عبدل راجع به نخستین مصاحبه‌اش در یک اداره دولتی آلمان می‌گوید: «واقعا فاجعه بار بود.» این مرد جوان افغان سال‌های متمادی در افغانستان برای نهادهای آلمانی کار کرده و به زبان آلمانی بسیار به خوبی تسلط دارد.

او وقتی که در اواسط ماه اگست مجبور به فرار از افغانستان شد، گمان می‌کرد که در آلمان از او استقبال می‌شود و امیدوار بود به عنوان کارمند محلی در آلمان پذیرفته شود، بدون این که مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد.

اما عبدل به جای آن با رفتاری سرد مواجه شد. او در حالی که ناامیدی در صدایش موج می‌زد، گفت: «از خود پرسیدم: واقعاً در جمهوری فدرالی آلمان هستم؟»

یک رویداد شوک شدیدی به او وارد کرد. او چهار هفته پس از این که توسط اردوی آلمان فدرال از افغانستان خارج ساخته شد، باید به اداره امور اتباع خارجی مراجعه می‌کرد. این اتفاق در هامبورگ رخ داد و در آن زمان او در یک کمپ مهاجران زندگی می‌کرد.

حکومت آلمان فدرال وعده داده بود که کارمندان محلی مانند او در آلمان در مرحله نخست اجازه اقامت سه ساله به دلایل بشردوستانه و شرایط اضطراری دریافت می‌کنند.

بر بنیاد وعده حکومت آلمان فدرال، آن‌ها می‌توانند با این مدرک اقامت فوراً به کار آغاز کنند و کمک‌های اجتماعی دریافت کنند. همه این‌ها در پاراگراف ۲۲ قانون اقامت آلمان درج است.

اسنادی که هیچ کس نمی‌خواست ببیند

عبدل هم مطمئن بود که مدرک اقامت را دریافت می‌کند. چونکه او تا مدت کوتاهی قبل از این که طالبان به تاریخ ۱۵ اگست قدرت را در افغانستان به دست گیرند، برای یک نهاد آلمانی کار کرده بود. او تا زمانی که رسیدگی به دوسیه‌اش به پایان نرسیده است، نمی‌خواهد به صورت علنی بگوید که برای کدام اداره به کار مشغول بوده است و ترجیح می‌دهد که نام واقعی‌اش را هم فاش نکند.

عبدل روزی که باید به اداره امور اتباع خارجی مراجعه می‌کرد، قراردادهای کاری و اسناد دیگر را با خود برد. اما به گفته این مرد جوان، کارمندان این اداره هیچ علاقه‌ای به اسناد وی نشان ندادند؛ بلکه از او خواستند درخواست پناهندگی ارائه کند. خواسته‌ای که برای عبدل کاملاً غیرمنتظره بود.

پروسه پناهندگی اصلاً برای کارمندان محلی در نظر گرفته نشده و اشخاصی که درخواست پناهندگی ارائه می‌کنند، از حقوق بسیار کمتری برخوردار هستند. رسیدگی به درخواست پناهندگی می‌تواند ماه‌ها و یا سال‌ها طول بکشد. متقاضیان تا زمان تصمیم‌گیری نمی‌توانند کار کنند و خانواده شان را به آلمان بیاورند.

دیگر این که درباره تقاضاهای پناهجویان افغان در حال حاضر اصلاً تصمیم گرفته نمی‌شود. به خاطر وضعیت کنونی افغانستان رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی شهروندان این کشور معلق شده است و هزاران متقاضی در حالت بلاتکلیفی به سر می‌برند.

«هیچ کس به حرف من گوش نداد»

عبدل می‌گوید پس از این که در برابر کارمندان اداره امور اتباع خارجی به جایگاه قانونی‌اش به عنوان کارمند محلی اشاره کرده است، تحت فشار قرار گرفته است. یکی از کارمندان به او گفته است، در صورتی که کماکان به تقاضای اقامت به دلایل بشردوستانه اصرار داشته باشد، اتاقش را در کمپ پناهجویان از دست میدهد.

