کوفی عنان، دبیرکل اسبق ملل متحد زمانی گفته بود که مارگزیدگی «بزرگترین مشکل صحی است که در مورد آن چیزی نمیشنویم.» حالا سازمان جهانی صحت با روی دست گرفتن یک برنامه عمل میخواهد تلفات مارگزیدگی را کاهش دهد.
اعلانات بازرگانی
زمانی که در سال ۲۰۱۴ بیماری ایبولا در افریقا شیوع یافت، توجهات بینالمللی را برانگیخت و به سرخط رسانههای جهان تبدیل شد. این بیماری در ظرف سه سال جان ۱۱ هزار تن را گرفت.
اما یک قاتل مرگبار دیگر نیز در صحرای اعظم افریقا، جنوب شرق و جنوب آسیا وجود دارد که عبارت از مارهای زهری است، ولی کمتر در مورد آن گزارش داده میشود.
مارگزیدگی باعث مرگ ۴۰۰ هزار تن میان سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ شده است که به این ترتیب، مارگزیدگی ۴۰ مرتبه بیشتر از ویروس ایبولا مرگبار است.
هرچند در سطح جهان یک داروی طبی به نام «انتی ونوم» برای تداوی مارگزیدگی وجود دارد، اما نیش زهری این حیوان در سال گذشته باعث جان دادن ۱۳۰ هزار تن و زخمی شدن و قطع عضو ۳۰۰ هزار تن دیگر گردید.
سازمان جهانی صحت روز پنج شنبه این هفته یک برنامه عمل را برای جلوگیری از این وضعیت اعلام کرد. این سازمان میخواهد با سرمایه گذاری ۱۳۶.۷۶ میلیون دالر، موارد مرگ ناشی از مارگزیدگی را تا سال ۲۰۳۰ به نصف کاهش دهد. این سازمان میخواهد به اجتماعات راجع به راههای جلوگیری از مارگزیدگی آگاهی بدهد و به جوامع فقیر مقدار بیشتر داروی «انتی ونوم» تهیه کند.
تصویر: جادوگران مار در هندوستان
رسم جادوگری مار در هندوستان که قرنها سابقه دارد، مدتی است که رو به کاهش است. از یک جانب جادوگران مار در کسب معیشت زندگی شان با مشکلات مواجه اند و از جانب دیگر حکومت اقدامات برای حفاطت از حیوانات را شدت بخشیده است.
عکس: picture alliance / WILDLIFE
در هر بازار و هر جشن
جادوگران مار در گذشته در هر بازار و خصوصاَ در جریان جشنها دیده میشدند. امروز اما بسیار تعداد کم آنها را میتوان در روی جادهها دید.
عکس: Reuters/A. Abidi
پرستش شیوا
جادوگران مار شیوا، یکی از خدایان آئین هندو را پرستش میکنند؛ خدایی که در نقاشیها یک مار کبری بر اطراف گردن خود دارد.
عکس: Reuters/A. Abidi
مارگزیدهها
سابق رسم بود که هر کسی را که مار میگزید، نزد جادوگران مار میبردند. امروزه اما تا جای ممکن مردم به داکتر مراجعه میکنند.
عکس: Reuters/A. Abidi
برگشت به خانه
این جادوگر مار، بعد از ماهها مسافرت به زادگاهاش قریه باغپور در ایالت شمالی اوتار پرادش رسیده است.
عکس: Reuters/A. Abidi
قریه جادوگران مار
در قریه باغپور بسیاری خانوادهها هنوز از طریق همین سنت قدیمی کسب معیشت میکنند. اما آنها به اندازه کافی پول جمع آوری نمیتوانند. درآمد متوسط آنها حدود ۲۰۰ روپیه هندی در روز است که به سختی میتواند کفایت یک خانواده را بکند.
عکس: Reuters/A. Abidi
بازی با مار
این دختر خورد سال که با یک دست نان خشک تناول میکند، با دست دیگرش مصروف بازی با دو مار است. حتی کودکان خورد سال این خانوادهها با مار آشنایند و از آن نمیترسند.
