بود. عرفات به یک پروسه صلح نامتناظری داخل شده بود که در نتیجه ناکامی طولانی آن مردم فلسطین امروز نیز رنج می کشند».

رهبر کاریزماتیک

پس از آنکه مذاکرات صلح سال 2000 شکست خوردند، همچنان به دلیل آنکه مخالفان توافق در اسرائیل به دلیل راه اندازی سوءقصدهایی توسط تندروان فلسطینی در اسرائیل، وزنه کسب کرده بودند، عرفات همه را تحمل می کرد و از انتفاضه دوم یا مقاومت مسلحانه فلسطینی ها علیه اسرائیل حمایت می کرد. یک دلیل آن این بود که بین وی و حماس که منسوب به اخوان المسلمین فلسطین بود، رقابت افزایش یافته بود. اما تا مرگش به مثابه یک رهبر پرجاذبه (کاریزماتیک)، رهبر بلا منازع فلسطینی ها باقی ماند.

محمود عباس، جانشین وی، از سیاست تقابل دوران اخیر زندگی عرفات فاصله گرفت. برعکس عرفات که یونیفورم خاکی پوشیده و کوفیه یا چلتار سیاه و سفید بر سر داشت، عباس بیشتر در هیئت یک متفکر و عملگرا برآمد نمود که می خواهد از طریق گام های کوچک و مذاکرات به یک دولت فلسطینی برسد. او به این نظر است که قیام قهرآمیز فلسطینی ها چیزی جز یک دیوار مانع و جلب توجه جهانی حاصل نداشته است. این یکی از دلایلی است که تورستن شمیتز، خبرنگار روزنامه "زود دویچه سایتونگ" در مقاله اش با عنوان «اشغال ایده آل» از «مرحله گذار نهایت مهم که در آن جامعه فلسطینی می تواند با پدر تعمیدی اش وداع گوید و برای آینده ای بدون انتفاضه آمادگی گیرد»، سخن گفته است.

بن بست سیاسی

با اینهم، به نظر می رسد که محمود عباس، ده سال پس از شروع کارش، مانند سلف پرجاذبه اش، با درجازدگی خودش درگیر است، بدون آنکه در طی این دهه وجاهتش نزد بسیاری فلسطینی ها افزایش یابد. افزون بر این، یک رقابت ریشه یی با حماس به وجود آمده است که با تقابل آشتی ناپذیر این سازمان با اسرائیل، چیزی به دست نیامده است، اما بر نوار غزه کنترول دارد. و به این ترتیب با سازمان آزادی بخش فلسطینی تحت رهبری عباس رقابت می کند که بر اردن غربی حاکم است.

برعکس، شرایط زندگی فلسطینی ها در ده سال گذشته بهبود نیافته است. بسیاری از نابسامانی هایی که هزاران فلسطینی به دلیل آن در سال 2000 به سنگرها رفتند، هنوز هم وجود دارند و یا حتا بیشتر گردیده اند. چنانکه اسرائیل بدون کدام مانع شهرک سازی را در اردن غربی به جلو می برد. نوار غزه که در محاصره اسرائیل قرار دارد، امروز جدا شده است بدون آنکه چشم انداز اقتصادی داشته باشد.

انتقاد از عباس

علاوه بر این، بسیاری فلسطینی ها از همکاری اداره خودمختار فلسطین با قدرت اشغالگر اسرائیل انتقاد می کنند. بیک، کارشناس فلسطین می گوید: «در مقایسه با نوار غزه مردم در اردن غربی از نگاه مادی و امنیتی در وضع بسیار خوبتری قرار دارند». او می گوید: «اما مردم در اردن غربی نیز بهای بسیار گزاف می پردازند، زیرا از بسیاری جهات آن ها احساس می کنند که عباس در عمل خود را به قدرت اشغالگر منفور تسلیم کرده است». به عین ترتیب حکومت وحدت ملی نیز که فتح و حماس در ماه اپریل روی آن توافق کرده بودند، مورد انتقاد قرار دارد. پیشرفت ها کمتر مشهود اند و انتخابات پارلمانی اعلام شده هنوز برگزار نگردیده است.

عباس که نزد سیاستمداران غربی به مثابه یک شخصیت میانه رو محبوب است، در بین بخش بزرگ مردم خودش نامحبوب است. برای آن ها این مهم نیست که این سیاستمداران از فتح اند یا حماس، اعتبار شان پیوسته کمتر می گردد. بسیاری از فلسطینی ها از بی عملی عباس در مقابله با سیاست اسرائیل در غزه و اردن غربی شاکی اند. برخی مدت هاست که دیگر در مورد مقاومت غیر خشونتبار چیزی نمی دانند، به ویژه پس از آنکه نیروهای امنیتی اسرائیل در ارتباط با تشنجات اخیر سرکوب فلسطینی ها را شدت بخشیده است. ده سال پس از مرگ عرفات، بسیاری فلسطینی ها در جستجوی یک رهبر بلامنازع اند که در آن ها امیدواری به تشکیل یک دولت خودی را به وجود آورد. زیرا این چیزی است که اکثریت فلسطینی ها فاقد آن می باشند.