عبدل با انتقاد از این رفتار گفت: «از دست دادن سرپناه در چنین موقعیتی یعنی رسیدن به آخر خط.» او گفت که سعی کرده به کارمندان راجع به وضعیتش توضیح دهد، به زبان آلمانی و با کمک قراردادهایی که به همراه داشته است. اما می‌گوید که «هیچ کس به حرف من گوش نداد.»

در سندی که به او دادند، نوشته شده بود که به عنوان کارمند محلی به رسمیت شناخته نشده است. عبدل این سند را به دویچه وله هم نشان داد و گفت: «این برای من یک لحظه بسیار دشوار بود.»

عبدل که دیگر نمی‌دانست چه کار کند، با کارفرمای سابقش که آلمانی است، تماس گرفت. او برای کمک دست به کار شد و مساله را در اداره امور اتباع خارجی پیگیری کرد. به گفته عبدل در پی تلاش‌های کارفرمای آلمانی «این تصمیم روز بعد اصلاح شد».

اما او فقط به لطف روابط خوب و تسلط بسیار عالی به زبان آلمانی توانست از شروع مجدد پروسه پناهندگی جلوگیری کند، اما به این خاطر بسیار متاثر شده است. تصویر مثبتی که او از آلمان داشت، حالا درز برداشته است.

اختلاف میان وزارتخانه‌ها

تا چند هفته قبل از این که طالبان قدرت را به دست بگیرند، وزارت‌های داخله، کمک‌های انکشافی و خارجه آلمان در این زمینه که چه کسانی اصولاً به عنوان کارمند محلی به رسمیت شناخته شوند، اختلاف نظر داشتند. نخست اشخاصی شامل فهرست می‌شدند که در دو سال گذشته به عنوان کارمند با نهادهای آلمانی در افغانستان به کار مشغول بودند.

وزارت‌های دفاع و داخله آلمان از اواسط ماه جون اشخاصی را هم شامل لیست کارمندان محلی کردند که از سال ۲۰۱۳ به بعد برای آن‌ها کار می‌کردند. دو وزارتخانه دیگر با این اقدام مخالف بودند. چون آن‌ها می خواستند کارمندان محلی شان را برای آینده هم در افغانستان نگاه دارند. حکومت آلمان فدرال خطری را که از سوی طالبان وجود داشت، دست کم گرفت و به این خاطر بسیاری از اشخاصی که در معرض خطر بودند، بسیار دیر کمک دریافت کردند.

باید در مورد جایگاه حقوقی مهاجران افغان تحقیق شود

اما در برابر آن‌هایی هم که موفق شده اند به آلمان بیایند، موانع زیادی وجود دارد. اداره مهاجرت و پناهندگی آلمان فدرال (بامف) به دویچه وله گفت، جایگاه حقوقی همه شهروندان افغان در آلمان به عنوان کارمندان محلی باید یک بار دیگر بررسی شود.

بر این اساس هرکس که به عنوان کارمند محلی به رسمیت شناخته نشود، باید درخواست پناهندگی بدهد تا بتواند پس از پایان مهلت ۹۰ روزه ویزای ورود نیز در آلمان اقامت داشته باشد. این ویزای ورود را شهروندان افغان در زمان رسیدن به میدان‌های هوایی آلمان و یا توسط سفارت آلمان در پاکستان دریافت می‌کنند.

به گفته بامف این ویزا «استثنایی» است و فقط به این خاطر صادر شده تا بتوان در طول این ۹۰ روز وضعیت اقامت افراد تازه وارد را در آلمان بررسی کرد. برخی از شهروندان افغان در آلمان که دویچه وله با آن‌ها صحبت کرده است، به این خاطر دچار سوء تفاهم شده اند.