عکس: Reuters/A. Abidi
نسل بعدی
در میان نسل جدید کسانی که جادوگری مار را میآموزند به تدریج کمتر میشود. بسیاری این رسم را کهنه میپندارند که با هند مدرن سازگاری ندارد.
عکس: Reuters/A. Abidi
غیرقانونی
جادوگری مار به صورت رسمی در سال ۱۹۹۱ غیرقانونی شد. اما حکومت در تنفیذ این قانون سالهای متمادی جدی نبود. قرار است این وضع تغییر کند و حکومت این قانون را برای حفاظت از این حیوان به اجرا بگذارد. جادوگران مار قریه باغپور باید کسب و کار دیگری را در پیش بگیرند.
عکس: Reuters/A. Abidi
8 عکس1 | 8
بیشترین مارگزیدگیها در کشورهای رو به توسعه اتفاق میافتد
در ایالات متحده امریکا سالانه حدود پنج نفر در نتیجه مارگزیدگی جان میدهند. در اروپا از این هم کمتر است و سالانه به چهار مورد میرسد. اما وضعیت در کشورهای رو به توسعه کاملا متفاوت است.
هرچند آمار مرگ ناشی از مارگزیدگی در سطح جهان توسط سازمان جهانی صحت از ۸۱ هزار تا به ۱۳۸ هزار عنوان شده است، اما محققان میگویند آمار واقعی ممکن است بالاتر از این باشد.
به گزارش سازمان جهانی صحت، بسیاری مرگهای ناشی از مارگزیدگی در قریههای صحرای بزرگ افریقا، جنوب و جنوب شرق آسیا اتفاق میافتد. یکی از دلایل آن این است که بسیاری این روستانشینان ساعتها از شفاخانه و کلینیک فاصله دارند و ۸۰ درصد مارگزیدگان تلاش میکنند با روشهای سنتی یا خانگی خود را تداوی کنند.
در نبود آمار ثبت شده در شفاخانهها، حکومتها به مشکلمیتوانند شمار واقعی مرگهای ناشی از مارگزیدگی را تعیین کنند. به گونه مثال یک تحقیق اجتماعی گسترده در هندوستان نشان داد که در سال ۲۰۱۵ حدود ۴۵۹۰۰ تن قربانی نیش مار شده اند، در حالی که آمار حکومتی ۳۰ برابر کمتر از آن بود.
کلیر روت/ ع. ف.
روز جهانی مار: جانور مورد ستایش و در معرض خطر
شانزدهم ماه جولای روز جهانی مار است و ما به این مناسب رابطۀ انسان با این جانور سحرانگیز را به تصویر می کشیم. این خزنده، به جز از مناطق قطبی، در همه جا یافت می شود. تصاویری از مار از آلمان تا هندوستان و هانگ کانگ:
عکس: Getty Images
مشهور، اما در معرض خطر
معروف ترین مار آلمان را همواره در روی جلد مجله های دواخانه ها می توان دید. چرا؟ به خاطری که تصویر مار بخشی از علامت مشخصۀ دواخانه هاست. تصویر مارهای غیرسمی همچنان در پرچم سازمان جهانی صحت و در معاینه خانه های داکتران حیوانات نیز دیده می شود. با اینهمه شهرت، این جانور در معرض خطر قرار دارد، زیرا ساحۀ زیست آن تنگتر می شود و تجارت غیر قانونی آن رونق دارد.
عکس: picture-alliance/dpa/S. Stenzel
زهری، اما سودمند
برای بسیاری از انسان ها مارهای زهری یک کابوس است. اما از زهر کشندۀ مار استفادۀ شایسته نیز ممکن است. در شهر اوترسن آلمان بزرگترین فارم مار در سطح اروپا وجود دارد. در این فارم همواره زهر ۱۵۰۰ مار به منظور استفادۀ طبی جمع آوری می گردد. مقدار کم زهر مار را به عنوان دوای فشار بلند و جالب تر اینکه حتی به عنوان پادزهر برای مارگزیدگی به کار می برند.
