ولایت بدخشان در شمال شرق افغانستان که تا پنج سال پیش یکی از ولایات امن بود حالا به شدت ناامن شده است. رقابت برسر تصاحب منابع معدنی در این ولایت یکی از عوامل اصلی جنگ و ناامنی شمرده می‌شود. جنگ‌سالاران، طالبان و نمایندگان پارلمان در این رقابت شریک هستند.

این نگرانی وجود دارد که اگر منابع معدنی افغانستان به درستی مدیریت نشود، معادن به عامل جنگ تبدیل خواهد شد و کشمکش برسر تصاحب معدن‌ها، ناامنی‌ها و اختلافات گسترده‌ای را دامن خواهد زد.

وزارت معادن می‌گوید شناسایی منابع منرالی آغاز شده و تاکنون 400 مکان که در آن‌ها مواد معدنی وجود دارد، تشخیص شده است. محی الدین نوری سخنگوی وزارت معادن در گفتگو با دویچه وله گفت: «400 نقطه منرالی یا معادن ما است که دولت افغانستان آن‌ها را در سیزده سال گذشته به قرارداد داده است. متاسفانه با آن که به قرارداد رفته شاید نصف آن‌ها در کنترول کامل حکومت باشد و برای دیگران اصلاحاتی در نظر گرفته تا زمینه تطبیق فراهم شود.»

براساس اظهارات سخنگوی وزارت معادن، حدود نیمی از معادن افغانستان تنها از نظر امنیتی از کنترول دولت خارج نیست بلکه برخی از آن‌ها مشکلات تخنیکی دارند و برخی دیگر به دلیل قرارداد نادرست، از مدیریت حکومت خارج است. وزارت معادن تلاش دارد تا در هماهنگی با نهادهای امنیتی، امنیت این 400 نقطه را تامین کند.

آقای نوری گفت معدن‌هایی که در مناطق تحت تصرف مخالفین موقعیت دارد، کاملا از کنترول دولت خارج است: «در مناطق ناامن وقتی پولیس نتواند برود، معلوم است که کارمند ما آن‌جا رفته نمی‌تواند. ما لیستی از این معادن نیز ترتیب می‌دهیم و آن‌را به نیروهای امنیتی ارایه می‌کنیم.»

معادن در چنگال تروریسم

در بهار سال جاری گزارش‌هایی نشر شد که گروه طالبان به استخراج معدن زرکشان پرداخته‌اند. زرکشان یکی از معادن مطرح افغانستان است که در ولسوالی مقر ولایت غزنی موقعیت دارد. ساحات اطراف این معدن در اختیار طالبان است.

از سوی دیگر یکی از استراتژی‌های داعش نیز تسلط بر منابع معدنی است. هرچند داعش هنوز قدرت کنترول بر معادن را پیدا نکرده ولی این نگرانی وجود دارد که این گروه در آینده به منابع معدنی افغانستان دسترسی پیدا کند.

آقای نوری گفت وزارت معادن در مورد تسلط تروریستان بر معادن نگرانی دارد: «اگر ما موفق [به کنترول معادن] نشویم خدای نخواسته ما شاهد یک بحران در بخش منابع منرالی خواهیم بود. اما پیشرفت‌های مدیریتی ما نشان می‌دهد که ما حداقل در این مقطع زمانی مانع رفتن به یک بحران شویم.»

معادن مناطق ناامن استخراج نمی‌شوند

وزارت معادن پالیسی جدیدی را تهیه کرده که براساس آن معادن در مناطق ناامن قرارداد نشود. مقام‌ها در این وزارت می‌گویند این پالیسی از تاراج معادن در مناطق خارج از کنترول دولت جلوگیری می‌کند.

نوری گفت: «در صورتی که امنیت نباشد نه نقطه منرالی خودرا به اعلان می‌گذاریم و نه قرارداد امضا می‌کنیم. هرجایی که امنیت نباشد ما قرارداد کنیم، متاسفانه از آن سوء استفاده می‌شود. چیزی متاسفانه در سال‌های گذشته به آن توجه نشده است.»

یگانه امیدی که افغانستان برای خودکفای اقتصادی دارد، معادن است. حکومت در سیزده سال گذشته نتوانسته از این معادن استفاده کافی کند. معدن مس عینک یکی از بزرگترین معادن افغانستان است ولی به دلیل ناامنی و نبود زیرساخت‌ها مانند برق و خطوط آهن، کار این معدن متوقف است و امکان دارد کمپنی چینی که قرارداد استخراج این معدن را امضا کرده، از استخراج این معدن صرف نظر کند.