آن ها تصور می‌کردند که ویزای شان به صورت خودکار به یک اقامت چند ساله براساس پاراگراف ۲۲ تبدیل می‌شود. بعدها آن‌ها فهمیدند که یا موقعیت قانونی شان به عنوان کارمند محلی باید روشن شود و یا این که آن ها باید درخواست پناهندگی بدهند.

ارسال نامه از سوی «بامف»

براساس گزارش‌هایی که به دست دویچه وله رسیده است، از شهروندان افغان خواسته شده، پیش از این که بررسی وضعیت قانونی آن‌ها به عنوان کارمند محلی به پایان برسد، درخواست پناهندگی بدهند. این مساله در مورد محمد نیز صدق می‌کند.

او در تماس تیلفونی از طریق واتس اپ گفت که اردوی آلمان فدرال او و خانواده‌اش را در ماه اگست از کابل خارج کرده است.

در حال حاضر محمد که نام واقعی‌اش را نمی‌خواهد فاش کند، در یک کمپ پناهجویان در شمال آلمان زندگی می‌کند. او در ماه سپتمبر یک ایمیل از بامف دریافت کرد که در آن از او خواسته شده بود، درخواست پناهندگی بدهد.

در این ایمیل آمده است: «در مصاحبه کوتاه که با شما در میدان هوایی انجام شد، هیچ چیزی در این باره نگفتید که برای یک سازمان آلمانی در افغانستان کار می‌کردید.» به این خاطر محمد نمی‌تواند مدرک اقامتی را دریافت کند که برای کارمندان محلی در نظر گرفته شده است.

چه کسانی کارمندان محلی به شمار می آیند؟

محمد پس از دریافت این ایمیل دچار شوک شد. او از این که کارمند محلی است، اطمینان کامل داشت. محمد گفت که طی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ برای اداره همکاری‌های بین المللی آلمان «جی آی زید» کار می‌کرده است.

او به دویچه وله نامه‌ای در این زمینه فرستاد: یک گواهی که توسط مدیر پروژه‌اش صادر شده است. در این گواهی آمده است که محمد برای اداره «جی آی زید» به عنوان مشاور به کار مشغول بوده است.

اما مساله به این سادگی نیست: او اصلا در استخدام یک شرکت افغانی بوده است و به این خاطر روشن نیست که براساس تعریف حکومت آلمان فدرال، به عنوان کارمند محلی آلمان یا نهادهای دولتی این کشور به رسمیت شناخته می‌شود یا نه؟

کارمند محلی کسی است که از سال ۲۰۱۳ مستقیما برای یک وزارتخانه آلمانی یا یک نهاد دولتی این کشور کار کرده است. اما بسیاری از کارمندان افغان از طریق پیمانکاران فرعی برای موسسات آلمانی کار می‌کردند و حالا احتمالا مانند محمد براساس تعریف حکومت آلمان کارمند محلی به شمار نمی‌آیند.

 تا به حال تمام تلاش‌های محمد برای این که در این زمینه اطلاعات دقیق دریافت کند، با شکست مواجه شده اند. او از هرج و مرج در این زمینه شکایت دارد. همزمان مهلت ۹۰ روزه ویزایش در حال پایان یافتن است. او از خود می‌پرسد که آیا باید درخواست پناهندگی ارایه کند؟

«ویزا باطل می‌شود»

اما کارشناسان امور پناهندگی هشدار می‌دهند کسی که می‌خواهد به عنوان کارمند محلی به رسمیت شناخته شود و به این خاطر می‌خواهد درخواست ارائه شده پناهندگی را پس بگیرد، ممکن است بعدا دچار مشکلاتی شود.

پتر فون اور، از سازمان حامی پناهجویان «پرو ازول» می‌گوید: «در صورتی که این اشخاص درخواست پناهندگی ارائه کنند، ویزای شان باطل می‌شود.» او گفت: «در صورتی که آن‌ها بخواهند درخواست پناهندگی شان را پس بگیرند، در مدت زمان رسیدگی، اقامت شان در آلمان غیرقانونی است و مکلف به ترک این کشور اند.»