عکس: Getty Images/AFP/A. Berry
تازه کشف شده و همزمان مواجه با خطر
هنوز هم انواع جدید مار کشف می شوند. طور مثال "افعی والسر" در دره های کوه آلپ در ناحیۀ پیمونت ایتالیا. این مار به افعی اروپایی شباهت دارد و دوست دارد در چراگاه های باز کوهستانی زندگی کند، جایی که انسان ها مدت طولانی روی آن کار کرده اند. اما از آنجاییکه مالداری در همچو چراگاه ها در سدۀ گذشته کاهش یافته است، نسل این مار افعی که تازه کشف گردیده است، با خطر انقراض روبروست.
عکس: vipersgarden - Fotolia.com
تهاجم پیتون
اکثر اوقات مار ها در جا های نیز یافت می شوند که محل اصلی شان نیست، مثلاً در کانالیزاسیون یا در زیر یخچال. پارک ملی ایورگلیدز در ایالت فلوریدای امریکا در برابر مار عظیم الجثۀ پیتون مبارزه می کند. برای از بین بردن آنها حتی جایزه تعیین شده است. شکارچیان توانسته اند که طی یک ماه از جمع تخمیناً ۱۰ هزار مار پیتون در این پارک تنها ۶۸ مار را بکشند.
عکس: picture alliance / AP
سحر و نیرنگ
برخلاف آنچه در فلوریدا اتفاق افتاده است، در هندوستان مالکان مار ادعا می کنند که بر مار های خود تسلط دارند. مار کبرا با نوای توله، مثل سِحر شده ای از جایش بلند می شود. اما این نمایش فریبنده است، زیرا مار کبرا، که قبلاً در سبد تاریک نگهداری شده، از اثر روشنی درست دیده نمی تواند و صدای توله را یک دشمن پنداشته و برای حمله آمادگی می گیرد.
عکس: picture alliance / WILDLIFE
اوه، مار مقدس!
شمار زیاد انسان ها مار را یک جانور مکار و خطرناک می دانند، اما هندو ها نه. آنها این خزنده را در هندوستان نماد فصل باران، باروری و ارواح مردگان شمرده و به آن احترام می گذارند. در اسطوره های هندی مار ها موجوداتی با توانایی های جادویی اند و به آن "ناگِن" می گویند. ناگن ها به گونۀ مجسمه در پیکر انسان و مار، به عنوان نگهبان در کنار دروازه ها قرار داده می شوند.
عکس: Reuters/N. Chitrakar
نوازش مار پیتون
دوستداران مار در اروپا این جانوران را در قفسه های شیشه یی نگهداری می کنند. این قفسه ها معمولاً با بخاری زمینی، چندین منبع نور و طبعاً وسایلی برای اختفای مار مجهز می باشند. افزون بر آن همچو مار ها با حیوانات زنده، مثل موش، تغذیه می گردند. اما خانوادۀ بینگژه در چین راه حل آسان تری یافته و آن را در خانۀ آزاد گذاشته است. از سوی دیگر این مار با ۴ متر طول خود هرگونه قفسۀ شیشه یی را می تواند منهدم سازد.
در حالی که در اروپا در ایام سرد زمستان سوپ کچالو بسیار طرفدار دارد، اما در هانگ کانگ یک سوپ گرم مار روی سفره گذاشته می شود. سوپ مار یک غذای خوشمزۀ چینایی ها است، زیرا آنها بر تأثیر شفابخش آن باور دارند. چه کسی آرزو ندارد که جریان خون اش عادی باشد و از بیماری ها مصون بماند؟
عکس: Getty Images/AFP/Philippe Lopez
ماساژ خوشایند؟
ماساژ در اصل برای نرم ساختن عضلات سفت شده و همچنان آرامش یافتن است. اما آیا ماساژ مار هم آرامش بخش است؟ هرچند چنین چیزی عجیب و غریب به نظر می آید، اما در اندونیزیا جزء برنامه های آرامش دهنده است. در بالی مار پیتون پشت این مرد را ماساژ می دهد. در آنجا باور به این است که حرکت مار روی بدن انسان و در واکنش به آن تولید هورمون ادرنالین در بدن، بر نرمش عضلات و سیستم سوخت و ساز بدن انسان تأثیر مثبت دارد.