بامف: «ارائه درخواست پناهندگی داوطلبانه است»

بامف می‌گوید که هیچ گاه کسی را مجبور نکرده زودتر از موعد و یا بدون دلیل درخواست پناهندگی ارائه کند. براین اساس این ادعا که بامف از برخی شهروندان افغان با ارسال نامه‌ای خواسته درخواست پناهندگی ارائه کنند، صحیح است. البته فقط می‌خواسته با این کار، دریافت کنندگان نامه را از جایگاه حقوقی شان آگاه کند.

در بیانیه‌ای که «بامف» به دویچه وله فرستاده، آمده است: «اداره مهاجرت فدرال فقط به امکان ارائه درخواست پناهندگی اشاره کرده است» و این برای این دسته از مهاجران فقط یک گزینه داوطلبانه است.

بر این اساس «بامف» کتبا از کارمندان یک بنیاد آلمانی در افغانستان که به یک حزب سیاسی نزدیک است، خواسته است که درخواست پناهندگی بدهند. این در حالی است که آن‌ها براساس تعریف حکومت آلمان فدرال کارمند محلی به شمار می‌آیند.

براساس اطلاعات دویچه وله، کارمندان بامف از دیگر شهروندان افغان در آلمانهم خواسته اند، درخواست پناهندگی بدهند. این در حالی است که تحقیقات در مورد موقعیت قانونی آن‌ها به عنوان کارمند محلی هنوز به صورت نهایی به پایان نرسیده است.

«ما شما را بیرون می‌اندازیم»

یک کلیپ ویدیویی که به تاریخ ۲۲ سپتمبر گرفته شده و به دست دویچه وله رسیده، این را ثابت می‌کند. در این ویدیو که در این میان در شبکه های اجتماعی دست به دست می‌شود، یک خانم کارمند «بامف» در آیزنهوتن اشتات دیده می‌شود که یک شهر کوچک در ایالت براندنبورگ است.

او در حال صحبت با شهروندان افغان است و به آن‌ها می‌گوید: «شما هنوز ۱۰۰ درصد به عنوان کارمند محلی به رسمیت شناخته نشده اید. اداره فدرال آلمان در مورد این مساله تحقیق می‌کند.» این خانم می‌افزاید: «در صورتی که بگویید، من امروز درخواست پناهندگی نمی‌دهم، این اتفاق می‌افتد... ما شما را، به صراحت بگویم، بیرون می‌اندازیم.» اما اداره امور مهاجرت و پناهندگی آلمان فدرال این اتهامات را رد می‌کند و می گوید، «ما هیچ کس را مجبور نمی‌کنیم که به زور درخواست پناهندگی بدهد».

انتظار بی‌پایان کارمندان محلی

کارمندان محلی افغان به خاطر این حالت بلاتکلیفی دایمی به شدت تحت فشار هستند. عبدل، مرد جوان افغان که به زبان آلمانی تقریبا تسلط کامل دارد، همین حس را دارد. او به دویچه وله گفت: «دیگر نمی‌توانم بخوابم، چون نگران هستم.»

در حالی که دو ماه از اقامت عبدل در آلمان می‌گذرد، او هنوز هم براساس پاراگراف ۲۲ مدرک اقامت دریافت نکرده است. به او فقط این وعده را داده اند که پس از پایان مهلت ۹۰ روزه نیز می‌تواند کماکان در آلمان بماند تا جایگاه حقوقی‌اش مشخص شود.

عبدل در پاسخ به این سوال که در این وضعیت چه احساسی دارد، گفت: «مجبورم کنار بیایم.» اما او یک خبر خوشحال کننده دریافت کرده است که از هر چیز دیگری برایش مهم تر است: خانواده‌اش هم می‌تواند به آلمان بیاید.

 نویسندگان: نینا ورکهویزر، نائومی کونراد و ایستر فلدن/ م. ا.